رویارویی امپراتوری‌های انگلیس و عثمانی در منطقه‌ی خلیج فارس (1918-1871م/ 1336-1288ق)

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

عباس عاشوری نژاد ¹ (استادیار گروه تاریخ تمدن واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر. ایران)
راضیه شجاعی ² (کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی)

تاریخ دریافت : 1394/05/05 تاریخ پذیرش : 1394/09/15 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: خلیج فارس, عثمانی, انگلیس,

چکیده مقاله :

مقاله حاضر به بررسی علل، چگونگی و فرجام رویارویی دولت های انگلیس و عثمانی در خلیج فارس، کرانه ها و پس کرانه های آن در فاصله سال های 1918-1871م/ 1336-1288ق می پردازد. در حدود ربع پایانی قرن نوزدهم میلادی با تغییر در مناسبات و روابط قدرت ها، انگلیس در مقام قدرت برتر جهان، به منظور حفظ منافع خود در خلیج فارس، با سیاست های سیّال و چند وجهی، در برابر دیگر مدعیان ایستاده بود. اهمِ این منافع عبارت بودند از: استفاده از ذخایر نفتی، به دست گرفتن شاهراه ترانزیت شرق و غرب و حفظ منافع خود در هندوستان. از طرف دیگر، عثمانی که در سراشیبی اضمحلال قرار داشت، برای جبـران ناکامی هایش در اروپا و در تلاش برای باقی ماندن در جمع قدرت های بین المللی می کوشید با تجدیدِ اقتدار درخشانِ گذشته اش در منطقه خلیج فارس، امپراتوری خود را احیا کند. طرح اتحاد جوامع اسلامی، مخالفت با سیاست مبارزه با تجارت برده و دزدی دریاییِ انگلیس، نفوذ در شیخ نشین های بحرین، کویت و قطر، کشورهای متصالح و شبه جزیره عربستان، مهم ترین سیاست های عثمانی در مقابله با انگلیس در خلیج فارس، کرانه ها و پس کرانه های شمالی و جنوبی آن بود. در پایان جنگ جهانی اول انگلیس موفق شد سیاست ها و اقدامات عثمانی را نقش بر آب کند و این امپراتوری وسیع را در همه جا ، از جمله منطقه خلیج فارس، به شدت تضعیف و به نفع خویش، تجزیه نماید.

چکیده انگلیسی:

This article considers causes, conditions and result of British and Ottoman encounter in Persian Gulf from 1871 to 1918. In the last quarter of 19th century, Britain as the superior power was defending his interests in Persian Gulf from other claimants with different policies. More important interests were: consuming oil resources, controlling the main path from east to west and protecting his interests in India. On the other hand, Ottomans were trying to revitalize their power in Persian Gulf to compensate for their unsuccessful attempts in Europe and staying among international powers. Idea of uniting Islamic countries, disagreement with British opposition policy against slave trading and piracy, influencing Sheikhs of Bahrain, Kuwait, Qatar and Saudi Arabia, were most important policies of Ottomans. In the end of First World War, British could reveal Ottomans policies and break down this empire everywhere including Persian Gulf.