کریم خان زند و تقی خان یزدی
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
محمد رضا رحمتی
1
(
استاد یار گروه تاریخ
دانشگاه یزد
)
کلید واژه: اصفهان, یزد, کریم خان زند, تقی خان یزدی, کرمان,
چکیده مقاله :
پس از کشته شدن نادرشاه به سال 1160 قص 1747م، کریم خان زند برای تثبیت اقتدار خود در ایران باختری و مرکز آن اصفهان، درگیر نبردهای سخت 15 ساله با قدرتمندانی چون آزادخان افغان و محمدحسن خان قاجار شد. همزمان، دو ایالت مرزی آن قلمرو، یعنی یزد و کرمان، سلطه‌ی خان زند را برنتافتند: کرمان سرکشی آغاز کرد و در یزد خان بافقی مشهور به تقی خان یزدی خود را مستقل خواند. نافرمانی دو ایالت، به ویژه یزد، اصفهان، مرکز بالفعل کریم خان را تهدید نموده و اقتدار او در سرتاسر قلمروش را به چالش می کشاند. خان زند پس از فتح یزد و منکوب نمودن تقی خان، در راستای استراتژی اصلی خود که همانا رفع تهدید از اصفهان و تثبیت اقتدار در قلمرو بود، خان یزدی را در سمت حکومت یزد ابقا نمود. تاکنون در این باره پژوهش مستقلی انجام نشده و نگارنده بر آن است تا با بهره گیری از مطالعات و به ویژه منابع، اهمیت اصفهان و ایران باختری در آن روزگار، جایگاه کلیدی یزد در حفظ سلطه‌ی وکیل بر شهر و ایران یاد شده و به ویژه نقش تقی خان یزدی در این راستا را تبیین نماید. ناگفته نماند که افزون بر عوامل سوق الجیشی، ملاحظات اقتصادی نیز در این باره مؤثر بوده است.
After the killing of Nadir shah (1160/1747), Karim Khan Zand trying to consolidate his authority in western Iran and its centre Isfahan engaged in 15 years severe wars with patents like Mohammad Hasan Khan Qajar and the Afghan Azad Khan. Meanwhile two border provinces in that region, Yazd and Kirman, did not accept Khan Zand's authority: Kirman rebelled against him and in Yazd, the Bafqi Khan, known Taqi Khan Yazdi declared independence. Rebellion of the two provinces, especially Yazd, threatened Karim Khan's actual capital: Isfahan, also his authority all over his domain. After conquering Yazd, the Zand Khan in accordance with his main strategy: preventing the threat to Isfahan and consolidating his authority over the domain, reinstated Taqi Khan as governor of Yazd. Till now there isn't any independent research in this respect, and in this article, the writer , by profithing from the new studies and especially the main sources, tries to investigate the importance of Isfahan and western Iran in those days, the influence of Yazd on Wakil's control over that city and territory and especially Taqi Khan's role in this process. Let it not remain unsaid that besides strategic factors, economic considerations were influential in this respect too.
