نگاهی به استیلای سلجوقیان بر نیشابور

محورهای موضوعی : علوم تربیتی

دکتر محسن رحمتی (ترجمه) ¹

1 - استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

تاریخ دریافت : 1394/11/03 تاریخ پذیرش : 1394/11/03 تاریخ انتشار : 1386/04/01

کلید واژه: غزنویان, سلجوقیان, نیشاپور, سیمجوریان, قراخانیان,

چکیده مقاله :

نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون و اعصار بـود کـه اززمان عبداﷲ بن طاهر (حک: 215-230 ه.ق) به عنوان پایتختی برگزیـده شـد و ایـن امـر در دوره سامانی و و غزنوی نیز تداوم یافت. موقعیت مساعد تجاری و مرکزیت سیاسی، توسعه این شهر رادر پیداشت، چنانکه در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری در جهان اسلام نظیـر نداشـت و بـاپایتخت جهان اسلام، بغداد، برابری می کرد. اما این شهر در هنگام ورود سلجوقیان به خراسـان، بـهرغم جایگاه بلند خود و برخلاف دیگر شهرهای خراسان، بدون مقاومت جـدی و نمایـان ، بدسـتمهاجمان افتاد . ابوالفضل بیهقی، شرح پیشروی سلجوقیان را به صورت کامل و مشروح آورده و دربیان خود عامل اصلی از دست رفتن خراسان را درازدستی عمال غزنوی (و در رأس آن هـا سـوریبن معتز، صاحبدیوان خراسان) و علاقه سلطان محمود و مسعود به غزای هندوستان و کم تـوجهیآنها نسبت به خراسان می داند که از سوی اکثر محققان سلف پذیرفته شده است. با توجه به آنکهدر دیگر شهرهای بزرگ خراسان، مرو، بلخ و هرات، علیرغم وجود چنین وضعیتی، بـا جـدیت درمقابل سلجوقیان مقاومت ورزیدند، به سهولت میتوان دانست که این گونه تعبیر از قضیه نـاقص وتک بعدی است. مؤلف (این مقاله) با تأمل بر این مسأله در جستجوی یافتن پاسخی مناسـب بـرایاین پرسش است که دلیل اصلی و واقعی مبارزه نکردن نیشاپوریان با سلجوقیان چیست؟ او با تأملدر مندرجات منابع دیگر و تجزیه و تحلیل روایت بیهقی، به بررسی اوضاع شهر پرداخته و با ارائـهدلایل و شواهد مکفی، نتیجه میگیرد که دو عامل، نبود رهبـر مطـاع و واحـد و همچنـین ضـعفاستحکامات دفاعی شهر دلیل اصلی مقاومت نکردن نیشاپوریان است.

چکیده انگلیسی:

Neishabour was always one of the most important cities in irans history during the ages. It was appointed as the as long as samanian and ghaznavids era. The suitable trade situation and political centre caused an increasing development in this city that there were such places neither in fourth century, and nor in early fifth century, except Baghdad the Islamic world capital. Unfortunately this great city surrendered itself to the enemy without any serious and definite defence. Abolfazl beihaghe has explained clearly about saljoghid advance