پرورش تفکر انتقادی بر اساس تحلیل محتوای کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری

محورهای موضوعی : علوم تربیتی

فرامرز محمدی پویا ¹ (مدرس گروه علوم تربیتی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران)
سینا ترکاشوند ² (دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی تهران)
سهراب محمدی پویا ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی. دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1395/11/29 تاریخ پذیرش : 1396/07/07 تاریخ انتشار : 1382/10/01

کلید واژه: تحلیل محتوا, تفکر انتقادی, منطق‌الطیر, تحلیل مفهومی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه‌های تفکر انتقادی در منطق‌الطیر عطار نیشابوری و به روش تحلیل محتوای کیفی و مفهومی، صورت پذیرفته است. بدین صورت که از طریق مطالعه‌ی نظری، به تحلیل مفهوم تفکر انتقادی و تبیین مؤلفه-های آن پرداخته و سپس از فرم وارسی دو مرحله‌ای باز و بدون پیش‌سازمان یافتگی جهت تحلیل محتوای منطق‌الطیر استفاده شده است. به این‌صورت که کل اشعار، حکایات و تماثیل مورد بررسی قرار داده شده و مواردی که دارای مضامین مرتبط با مؤلفه‌های تفکر انتقادی بودند، شناسایی و طی دو موقعیت از جمله؛ آدرس اشعار، حکایت و تماثیل، و زمینه‌ی مصداقی، در فرم تحلیل محتوا منظور شده‌اند. یافته‌ها به تبیین مؤلفه‌های نه گانه‌ای برای تفکر انتقادی انجامید (پرسشگری، قضاوت با معیار روشن، استدلال، تجزیه و تحلیل، بی‌طرفی، روشمندی، عینیت‌گرایی، حقیقت‌جویی، انعطاف‌پذیری) و سپس برای هر یک از مؤلفه‌ها، مصادیقی در منطق‌الطیر عطار استخراج گردید. نتایج پژوهش حاکی از تأکید منطق‌الطیر عطار بر همه‌ی مؤلفه‌های تفکر انتقادی به ‌خصوص مؤلفه‌ی پرسشگری، حقیقت جویی، قضاوت و ارزیابی با معیار روشن بوده، لذا بهره‌مندی از متون عرفانی می‌تواند در پرورش تفکر انتقادی موثر باشد.

چکیده انگلیسی:

Present study was aimed at identifying critical thinking evidences in Attar,s Mantegh-Altir by making use of qualitative and conceptual analysis. Critical thinking was analyzed and its elements were identified through theoretical study and then critical thinking evidences of Attar's Mantegh-Altir were analyzed by content analysis. To do so, all poem of Attar's Mantegh-Altir were studied and those with meanings related to critical thinking elements were identified and analyzed regarding two positions of each sentence, namely the address of each poem, and its related background. Findings of the study led to identifying nine elements for critical thinking (inquiring spirit, judgment with criteria, reasoning, analysis, impartiality, Methodism, objectivism, truth seeking, and flexibility), then for each element some evidences were extracted from Attar's Mantegh-Altir. Results indicate that Attar's Mantegh-Altir firmly emphasizes on all aspects of critical thinking, especially on inquiring spirit, truth seeking and judgment with criteria. So mystical texts could be useful in the development of critical thinking.