تغییر و تحول شهر بیشاپور در گذار از دوره ساسانی به دوره اسلامی
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ
زینب افضلی
1
(
دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دوران اسلامی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
)
ستار خالدیان
2
(
دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی دوران اسلامی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
)
کلید واژه: ساسانیان, شهرنشینی, شهر اسلامی, بیشاپور, شهرسازی ساسانی,
چکیده مقاله :
با ظهور اسلام و فتح شهرهای ساسانی توسط مسلمانان سرنوشت، سیاسی، اقتصادی، مذهبی و ساختار کالبدی آنها تا حد زیادی دچار تغییر شد. در این مقاله تغییر و تحولات فضایی که با ظهور اسلام در شهرهای ساسانی صورت می‌گیرد بر اساس مطالعه موردی شهر بیشاپور بیان می‌گردد. نتایج نشانگر در هم شکستن نظام طبقاتی ساسانیان در ساختار اجتماعی این شهر است. به این معنی که در قرون اولیه اسلامی در نتیجه شعار برابری و برادری اسلامی، بافت و فضای شهر بیشاپور دچار دگرگونی می‌گردد و از لحاظ کمی رشد زیادی در خانه‌سازی طبقه تهیدست به وجود می‌آید و طبقات اجتماعی پایین دست به فضاهای ممتازی که پیشتر در اختیار طبقه مرفه شهر دوره ساسانی بود راه پیدا می‌کند و تا حد زیادی تبعیضات اجتماعی منبعث از جهان‌بینی زردشتی در بیشاپور دوره اسلامی از بین می‌رود با افزایش جمعیت مسلمانان و قدرت یافت حاکمان محلی و تثبیت اسلام در کشور و امنیت نسبی، تفکر و جهان‌بینی اسلامی به وضوح در اواخر قرن سوم و چهارم خود را در ساختار فضایی شهرها نشان می‌دهد و چیدمان ابنیه در فضاهای شهری و ساختار فضایی شهر در دوران اسلامی بر اساس جهان‌بینی اسلامی و رفع احتیاجات کلیه مردم تغییر می‌کند و در همین دوران بناهایی مانند مسجد جامع، مدرسه و کاروانسرا و بازار گسترده وارد بافتهای شهری می‌گردد. در یک جمع‌بندی باید گفت شهرسازی در دوره اسلامی، از دگرگونی ساخت و سازمان فضاهای شهری دوره ساسانی تحت تأثیر تفکر اسلامی به وجود می‌آید.
With the rise of Islam and the conquest of Sassanid cities by Muslims, the fate of political, economic, religious and physical structure of these cities were greatly changed. This article explains spatial changes created with the rise of Islam in Sassanid cities based on the case study of Bishapour. The results show the breakdown of the Sassanid class system in the social structure of the city. That means in the early centuries of Islam, because of equality and Islamic brotherhood, texture of the city was changed and in quantitative terms, there was strong growth in housing of the poor class and lower class accede to elite spaces that previously belonged to upper class in Sassanid city. Social discrimination derived from Zoroastrianism disappeared largely from Bishapour in Islam period. With the increase in Muslim population and the power of rulers and the establishment of Islam in the country and relative security, Islamic thinking and worldview shows itself clearly in the urban spatial structure in the late third and fourth centuries. Arrangement of buildings in urban spaces and the urban spatial structure in Islamic period changed according to Islamic ideology and necessities. At the same time buildings such as Grand Mosque, Madrasa (school), Caravansary and Bazaar entered the urban context. In conclusion it must be said, urbanism in Islamic period, is created from transformation of the urban spaces of Sassanid period under the influence of Islamic thought.
_||_
