پویایی یا پیوستگی فرهنگی: مروری بر نظریة سیستم جهانی اوروک در ایران مرکزی بر اساس مطالعة موردی یافته‌های ترانشه CI محوطه اریسمان
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ
احمد چایچی امیرخیز
1
(
عضو هیأت علمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری؛ دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه تهران.
)
کلید واژه: فلزکاری, فلات مرکزی, اوروک, اریسمان, کاسه لبه واریخته,
چکیده مقاله :
سفال یکی از مهمترین داده‌های باستان‌شناختی است که به وفور در محوطه‌های پیش از تاریخ یافت می‌شود. برخی از پژوهشگران در مواردی تغییرات کمی و کیفی سفال و همچنین، وجود بعضی گونه‌های جدید را به عنوان یکی از داده‌ها در تفسیر تغییرات فرهنگی و در اثبات جایگزینی ویا حضور یک قوم فرهنگ یا تمدن بکار می‌برند. این محققین وجود برخی گونه‌های سفالی مانند کاسه‌های لبه واریخته را دلیلی بر نفوذ ویا حضور تمدن اوروکی در فلات ایران می‌دانند. در حقیقت، استدلال این گروه بر این فرض استوار است که شهرهای اوروکی در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد به علت گسترش فراوان و فقدان کانی‌ها و سنگ‌های گرانبها و نیمه‌قیمتی در منطقه مجبور به اعزام تجار و تشکیل پایگاه‌هایی در مناطق اطراف شده‌اند. در این مقاله با بررسی موردی اریسمان به عنوان یکی از بزرگترین محوطه‌های فلزکاری ایران در هزاره چهارم و سـوم پیش از میـلاد که به تمرکز معادن مس در خاورمیانه نیز نزدیک است و در آن گونه‌های سفالی مورد نظر یافت می‌شود و بـا تـوجـه بـه مشابهت‌های سفالی در فلات مرکزی به بررسی سیستم جهانی اوروک یعنی احتمال وجود پایگاه‌های اوروکی در فلات مرکزی پرداخته شده و درستی و نادرستی آن طبق مدارک باستان‌شناختی موجود مورد سنجش قرار گرفته است.
Pottery is one of the most important archaeological data's which is abundantly found in the prehistorical sites. Some of the researchers in some cases apply quality and quantity changes of pottery and also existence of some new species as one of the data's in the interpretation of cultural changes and for proving substitution or presence of some people or culture. These researchers believe that existence of some pottery species like beveled – rim bowl can be considered as influence or presence of Uruk civilization in Iran's plateau. In fact, argument of this group was based on this assumption that cities of Uruk in last period of fourth millennium B.C due to abundant extension and lack of minerals and valuable and semi-valuable stones in the region were forced to dispatch traders and form bases in surrounding regions. In this article, by case study of Arisman as one of the largest metal- working of Iran in the third and fourth millennium B.C. which is near to the concentration of copper mines in Middle East and in these mines requested pottery species are found and concerning the similarity of pottery in central plateau, we have surveyed the global system of Uruk, namely possibility of existence Uruk trade centers in central plateau has been regarded and its authenticity or lack of authenticity has been assessed according to the archaeological evidences.
_||_
