برسی مسأله پیدایش ساغرهای سفالی اوایل عصر آهن در تپه گوران، دره هلیلان

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

خداکرم مظاهری ¹ (خداکرم مظاهری، دکتری باستان شناسی، استادیار گروه باستان شناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.)
سجاد علی بیگی ² (استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/04/11 تاریخ پذیرش : 1402/04/11 تاریخ انتشار : 1393/12/01

کلید واژه: کاسی, عیلامی, دره هلیلان, تپه گوران, ساغر,

چکیده مقاله :

با شروع عصر آهن در دره هلیلان، شاهد پدیدار شدن یک سنت سفالگری جدید در تپه گوران هستیم. در میان سفال‌های این مرحله تپه گوران چند گونه سفال شاخص دیده می‌شود که شاخص‌ترین آن‌ها ساغرهای پایه‌دار هستند. از گونه ساغرهای پایه‌دار تپه گوران به ندرت در مناطق پیرامون دره هلیلان گزارش شده است. با این حال، ساغرهای تپه گوران تشابهات بسیار نزدیکی با ساغرهای کاسی میان‌رودان و ساغرهای عیلامی دشت شوشان دارند. در مورد چگونگی ظهور این نوع ساغرها در دره هلیلان و منشاء آن مطالعات مهمی انجام شده است، اما هنوز چگونگی ظهور آن مبهم است. در این مقاله سعی می‌شود تا با بررسی نتایج مطالعات باستان‌شناسی انجام شده در مناطق پیرامون دره هلیلان و با ردیابی وضعیت پراکنش این نوع ساغر، ارتباط ساغرهای تپه گوران با حوزه‌های اصلی پراکنش آن در میان‌رودان یا شوشان مشخص شود. بررسی یافته‌های باستان‌شناسی حاکی از این است که تاکنون در مناطق مابین دره هلیلان در شمال و دشت شوشان در جنوب شامل مناطق دهلران و آبدانان و دره های سیمره و رومشگان این نوع سفالینه دیده نشده است. ظاهراً محوطه‌های مناطق دهلران و آبدانان در این زمان متروکه شده‌اند با این حال نتایج مطالعات انجام شده در ماهیدشت حاکی از حضور این گونه ساغر در شمال دره هلیلان است، در واقع، حضور این گونه ساغر در ماهیدشت، دره هلیلان را از طریق جاده خراسان، به میان‌رودان وصل نموده و به نظر می‌رسد که ساغرهای تپه گوران منشاء کاسی دارند.

چکیده انگلیسی:

We witness the appearance of a new pottery tradition in Tepe Guran in Hulailan valley, at the beginning of Iron Age. There are several striking pottery types in the potteries of this phase of Tepe Guran, that, the most striking type is goblets. These goblets are rarely reported from the regions of around the Hulailan valley; nevertheless, Tepe Guran goblets have much close similarities with Mesopotamian Kassite goblets and Elamite goblets at Susiana plain. Important studies have been done about the appearance conditions and source of this goblet type in Hulailan valley, but their appearance conditions is still unknown. In this article, we attempt to find out the relationship between the goblets of Tepe Guran with their original distribution territories at Mesopotamian or Susiana plain through analyzing the results of archaeological studies that have been done at regions around the Hulailan valley and tracing the distribution position of this goblet type. Examination of archaeological findings indicates that so far this goblet type has not been found in the regions between Hulailan valley in the north and Susiana plain in south, including regions of Dehloran and Abdanan and Saimareh and Romeshghan valleys. Apparently, regions of Dehloran and Abdanan became abandoned at this time; nevertheless, results of studies at Mahidasht indicate presence of this goblet type at north of Hulailan valley. In fact, presence of this goblet type at Mahidasht, joined Hulailan valley to Mesopotamia through Khorasan Road and it seems that Tepe Guran goblets have Kassite origin.