ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاک کشاورزی جنوب بردسکن (استان خراسان رضوی)

محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

محمد ابراهیم فاضل ولی پور ¹

1 - استادیار، گروه زمین شناسی،دانشکده علوم پایه،دانشگاه ازاد اسلامی واحد مشهد،مشهد،ایران

تاریخ دریافت : 1400/12/05 تاریخ پذیرش : 1400/12/05 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: فلزات سنگین, آلودگی خاک, شاخص زمین انباشت, فاکتور غنی‌شدگی, جنوب بردسکن,

چکیده مقاله :

همگام با رشد صنعت وفناوری،ورود آلاینده‌های زیست محیطی و درصدر آن فلزات سنگین به خاک، موجب افزایش نگرانی جامعه بشری در رابطه با امنیت غذایی شده است. این مطالعه با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین در خاک‌های سطحی زمین‌های کشاورزی جنوب بردسکن واقع در استان خراسان رضوی انجام شده است. برای این منظور نمونه‌های خاک از عمق 10 تا 30 سانتی‌متری سطح خاک برداشت گردید. بافت خاک غالب گراول ماسه‌ای وPH خاک 7.3 و نیمه قلیایی است. میانگین غلظت کل کادمیوم، مس، منگنز و مولیپدن به ترتیب 0.66 و 215، 2167 و6.67 (برحسب ppm) اندازه‌گیری شدند. بیشترین مقدار شاخص زمین انباشتگی، فاکتور غنی‌شدگی و شاخص آلودگی به ترتیب مربوط به مس(0.6)، مولیپدن (6.26) و مولیپدن (4.44) است. شاخص جامع آلودگی که از میانگین شاخص آلودگی کلیه فلزات محاسبه شد برابر با 2.36 است و در کلاس آلودگی متوسط قرار گرفت. بالا بودن غلظت فلزات سنگین مس، مولیپدن، منگنز و کادمیوم در جنوب بردسکن می‌تواند تهدیدی برای کشاورزی در این منطقه باشد. وجود رخساره‌های سنگی مختلف همراه با ساختارهای زمین‌شناسی مانند گسل‌ها و فعالیت‌های انسانی مانند معدن کاری، کشاورزی و صنعتی می‌تواند زمینه‌های لازم را برای آلودگی خاک به فلزات سنگین فراهم نماید و موجب افزایش غلظت فلزات سنگین در خاک‌های کشاورزی منطقه شده باشد. نظارت مستمر بر غلظت آلاینده‌ها در خاک و محصولات کشاورزی برای حفظ منابع تولید و دست‌یابی به امنیت غذایی ضروری است.

چکیده انگلیسی:

Considering the development of industry and technology, the accumulation of inviromental contaminants,especially heavy metals in the soil led to increasing concern about food security.The aim of  this study was to investigate the concentration of heavy metals in the surface soils of agricultural lands south of Bardaskan located in Khorasan Razavi. The soil samples were taken from depth of 10 to 30 cm soil by filed assessment.The dominant soil texture is gravelsandy and PH 7.3 and subalkaline. Mean total concentration of Cd,Cu,Mn and Mo were0.66,251,2176,6.67(ppm).The highest values of Igeo,EF and CF indicators were found for Cu(0.6),Mo(6.26) ,Mo(4.44).Pollution index calculated using the average of total CF was 2.36,indicating the medium contamination class in the area. High concentration of heavy metals Cu,Mo,Mn and Cd in the south of Bardaskan can be a threat to agricultural land in this area. geological structures such as faults, and human activities such as mining, agriculture, and industry can provided the necessary grounds  for soil  contamination with heavy metals and increase the concentration of heavy metals in the agricultural soil of the region. Monitoring the pollutants concentration in the agricultural soils as well as in agriculutral products is essential to conserve natural resources and ensure the food security.