بررسی علل روابط صوفیان با زمامداران و حکّام سیاسی در دوره ایلخانی و تیموری
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
هادی عباس نژاد خراسانی
1
(کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه پیام نور مرکز بابل)
کلید واژه: صوفی, Communication, ارتباط, بررسی, search, rulers, حکّام, Sufi,
چکیده مقاله :
گرایش های صوفیانه در تاریخ عرفانی همواره وجود داشته است. اما ماهیّت و نسبت این گرایش ها با ساختار سیاسی و دینی متفاوت بوده است. از زمان پیدایش آیین و مسلک تصوّف، برخی از زمامداران و حکّام سیاسی به خاطر مقتضیات گوناگون، نسبت به صوفیان اهتمام خاصی داشته و در جلب و رضایت خاطر آنان تلاش می کرده اند. بعضی از فرمانروایان و حکمرانان دوره ایلخانی و تیموری به دلیل داشتن مشرب عرفانی، به مشایخ توجه می کردند و به شکل های متفاوت با صوفیان در ارتباط بوده اند. این بررسی در پی آن است تا به محورهای اصلی ارتباط بین زمامداران و حکّام سیاسی دوره ایلخانی و تیموری با صوفیان بپردازد و یا: 1- دلایل حمایت زمامداران و حکّام سیاسی دوره ایلخانی و تیموری، از ساختن خانقاه ها، تأمین مایحتاج خانقاه ها و کمک مالی به صوفیان را مورد تحلیل قرار دهد. 2- تأثیرات دعا، کرامات و سماع صوفیان، در ایجاد ارتباط با زمامداران و حکّام سیاسی دوره ایلخانی و تیموری را بررسی نماید. 3- اهمیت پند و حاذق بودن صوفیان در برابر حاکمان دوره ایلخانی و تیموری را مشخص کند. 4- عوامل جانبداری حکمرانان دوره ایلخانی و تیموری از صوفیان را در سختی، جنگ و جهاد در نقش مشاور، مورد بررسی قرار دهد.
Sufi tendency has always existed in the history of mysticism. But the nature and trends of this varied political and religious structure. Since the emergence of religion and revered Sufi figures, some political leaders and rulers because of various circumstances, of particular concern to Sufis and their efforts have attracted and satisfied. Some of the patriarch and Timurid rulers and rulers because of their spiritual disposition, were given to elders and different forms of Sufi been in contact with. Following this review it is up to the main axes of communication between political leaders and rulers of the Timurid period patriarch and pay the Sufis or: 1. Reasons for Supporting the patriarch and Timurid rulers and political leaders, from the hospice, the hospice provider and financial assistance to analyze the Sufis. 2. The effect of prayer, miracles and listening to Sofian, to make connections with political leaders and rulers of the Timurid period and to check the patriarch. 3. The importance of expert advice and Sufis against the rulers of the Timurid period and specify the patriarch. 4. Siding rulers of the Timurid period and patriarch of the Sufi in difficulty, war and jihad in the role of consultant, examines.
1- قرآن کریم. (1378). با ترجمهی آیت ا... مکارم شیرازی، چاپ دوّم. قم: ناصر.
2- اسماعیلی یزدی، عباس. (1388). در آستانهی سلوک. چاپ اوّل. قم: مسجد مقدس جمکران.
3- اصفهانی (مراغهای)، اوحدی. (1375). کلیات اوحدی. به کوشش سعید نفیسی. چاپ دوّم. تهران: امیرکبیر.
4- افلاکی، شمسالدین محمد. (1362). مناقبالعارفین. 2 جلدی. جلد اوّل. به کوشش تحسین یازیجی. چاپ اوّل. تهران. دنیای کتاب.
5- اقبال آشتیانی، عباس. (1390). تاریخ ایران (بعد از اسلام). چاپ هفتم. تهران: نگاه.
6- امینینژاد، علی. (1387). آشنایی با مجموعهی عرفان اسلامی. چاپ اوّل. قم: موسسهی آموزش و پژوهش امام خمینی (ره).
7- انصاری، قاسم. (1386). مبانی عرفان و تصوّف. تهران: طهوری.
8- براون، ادوارد. (1376). تاریخ ادبیات ایران. 3جلدی. جلد سوّم. چاپ هفتم. تهران: مروارید.
9- برتلس، یوگنی ادوارد (1376). تصوّف و ادبیات تصوّف. ترجمه سیروس ایزدی. چاپ دوّم. تهران امیرکبیر.
10- بروگمن، یرون. (1389). درآمدی بر شبکههای اجتماعی. با ترجمهی خلیل میرزائی. چاپ اوّل. تهران. جامعهشناسان.
11- بوزخانی، درویشعلی. (1345). روضه الریاحین. به اهتمام دکتر حشمت موید. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
12- پناهی سمنانی، محمد. (1369). تیمورلنگ، چهرهی هراسانگیز تاریخ. چاپ مکرر. تهران: حافظ نون.
13- جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1366). نفحات الانس من حضرات القدس. به تصحیح و مقدمهی مهدی توحیدیپور. تهران: سعدی.
14- جعفری. (1342). تاریخ یزد. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
15- حافظ شیرازی، محمد. (1387). دیوان غزلیات. تصحیح علامهی قزوینی و دکتر قاسم غنی. به کوشش عبدالکریم جزیرهدار. چاپ هفتم. تهران: اساطیر.
16- حقیقت، عبدالرفیع. (1372). تاریخ عرفان و عارفان ایرانی (از بایزید بسطامی تا نور علیشاه گنابادی). چاپ دوّم. تهران: کومش.
17- خدایار، ابراهیم. (1387). دعا در مثنوی. چاپ اوّل. تهران: علم.
18- خواند میر، غیاثالدین بن همامالدین حسینی. (1333). حبیب السیر فی اخبار البشر. 4جلدی. جلد دوم. با تصحیح جلال همای. تهران: کتابخانهی خیام.
19- دشتی، محمد. (1374). معارف نهجالبلاغه در شعر شاعران. چاپ اوّل: قم: موسسهی تحقیقاتی امیرالمومنین (ع).
20- دین لوئیس، فرانکلین. (1390). مولانا دیروز تا امروز، شرق تا غرب. با ترجمهی حسن لاهوتی. چاپ چهارم. تهران: نامک.
21- رمچی اسفزاری، معینالدین محمد. (1328). روضات الجنان فی توصیف مدینههرات. 3جلدی. جلد دوّم. مصحح سید محمدکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
22- زرکوب شیرازی، ابوالعباس احمدبن ابیالخیر. (1389). شیرازنامه. به کوشش محمدجواد جدی و احسانالله شکرالهی. چاپ اوّل. تهران: تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
23- زرینکوب، عبدالحسین. (1388). پله پله تا ملاقات خدا. چاپ بیستونهم. تهران: علمی.
24- ساروخانی، باقر. (1375). درآمدی بر دایرهالمعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.
25- سعدی شیرازی، مصلحالدین. (1345). گلستان. به کوشش سعید نفیسی. چاپ سوّم. تهران: کتابفروشی فروغی.
26- سعدی شیرازی، مصلحالدین. (1374). بوستان. شرح اشعار و حواشی از محمدعلی ناصح. به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر. چاپ سوّم. تهران: صفی علیشاه.
27- سعیدی، گلبابا. (1387). فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابنعربی. چاپ اوّل. تهران: زوار.
28- سلطان ولد. (1377). معارف. به کوشش نجیب مایل هروی. چاپ دوّم. تهران: مولی.
29- سلطان ولد. (1389). ابتدانامه. به تصحیح و تنقیح محمدعلی موحد و علیرضا حیدری. چاپ اوّل. تهران: خوارزمی.
30- سلطانی گنابادی، میرزا محمدباقر. (1371). رهبران طریقت و عرفان. چاپ سوّم. تهران: محبوب.
31- سنایی غزنوی، مجدودبن آدم. (1377). حدیقهالحقیقه و شریعه الطریقه. به تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
32- سیوری، راجز. (1372). ایران عصر صفوی. ترجمهی کامبیز عزیزی. چاپ اوّل. تهران: مرکز.
33- صفاء، ذبیحالله. (1387). تاریخ ادبیات در ایران. 5جلدی. جلد چهارم. چاپ هفدهم. تهران: فردوس.
34- عطار نیشابوری، فریدالدین. (1389). تذکرۀالاوّلیاء. مطابق نسخهی مصحح نیکلسن. چاپ اوّل. تهران: جمهوری.
35- غنی، قاسم. (1389). تاریخ عصر حافظ. تاریخ فارس و مضافات و ایالات مجاوره در قرن هشتم. چاپ یازدهم. تهران: زوّار.
36- فولادی، علیرضا. (1389). زبان عرفان. قم: فراگفت.
37- قاضی سمرقندی، مولانا محمدبن برهانالدین بن خواجه محمدرضا. (1339). سلسله العارفین و تذکره صدیقین. به تصحیح محمدکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
38- قشیری، عبدالکریم بن هوزان. (1388). رسالهی قشریه. با تصحیحات و استدراکات بدیعالزمان فروزانفر. چاپ دهم. تهران: علمی و فرهنگی.
39- کیانی، محسن. (1389). تاریخ خانقاه در ایران. چاپ سوّم. تهران: طهوری.
40- گولپینارلی، محسن. (1382). مولویه پس از مولانا. با ترجمهی توفیق سبحانی. چاپ اوّل. تهران: علم.
41- مجتبائی، فتحالله. (1389). پیوندهای فرهنگی ایران و هند در دورهی اسلامی. با ترجمهی ابوالفضل محمودی. چاپ اوّل. تهران: حکمت و فلسفهی ایران.
42- مدرسی چهاردهی، نورالدین. (1360). سلسلهی تصوّف ایران. تهران بتونک.
43- مستوفی بافقی، محمد مفید. (1340). جامع مفیدی. 4جلدی. جلد سوّم. به اهتمام ایرج افشار. تهران: کتابفروشی اسدی.
44- معین، محمد. (1388). فرهنگ فارسی. 6جلدی. جلد دوّم. چاپ بیستودوّم. تهران: صدرا.
45- مقدادی اصفهانی، علی. (1381). نشان از بینشانها. 2جلدی. جلد اوّل. چاپ بیستویکم. تهران: جمهوری.
46- مولوی، جلالالدین محمد. (1374). مثنوی معنوی. با نسخهی مصحح رینولدنیکلسون. چاپ ششم. تهران: علمی.
47- مولوی، جلالالدین محمد. (1388). فیه مافیه. با تصحیح بدیعالزمان فروزانفر. چاپ اوّل. تهران: دانشگاهیان.
48- نائبالصدر (شیرازی)، محمد معصوم. (1339). طرائق الحقائق. 3جلدی. جلد اوّل و دوّم. به تصحیح دکتر محمدجعفر محبوب. تهران: کتابفروشی بارانی.
49- نسیمی، سید عماددالدین. (1370). دیوان. با پیشگفتار استاد حسین آهی. چاپ اوّل. تهران: فروغی.
50- نوایی، عبدالحسین. (1341). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران. از تیمور تا شاه اسماعیل. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
51- واعظ کاشفی، مولانا فخرالدین علیبنحسین. (2536). رشحات عینالحیات. 2جلدی. جلد اوّل و دوّم. با مقدمه و تصحیح علیاصغر معینیان. تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
52- وشمگیر، عنصرالمعالی کیکاوس. (1371). قابوسنامه. با تصحیح غلامحسین یوسفی. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
53- هادیزاده و سید محمدی سال، محمدرضا و سیدحسین. (1386). حکمتهای نهجالبلاغه. چاپ دوّم. تهران: تابان.
54- یزدی، شرفالدین. (1336). ظفرنامه. 2جلدی. جلد اوّل. به تصحیح محمد عباسی. تهران : امیرکبیر.
_||_