کارناوالیزه شدن جامعه ایران در عصرمشروطه (مطالعه موردی آثار دهخدا، میرزاده عشقی و نسیم شمال)

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

فهیمه شهریاری ¹ , سید محمود سیدصادقی ² , علی عاشوری ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.
2 - عضو گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.
3 - عضو گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/17 تاریخ پذیرش : 1402/09/19 تاریخ انتشار : 1403/03/12

کلید واژه: دهخدا, کارناوال, گروتسک, چندصدایی, میرزاده عشقی, نسیم شمال,

چکیده مقاله :

اصطلاح کارناوال را منتقد و فیلسوف بزرگ‌ روس میخاﺋﯿﻞ باختین در قرن بیستم میلادی برای نقد و تحلیل آثار ادبی به‌کار برد. این واژه در نزد وی به‌عنوان یک فرهنگ مطرح شد؛ فرهنگی که گستاخ و بی‌پرده، آزاد و رها و بی‌هیچ قید و بندی در برابر سلطه هر چیز قدرتمند و مقدس و باورهای تحمیل شده به شوخی و بازی می‌پرداخت. مؤلفه‌های کارناوال با توجه به نظریه باختین در آثار دهخدا، میرزاده عشقی و نسیم شمال عبارت‌اند از رﺋﺎلیسم گروتسک، خنده مرگ، غیرمذهبی بودن، نسبیت و درکنار هم قرارگرفتن مفاهیم متضاد و ترویج فضای چندصدایی. با توجه به ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، این تحقیق در قلمرو پژوهش‌های توصیفی، کتابخانه‌ای- اسنادی است که ماهیت کاربردی دارد و در نمونه آن دو اثر از دهخدا، یک اثر از میرزاده عشقی و یک اثر از نسیم‌شمال بررسی می‌شود. روش نمونه‌گیری، انتخابی و شیوه گردآوری داده‌ها اسنادی است. با کاربرد روشی توصیفی– تحلیلی پس از معرفی کارناوال و مؤلفه‌های آن در ادبیات فارسی، به تجزیه و تحلیل فرآیند کارناوال در آثار مدنظر با ذکر مصادیق پرداخته می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The term carnival was used by the great Russian critic and philosopher Mikhail Bakhtin in the 20th century to criticize and analyze literary works. This word was presented to him as a culture; A culture that was brash and open, free and unrestrained, played jokes and games against the domination of everything powerful and holy and imposed beliefs. According to Bakhtin's theory, the components of carnival in the works of Dehkhoda, Mirzadeh Eshghi, and Nasim Shamal are grotesque realism, laughter of death, non-religiousness, relativity and the juxtaposition of opposite concepts and the promotion of polyphonic space. According to the nature of the topic and research objectives, this research is in the field of descriptive, library-documentary research, which has an applied nature, and in its example, two works by Dehkhoda, one by Mirzadeh Eshghi, and one by Nasim Shamal are examined. The sampling method is selective and the data collection method is documentary. By using a descriptive-analytical method, after introducing the carnival and its components in Persian literature, the analysis of the carnival process in the considered works is done by citing examples.

منابع و مأخذ:

منابع
-اشرف‌الدین رشتی، نسیم شمال،۱۳۷۰، دیوان کامل، با مقدمه سعید نفیسی، چاپ اول، چاپ‌خانه احمدی
- باختین، میخاییل،۱۳۸۷، تخیل مکالمه‌ای، ترجمه رویا پورآذر، نشر نی، تهران
- ﺗﺌﻮدوروف، تزوتان، ۱۳۷۷، منطق گفت‌وگویی میخاﺋﯿﻞ باختین، ترجمه داریوش کریمی ، نشر مرکز، تهران
- حائری، سید هادی، ۱۳۷۳، سده میلاد میرزاده عشقی، چاپ اول ، نشر مرکز، تهران
- حائری، سید هادی ،۱۳7۳،کلیات میرزاده عشقی،چ1 ، سازمان انتشارات جاویدان، تهران
- دوکرو، آتین، ۱۹۸۴،گفتارهایی در باب میم (حرکات نمایشی بی کلام)، ترجمه پریوش صفا ، نشر قطره، ۱۳۸۵، تهران
- دهخدا، علی اکبر، ۱۳۹۶، چرند و پرند، چاپ سوم ، انتشارات آذرمیدخت، تهران
- دهخدا، علي اكبر، 1362، دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی ،نشرتیراژه، تهران
- عشقی، محمدرضا،۱۳۵۷،كليات مصور میزاده عشقی، گردآوری علی‌اکبر مشیر سلیمی، چاپ اول، انتشارات جاویدان، تهران
- عباسی، حبیب الله، بالو، فرزاد، (1388)، «تاملی در مثنوی معنوی با رویکرد منطق مکالمه‌ای باختین»، فصلنامه نقد ادبی، سال 1، شماره 5، بهار 1388.
- غلامحسین زاده، غریب رضا و غلامپور، نگار،۱۳۸۷، میخاییل باختین، زندگی، اندیشه‌ها و مفاهیم بنیادین، نشرروزگار، تهران
- کریمی موغاری، فریده، شمیم نسیم،(1382) زندگی و شعر سید اشرف الدین حسینی گیلانی (نسیم شمال)، نشرثالث، تهران
- کدخدا طراحی، مهدی، رئیسی، زهرا (1398)، «بررسی گفت‌وگومندی، خنده‌آوایی و بینامتنیت در اشعار نیما یوشیج و اخوان ثالث با تکیه بر آراء میخاییل باختین»، فصلنامه اورمزد، شماره 46، بهار 1398.
- گاردینر، مایکل، ۱۳۸۱، تخیل معمولی باختین، ترجمه یوسف اباذری، فصل نامه ارغنون، شماره ۲۰، ص ۳۳-۶۶
- لامعی گیو، احمد، ارفعی، سید مهدی، دوست‌زاده، عیسی، (1394)، «تحلیل کارکرد خنده در شاهنامه بر اساس نظریه باختین»، دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال 24، شماره 80.
- لچت، جان، ۱۳۷۸، پنجاه متفکر بزرگ معاصر از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، چاپ دوم ، انتشارات خجسته، تهران
- مرادی، ایوب، فضلی درزی، بهار (1395) «مقایسه طنز عبید زاکانی با دیگران از منظر کارناوال‌گرایی باختین»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال نهم، شماره سوم، شماره پیاپی33.
- مصفا، مظاهر و سعادتی، عباس، ۱۳۹۲، تحلیل بسامدی علم و دانش در شعر شعرای برجسته دوره مشروطه، پژوهش نامه ادبیات تعلیمی، س پنجم، تابستان، ش هجدهم، ص ۱-۲۲
- مقدادی، بهرام، ۱۳۷۸، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، فکر روز، تهران
- نولز، رونالد، ۱۳۹۱، شکسپیر و کارناوال پس از باختین، ترجمه رویا پورآذر، چاپ اول ، انتشارات هرمس، تهران
references
-Bakhthin, M. (1984 a) Rabelais and His World, H. Isowolsky (trans.), Cambridge MA: MIT press.
-Bakhtin, M. (1981) The Diaologic Imagination: Four Essays by M.M. Bakhtin, M. Holquist *ed), C. Emerson and M. Holquist (trans.), Austin: Texas university press.
-Bakhtine . Mikhail . 1970 . La Poetique de Dostoievski . Paris : Seuil.
-Gardiner, M. (1993 a) "Bakhtin's Carnival: Utopia as Critique", in D. Shepherd (ed.), Bakhtin: Carnival and other Subjects, Amsterdam: Rodopi.
-Gardiner, Michael E (2000), Critiques of everday life, London, Routledge.
-Gordiner, M. (1992) The Dialogics of Critique: M.M. Bakhtin and the theory of Ideology, London: Routledge.
References
-Abbasi, Habibullah, Balo, Farzad,(1388). "Reflection on Masnavi Manavi with the approach of Bakhtin's conversational logic", Literary criticism quarterly, Year 1, Number 5, Spring 1388.
-Ashrafuddin Rashti,nasime shomal,(1370). Divan Kamel: Translation, With an introduction, Saeed Nafisi, First Edition, Ahmadi printing house.
-Bakhtin, Mikhail,(1387). Conversational imagination, Translation, Royapour Azar, Ni publication, Tehran.
-Ducrou, Atene,(1984). Speeches about memes( Speechless dramatic movements), Translation: Parywash Safa, kahtre publication,(1385) Tehran.
-Dehkhoda, Ali Akbar,(1396).cherand and parand,( Shit and bird), Third edition, Azarmidakht Publications, Tehran.
-Dehkhoda, Ali Akbar,(1362). Diwan, by effort, Mohammad Debirsiaghi, tirajee publication. Tehran.
-Eshghi, Mohammadreza,(1357) Illustrated summary of Mizade Eshki, gathering by Ali Akbar Moshir Salimi, First Edition, Javidan publishing organization, Tehran.
-Gardiner, Michael,(1381). Bakhtin's usual imagination, Translated by Yusuf Abazari, Organon Magazine, No. 20, pp. 33-66.
-Gholamhosseinzadeh, Gharibreza and Gholampour, Negar.(1387) Mikhail Bakhtin, life, ideas and fundamental concepts, Nashrozgar, Tehran.
-Haeri, Seyyed Hadi,(1373). century Mirzade Eshghi, First Edition, Center publication, Tehran.
-Haeri, Seyyed Hadi,(1373). The generalities of Mirzadeh Eshghi, First Edition, Javidan publishing organization, Tehran.
-Karimi Moghari, Farideh, Shamim Nasim (1382) The life and poetry of Seyyed Ashrafuddin Hosseini Gilani (Nasim Shamal), sales publication, Tehran.
-Knowles, Ronald,(1393), Shakespeare and Carnival after Bakhtin, translated by Roya Pourazer, first edition, Hermes Publishing House, Tehran
-Kodkhoda, Mehdi, Raisi, Zahra (1398). "Study of dialogism, phonetic laughter and intertextuality in the poems of Nima Yoshij and Akhwan Tahalit based on the opinions of Mikhail Bakhtin", Ormazd Quarterly, Number 46, Spring 1396.
-lamaili giw, Ahmed, Arfai, Seyed Mehdi, Dostzadeh, Isa,(1394). "Analysis of the function of laughter in Shahnameh based on Bakhtin's theory" ,Two quarterly journals of Persian language and literature, year 24, number 80.
-Lechet, John, (1378). fifty great contemporary thinkers from structuralism to postmodernism, translated by Mohsen Hakimi, second edition, Khojeste Publications, Tehran.
-Moradi, Ayoub, Fazli Darzi, Bahar (1395) "Comparison of Obeid Zakani's humor with others from the perspective of Bakhtin's carnivalism", the specialized quarterly of Persian poetry and prose stylistics (Bahar Adab), 9th year, 3rd issue, serial number 33.
-Mosfa, Mazahir and Saadati, Abbas, (1392). analysis of the frequency of science and knowledge in the poetry of prominent poets of the constitutional period, research paper on educational literature, Fifth Edition, summer, 18th edition, pp. 1-22.
-Moqdadi, Bahram, (1378). Glossary of Literary Criticism Terms from Plato to the Present Age, Fekr Rooz, Tehran.
-Teodorof,tozotof(1377). Mikhail Bakhtin's dialogue logic, Translation, Dariush Karimi, Center publication, Tehran.