تحلیل بینامتنی در داستان‌های عزاداران بیل و تاتار خندان اثر غلامحسین ساعدی با تأکید برگفتگومندی و چندصدایی باختینی

محورهای موضوعی : نقد ادبی و نظریه پردازی

نعمت منصوری ¹ , بدریه قوامی ² , رضا برزویی ³ , جمال ادهمی ⁴

1 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج. ایران.
4 - استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/04/26 تاریخ پذیرش : 1401/07/30 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: بینامتنیت, گفتگومندی, میخاییل باختین, غلامحسین ساعدی, چندصدایی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر به بررسی بینامتنیت در داستان‌های عزاداران بیل و تاتار خندان اثر غلامحسین ساعدی بر اساس نظریه میخاییل باختین می‌پردازد. آنچه امروز از آن به عنوان بینامتنیت یاد می شود اصطلاحی است که می‌توان آن را گفتمان میان متون نامید. بینامتنیت مطالعه‌ی گفتمان متن‌ها در آثار ادبی و فرهنگی جهان است‌. تا قبل از نظریات فردینان دوسوسور همه به مستقل بودن متن‌ها معتقد بودند، ولی نظریات سوسور از اعتبار این نظریه‌ها کاست. بر اساس این نظریه باختین معتقد است که متون و گویندگان آن‌ها آگاهانه و یا ناخودآگاه از سرچشمه‌های فکری و ادبی یکدیگر بهره می‌برند. نویسندگان این مقاله برآنند که با شیوه تحلیل محتوا و با هدف شناخت بیشتر آثار این نویسنده بر اساس نظریه باختین و با روش کتابخانه‌ای این دو اثر را مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار دهند؛ یافته‌های پژوهش نشان می دهد که نویسنده تحت تأثیر قرآن و عقاید اسلامی قرار گرفته است و هم‌چنین در خلال داستان‌ها به بعضی از باورهای عامیانه اشاره کرده است. نمود ضرب‌المثل و اسطوره، کنایه و آوردن بخشی از دعا و مناجات از شاخص‌های دیگر این آثار است. ساعدی گاه به داستان‌های دیگر در لابه‌لای آثارش اشاره کرده است و در عزاداران بیل ازلحاظ محتوا و درون‌مایه تحت تأثیر بوف کور صادق هدایت و مسخ کافکا قرار گرفته است.

چکیده انگلیسی:

The present study investigates the intertextuality in the stories of Azadaran Beil and Tatar Khandan by Gholam Hossein Saedi based on the theory of Mikhail Bakhtin. What is referred to as intertextuality today is a term that can be called discourse between texts. Intertextuality is the study of the discourse of texts in literary and cultural works of the world. Before Ferdinand de Saussure's theories, everyone believed in the independence of texts, but Saussure's theories lack the validity of these theories. Based on this theory, Bakhtin believes that texts and their speakers consciously or unconsciously benefit from each other's intellectual and literary sources. The authors of this article intend to analyze these two works with the method of content analysis and with the aim of knowing more about the works of this author based on Bakhtin's theory and with the library method; The findings of the research show that the author was influenced by the Quran and Islamic beliefs and also mentioned some popular beliefs during the stories. The expression of proverbs and myths, irony and bringing part of prayers and supplications are other indicators of these works. Saedi has sometimes mentioned other stories in his works, and in terms of content and theme, he has been influenced by Sadiq Hedayat's Buf Kor and Kafka's Metamorphosis.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

احمدی، بابک  (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ پنجم، تهران: مرکز.

باختین، میخاییل میخاییلوویچ (1395)، تخیل مکالمه‌ای جستارهایی درباره‌ی رمان، ترجمه رویا پور آذر، تهران: نشر نی.

تودوروف، تزوتان (1382)، منطق گفتگویی میخاییل باختین، ترجمه داریوش کریمی: تهران، مرکز.

......................... (1385)، نظریه ادبیات، ترجمه عاطفه طاهایی، تهران: اختران.

تمیم داری، احمد (1390)، فرهنگ‌عامه، تهران، مهکامه.

تسنیمی، علی و ریحانه صادقی (1389)،«بینامتنیت واژگان و مفاهیم قرآنی در منظومه‌های ویس و رامین»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی- قرآنی، شماره 2، پیاپی 26، صص 19-43.

سیف‌الدینی، علیرضا (1378)، بختک ‌نگار قوم، نقد آثار غلامحسـین ساعدی از نگاه نویسندگان، تهران: اشاره.

ساعدی، غلامحسین (1349)، عزاداران بیل، تهران، انتشارات نیل.

.............................. (1373)،تاتارخندان، تهران، انتشارات به نگار.

زرافا، ماشیل  (1386)،جامعه‌شناسی ادبیات ایران، ترجمه نسرین پروینی، چاپ اول، تهران: سخن.

علی بابایی، داود (1337)، مجموعه آثار صادق هدایت (حاجی آقا-سگ ولگرد) همراه با نقد و بررسی، جلد دوم، تهران: انتشارات امید فردا.

کریستوا، ژولیا  (1381)،«کلام، مکالمه، زمان»، ترجمه پیام یزدانخواه، چاپ اول، تهران: نشر آگه.

کافکا، فرانتس  (1387)،مسخ، مترجم: صادق هدایت، چاپ تهران: انتشارات جامه‌دران.

گبانچی، نسرین (1390)،«نقد و بررسی آثار غلامحسین ساعدی از دیدگاه روان‌شناسی»، استاد راهنما: دکتر محمدرضا صالحی مازندرانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، مقطع کارشناسی ارشد.

نوریس، کریستوفر (1385)، شالوده شکنی، ترجمه: پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.

میرزایی، فرامرز و ماشاءالله واحدی (1388)،«روابط بینامتنی در اشعار احمد مطر»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشکده شهید باهنر کرمان، دوره جدید، شماره 25، پیاپی 22، صص: 229-322.

مالینوفسکی، برونیسلاو (1377)، اسطوره در روان‌شناسی انسان‌های بدوی، گردآوری و ترجمه جلال ستاری، جهان اسطوره‌شناسی، ج 1، تهران: نشر مرکز.

مکاریک، ایرناریما (1383)،دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

مارتین، والاس (1386)، نظریه‌های روایت، تهران، هرمس.

نامور مطلق، بهمن  (1386)، نظریه‌های بینامتنیت، تهران، مرکز.

Frow,John. (2005)  Gnere.London & new York,Rutledge

Rabau.Sophie. (2002). L interextualite.Flammarion.

Refrences

The Holy Quran

Ahmadi, Babak (1380), Text structure and interpretation, 5th edition, Tehran: Center.

Todorov, Tzutan (1382), Mikhail Bakhtin's Dialogue Logic, translated by Dariush Karimi: Tehran, Center..

......................(1385).Theory of Literature, translated by Atefeh Tahai, Tehran: Akhtaran..

Tamim Dari, Ahmed (1390), Public Culture, Tehran, Mahkame.

Tasnimi, Ali and Rehane Sadeghi (1389), "Intertextuality of Quranic Words and Concepts in Weiss and Ramin's Poems", Literary-Quranic Research Quarterly, No. 2, Series 26, pp. 19-43..

Seifaldini, Alireza (1378), Bakhtak Nagar Qom, criticism of Gholamhossein Saedi's works from the perspective of writers, Tehran: reference..

Saedi, Gholamhossein (1349), Azadaran Beil, Tehran, Nile Publications..

............................!1373).Tatarkhandan, Tehran, Benegar Publications..

Zarafa, Mashil (1386), Sociology of Iranian Literature, translated by Nasrin Parvini, first edition, Tehran: Sokhn..

Ali Babaei, Daoud (1337), the collection of Sadegh Hedayat's works (Haji Agha-Seg Gard) along with reviews, second volume, Tehran: Omid Farda Publications..

Kristova, Julia (1381), "Word, Conversation, Time", translation of Payam Yazdankhah, first edition, Tehran: Age Publishing House..

Kafka, Franz (1387), Metamorphosis, translator: Sadegh Hedayat, Tehran: Jamehdran Publications..

Gbanchi, Nasreen (1390), "Criticism and review of Gholamhossein Saedi's works from the perspective of psychology", supervisor: Dr. Mohammad Reza Salehi Mazandarani, Shahid Chamran University of Ahvaz, master's degree..

Norris, Christopher (1385), Shalode Shekhani, translation: Payam Yazdanjo, Tehran: Nahr-e-Karzan..

Mirzaei, Faramarz and Mashaullah Vahedi (1388), "Intertextual Relations in Ahmad Matar's Poems", Journal of Faculty of Literature and Human Sciences of Shahid Bahonar Faculty of Kerman, New Volume, Number 25, Series 22, pp: 229-322..

Malinovski, Bronislav (1377), Mythology in the Psychology of Primitive Humans, compiled and translated by Jalal Sattari, World of Mythology, vol. 1, Tehran: Nahr Makrez..

Makarik, Irnarima (1383), Encyclopaedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Naboi, Tehran: Agh..

Martin, Wallace (1386), Theories of Narration, Tehran, Hermes..

Namour Mutlat, Bahman (1386), theories of intertextuality, Tehran, Center..