بررسی تطبیقی- موضوعی ساختار واژگان در گویش یزدی

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی

محمود صادق زاده ¹ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد ، ایران)
صدیقه رمضانخانی ² (دانشجوی دکتری پژوهش محور زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد،ایران)

تاریخ دریافت : 1398/03/25 تاریخ پذیرش : 1398/10/04 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: فرآیند واجی, ریشه‌شناختی, کهنگی‌های زبانی, زبان یزدی,

چکیده مقاله :

زبان یزدی یکی از شاخص‌ترین گویش‌های مرکزی ایران به‌شمار می‌رود که به‌‌دلیل شرایط اقلیمی و فرهنگی ویژه اش کمتر دچار دگرگونی شده است و هنوز نشانه‌‌های کهنگی و دیرینگی زبانی در آن وجود دارد. در این پژوهش به شیوه‌ی توصیفی، تحلیلی و اسنادی و تعلیلی بر مبنای تطبیقی- موضوعی استفاده شده است. بنابراین ابتدا به موقعیت مکانی و شرایط اقلیمی، جایگاه و اصلی‌ترین ویژگی‌های ساختار آوایی و دستوری زبان یزدی توجه شده است. بعد از این به مهم‌ترین واژگان زبان یادشده در موضوعات مختلفی همچون: اصطلاحات رایج، ابزارها، اسامی گیاهان و جانوران و غیره طبقه‌بندی و سپس دگرگونی‌های آوایی و معنایی و ریشه‌شناسی آن‌ها در مقایسه با زبان‌های ایران باستان و فارسی میانه بررسی شده است. پیشینه‌ی بسیاری از واژگان یزدی، مانند: آسّر (ssarā):آستر، اسّخ (issax):اِستخر، اُسّا(ossa):استاد، اَیاره(ayāræ) آکله(kelæā): جذام، اِسبُل(esbol): طحال و غیره را می‌توان تا دوران هند و ایرانی و حتی دوران هند و اروپایی پی‌گیری کرد. کلیدواژه‌ها: زبان یزدی، کهنگی‌های زبانی، ریشه‌شناختی، فرآیند واجی.

چکیده انگلیسی:

Yazdi dialect is one of the most prominent dialects of central Iran, due to its specific climatic and cultural conditions, has undergone less transformation, and there are still signs of its aging and linguistic latency. In this research, a descriptive, analytical, and documentary and educational approach based on comparative-thematic method has been used. So, first, the location and climate conditions, the place and the main features of the phonetic and grammatical structure of the Yazdi language have been considered. Subsequently, the most important vocabulary of the mentioned language is categorized in various subjects such as common terms, tools, names of plants and animals, and then their phonological and semantic changes and their etymology in comparison with the dialect of Ancient Persia and Middle Iranian language. The history of many Yazdi vocabulary, such as: Asar (ssarā): Lister, Issax: Pool, Ossa: Master, Ayarah, Kelahā: Leprosy, Esbol: Spleen, etc. Through the years of Indo-Iranian, and even the Indo-European era, Yazdi speakers still use some of these vocabularies.