ارزیابی کیفی آب‎های زیرزمینی اطراف دزفول بر اساس پارامترهای طبیعی لایه‎های زمین (EC, DO, TH, PH)

محورهای موضوعی : Groundwater

محمد تاج ¹ , احسان دریکوند ² , مجید رزاز ³

1 -
2 -
3 -

تاریخ دریافت : 1398/04/20 تاریخ پذیرش : 1400/02/20 تاریخ انتشار : 1400/03/26

کلید واژه: شاخص, pH, DO, WQI EC, TH,

چکیده مقاله :

با توجه به آلودگی و در دسترس نبودن همیشگی آب‎های سطحی و رودخانه‎های فصلی در کل مواقع سال اهمیت استفاده از منابع آب‎های زیرزمینی روزبه روز افزایش می‎یابد. از سوی دیگر با وجود گسترش آلودگی منابع آبی اعم از آب‎های سطحی و زیرزمینی به فاضلاب‎های صنعتی و شهری و نیز آلوده شدن به سموم دفع آفات کشاورزی، دستیابی به آب بهداشتی را مشکل و گاهی غیرممکن می‎سازد. کیفیت آب در مناطق مختلف، تأثیر‎ لایه‎های زمین شناسی را بر کیفیت آب‎های زیرزمینی مشخص می‎کند. لذا شناخت مناطق مستعد به آلودگی‎های مذکور در استفاده بهینه و مناسب از آب در مصارف مختلف با استفاده از شاخص WQI و نرم افزار ArcGIS (ابزار تجزیه و تحلیل مکانی) ما را از صرف هزینه های سنگین حفر چاه و استحصال آب بی کیفیت در مناطق و زمین‎های با مشکلات آلایندگی بی‎نیاز می‎کند. همچنین بررسی روند تغییرات کیفی آبخوان می تواند به تبیین سیاست های کاربردی و عملی برای مدیریت آب‎های زیرزمینی در مسیر بهره برداری پایدار کمک کند. لذا با توجه به استعداد اراضی کشاورزی منطقه دزفول و استفاده غیر اصولی از کودها و سموم دفع آفات کشاورزی در محدوده تغذیه آبخوان، ضرورت انجام تحقیق قوت می‎گیرد. در نتیجه سعی شده در این مقاله مناطق با لایه‎های نامرغوب زمین شناسی با استفاده از نرم‎افزار مذکور شناسایی شود. نتایج تحقیق نشان داد که میزان شاخص بر اساس رابطه در نظر گرفته شده از 76-20 برای چاه‎های محدوده مطالعاتی در نوسان می‎باشد که 6% چاه‎ها در محدوده بد، 19% در محدوده نسبتاً بد، 19% در محدوده متوسط، 50% در محدوده نسبتاً خوب و 6% در محدوده خوب قرار گرفته‎اند.

چکیده انگلیسی:

با توجه به آلودگی و در دسترس نبودن همیشگی آب‎های سطحی و رودخانه‎های فصلی در کل مواقع سال اهمیت استفاده از منابع آب‎های زیرزمینی روزبه روز افزایش می‎یابد. از سوی دیگر با وجود گسترش آلودگی منابع آبی اعم از آب‎های سطحی و زیرزمینی به فاضلاب‎های صنعتی و شهری و نیز آلوده شدن به سموم دفع آفات کشاورزی، دستیابی به آب بهداشتی را مشکل و گاهی غیرممکن می‎سازد. کیفیت آب در مناطق مختلف، تأثیر‎ لایه‎های زمین شناسی را بر کیفیت آب‎های زیرزمینی مشخص می‎کند. لذا شناخت مناطق مستعد به آلودگی‎های مذکور در استفاده بهینه و مناسب از آب در مصارف مختلف با استفاده از شاخص WQI و نرم افزار ArcGIS (ابزار تجزیه و تحلیل مکانی) ما را از صرف هزینه­های سنگین حفر چاه و استحصال آب بی­کیفیت در مناطق و زمین‎های با مشکلات آلایندگی بی‎نیاز می‎کند. همچنین بررسی روند تغییرات کیفی آبخوان می­تواند به تبیین سیاست­های کاربردی و عملی برای مدیریت آب‎های زیرزمینی در مسیر بهره برداری پایدار کمک کند. لذا با توجه به استعداد اراضی کشاورزی منطقه دزفول و استفاده غیر اصولی از کودها و سموم دفع آفات کشاورزی در محدوده تغذیه آبخوان، ضرورت انجام تحقیق قوت می‎گیرد. در نتیجه سعی شده در این مقاله مناطق با لایه‎های نامرغوب زمین­شناسی با استفاده از نرم‎افزار مذکور شناسایی شود. نتایج تحقیق نشان داد که میزان شاخص بر اساس رابطه در نظر گرفته شده از 76-20 برای چاه‎های محدوده مطالعاتی در نوسان می‎باشد که 6% چاه‎ها در محدوده بد، 19% در محدوده نسبتاً بد، 19% در محدوده متوسط، 50% در محدوده نسبتاً خوب و 6% در محدوده خوب قرار گرفته‎اند.

منابع و مأخذ:

بانژاد، ح.  و محب زاده، ح. (1391). ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی دشت رزن - قهاوند برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی با استفاده از  GIS. مجله فضای جغرافیایی، شماره 38، ص 110-99.

چالکش امیری، م. (1398). اصول تصفیه آب. جلد یازدهم، انتشارات ارکان دانش.

صادقی، ه. و روح اللهی، ص. (1386). اندازه‎گیری شاخص‎های فیزیکی و شیمیایی آب آشامیدنی شهر اردبیل. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، شماره 1، ص- 56-52.

علی پور، ع.، رحیمی، ج. و آذرنیوند، ع. (1396). بررسی کیفیت آب زیرزمینی جهت مصارف شرب و کشاورزی - پیش نیازی برای برنامه‎ریزی آمایش سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک ایران. مجله مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، شماره 2، ص 434-423.

قنبری، ع. (1399). بررسی آسیب‌پذیری آبخوان دشت خنج- فیشور لارستان با استفاده از مدل دراستیک. مجله جغرافیای طبیعی، شماره 47، ص 115-95.

محوی، ا. ح. و قربان جهرمی، ح. (۱۳۷۸). حذف آهن و منگنز از آبهای زیرزمینی به روش هوادهی. دومین همایش ملی بهداشت محیط. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران. 26-24 آبان 1378، تهران، ایران.

معصوم بیگی، ح. (1379). بهداشت آب شرب در مناطق نظامی. مجله طب نظامی، شماره 2-1، ص 64-55.

Rizzo, D.M. and Mouser, P.J. (2004). Evaluation of Geostatistics for combined Hydrochemistry and Microbial Community Fingerprinting at a Waste Disposal Site, World Water and Environmental Resources Congress, pp: 1-11.

Sharma, N.D. and Patel, J.N. (2010). Evaluation of Groundwater Quality Index of the Urban Segments of Surat City, India. International Journal of Geology, pp: 4: 1-4.