بررسی مؤلفه‌های گفتمان‌مدار کارگزاران اجتماعی در تذکرةالاولیا عطار براساس نقش عرفانی فضیل‌بن‌عیاض و باتکیه‌برالگوی ون لیوون
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
فرشته ناصری
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، ،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران.
Naseri915@yahoo.com)
کلید واژه: Critical Discourse Analysis, تذکرةالاولیا, تحلیل گفتمان, انتقادی, کارگزار اجتماعی, ون لیوون, فضیل بن عیاض, Social agent, Van Leeuwen, Tazkerat Al-Owliya, Fazil Ibn Ayyaz,
چکیده مقاله :
در میان آثار ادبیات عرفانی، تذکرة الاولیا، به عنوان یکی از آثار ارزشمند عطار نیشابوری به جهت پرداختن به حالات ،اندیشه ها و سخنان عارفان و مشایخ تصوف، طیف وسیعی از روابط و مناسبات اجتماعی را در خود جمع دارد . تأکید عطار براین امر سبب می شود که کارگزاران اجتماعی اثرش به شیوه های مختلف بازنمایی شوند. این بازنمایی ها هدفمند و در جهت القای ایدئولوژی عرفانی عطار بر مخاطب است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل گفتمان ذکر فضیل بن عیاض بر مبنای الگوی ون لیوون و بررسی شیوه های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در آن است. از آن جا که عطار در این حکایت با کمرنگ سازی نظام گفتمانی سارق و حاکم و همچنین برجسته سازی نظام گفتمانی عارف در پی معرفت استعلایی و نمایش مقام معنوی فضیل است؛ لذا تحلیل گفتمان فضیل به عنوان گفتمانی برخاسته از قشر اجتماعی عرفای آن دوران، پرده از نتایج جدیدی بر می‌دارد. در پژوهش حاضر بر آن شدیم که به بیان مناسبات فعال سازی ها ومنفعل سازی های کارگزاران اجتماعی بپردازیم تا دریابیم که عطار چگونه در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گروه ها، مکان ها و زمان هایی که کارگزاران اجتماعی در آن نقش فعال دارند آشنا می‌سازد و از چه تمهیداتی جهت تعیین نقش و فعال سازی کارگزاران اجتماعی پیرامون کنش فضیل بن عیاض و منفعل سازی مربوط به عملکرد مریدان او به ویژه هارون‌الرشید، بهره جسته است. این مهم با رویکردی تحلیل ادبی و عرفانی به انجام خواهد رسید.
Among the works of mystical literature, Tazkerat al-Owliya, as one of the valuable works of Attar Neyshabouri to deal with the situations, thoughts and speeches of mystics and Sufi elders allocates a wide range of social relations. Attar's emphasis on this issue causes social agents to display their work in different ways. These representations are purposeful and in order to instill Attar's mystical ideology on the audience. The main purpose of this study is to analyze the discourse of Fazil bin Ayyaz based on Van Leeuwen's model and to examine the representation of social agents in it. Since Attar in this story seeks to transcend knowledge and show the spiritual status of Fazil by fading the discourse system of the thief and the ruler and also highlighting the discourse system of the mystic; Therefore, the analysis of Fazil's discourse as a discourse arising from the social strata of mystics at that time reveals new results. Therefore, in the present study, we decided to express the relationship between activations and passivations of social agents, to find out how Attar, in a stylistic creativity, familiarize the audience with the names of individuals, groups, places and times that social agents have an active role in it and what measures have been taken to determine the role and activation of social agents regarding the action of Fazil ibn Ayyaz and to make passive about the action of his followers, especially Harun al-Rasheed. This issue will be conducted with a literary and mystical analysis approach.
_||_
