بازکاوی وحدت وجود در اندیشۀ ابن‌عربی و عبدالرحمن جامی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

ناصر قره خانی ¹ , نجمه محیایی ²

1 - استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
2 - دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/12/16 تاریخ پذیرش : 1400/12/16 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: جامی, وحدت وجود, ابن‌عربی, پارادوکس, paradox, Unity of Existence, Ibn Al- Arabi, Jammi,

چکیده مقاله :

عبدالرحمن جامی از جمله شاعرانی است که با آثار و اندیشه‌های ابن‌عربی آشنایی داشته و از آن تأثیرپذیرفته‌است. از میان مجموعۀ هفت اورنگ او، تحفة الاحرار است که برپایۀ تفکرات ابن‌عربی خصوصاً وحدت وجود شکل گرفته‌است. جامی یکی از نخستین شاعرانِ شارحِ تفکرات ابن‌عربی درباب وحدت وجود است و از اندیشه های او بسیار تاثیرپذیرفته‌است. یکی از این تأثیرات، جمع نقیضین است؛ یعنی وحدت و کثرت، تشبیه و تنزیه، ظهور و بطون و ... پژوهش پیش‌رو کوشیده نگاه یگانه بین ابن عربی و جامی به مظاهر هستی و همگونی‌های اندیشۀ وحدت وجودی آن دو را با روش توصیفی تحلیلی و در چشم اندازی تطبیقی مورد کاوش قراردهد. برآیند پژوهش نشان می دهد هرچند جامی در این رویکرد به‌صورت پارادوکس و متناقض نما عمل می‌کند؛ اما درصدد یافتن نتیجه ای واحد و رسیدن به نقطه‌ا‌ی یگانه در ذهن خویش است. او برای رسیدن به این نتیجه تحت تاثیر اندیشۀ ابن‌عربی است و این دو عارف با رویکردی متناقض نما اندیشه های خود را بیان می‌کنند

چکیده انگلیسی:

Abd-ul-Rahman Jaami is one of the poets who have been familiar with the works and thoughts of Ibn Arabi and has been influenced by him. One of the poems from Jaami’s ‘Haft Orang’ is the Tuhfat al-Abrar, which is based on the thoughts of Ibn Al-Arabi particularly his ‘Unity of Existence’. Jaami is one of the first poets to provide explanations on the thoughts of Ibn Al- Arabi regarding unity of Existence and has been highly influenced by his thoughts. One of these effects is the oxymoron, i.e., unity and multiplicity, assimilation and dissimilation, the outer and the inner, etc. related to unity of Existence. In the present study, an attempt has been made to show Jaami’s perspective on unity of Existence and its exemplification (tashbih or attributing human characteristics to God) and tanzih (not assigning human features to God or differentiation between God and human), the world and human being, the inner and the outer (appearance, etc.) in the extended poem of Tuhfat al-Abrar. Although Jaami has acted paradoxically in this regard, he seeks to find a unified conclusion in his mind.  The results of the present study showed that, he has been under the influence of Ibn Al- Arabi in reaching this conclusion and these two mystics (i.e., Ibn Al- Arabi and Jaami) express their thoughts and ideas paradoxically.