سیری در تحولات اجتماعی آیین سماع و موسیقی عرفانی ایران با توجه به نگاره‌های اسلامی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

فخرالدین محمدیان ¹ (دانشجوی دکترای باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران،ایران.)
سید رسول موسوی حاجی ² (دانشیار گروه باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران،ایران.)
عابد تقوی ³ (استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران،ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/10/19 تاریخ پذیرش : 1398/10/19 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: تحولات اجتماعی, social evolution, موسیقی عرفانی, نگاره‌های عرفانی, سده میانی اسلامی, دوره اسلامی متأخر, Music Mysticism, Mystical miniatures, Medieval Islamic period, late Islamic period,

چکیده مقاله :

هنر موسیقی در دوره اسلامی همواره متأثر از اندیشه‌های اسلامی و شرایط اجتماعی و فرهنگی دوره‌های مختلف بوده است. جامعه تصوف با ساختار اعتقادی و اجتماعی، در پیوندی معنادار و عمیق با هنر موسیقی، تجلی پیدا کرد. آیین سماع و موسیقی عرفانی در جامعه تصوف، به دلیل نگرش‌ها و شرایط سیاسی و اجتماعی گوناگون به صورت یکنواخت پیش نرفت. این پژوهش در نظر دارد با مطالعه نگاره‌های عرفانی به چگونگی جایگاه اجتماعی جامعه تصوف و ارتباط آن با سیر تحول موسیقی عرفانی و آیین سماع در سده‌های میانی تا دوران اسلامی متأخر، بپردازد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و توصیفی- تحلیلی انجام شد و یافته‌اندوزی داده‌ها به روش کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است. نتایج مطالعات بیانگر این مهم است که دیدگاه جامعه نسبت به آیین سماع و موسیقی عرفانی اغلب متأثر از چگونگی ساختار سیاسی و مواضع حاکمیت نسبت به اندیشه‌های عرفانی و تصوف بوده است؛ به نحوی که در سده‌ی پنجم تا اواسط سده نهم هـ.ق، جایگاه اجتماعی ممتاز تصوف، دلیل رونق سماع و موسیقی عرفانی می‌شود اما در سده‌های دهم و یازدهم هـ.ق با توجه به شکل گیری ساختار سیاسی آن دوره، این روند تنزل پیدا می‌کند. به نحوی که در دوره‌های بعد نیز نتوانست به دوران طلایی و حیات اجتماعی پیشین خود باز‌گردد.

چکیده انگلیسی:

Music is always influenced by Islamic thoughts and Islamic art social and cultural conditions were different periods. Sufi community of faith and social structure, in deep and meaningful relationship with art, music, manifested. Ritual dance and music of Sufism, Sufi society, because of the attitude of various social and political conditions did not go as smoothly. This study intends to study how the social position of Sufism Sufi music and dance rituals in medieval Islamic period later to pay.The present study intends to study the social status of the society of Sufism and its role in the religious tradition.So the study was conducted cross-historical approach. Data collection, the library method has been done. Results of studies indicate it is important that the vision of the Sufi ritual dance and music are often the result of the political structure and governance positions than has been thought and mysticism, So that in the fifth century to the mid-ninth century AH, privileged social position of Sufism, a Sufi boom is singing and music, But in the tenth and eleventh centuries AD, due to the formation of a political structure that period, the process is reduced. So that in later periods also could return to its former golden era and social life.