گیاه هوم و نقش آن در آیین‌ها و اساطیر هندوایرانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

کتایون مزداپور ¹ ( استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی )
صبا لطیف پور ² ( دانشجوی دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران )

تاریخ دریافت : 1390/05/04 تاریخ پذیرش : 1390/08/06 تاریخ انتشار : 1390/12/01

کلید واژه: آیین, هندوایرانی, god, عصاره, ایزد, هوم, Hom, Indo-Iranian, ceremonies, juice,

چکیده مقاله :

هوم، گیاهی است که از آن عصاره‌ای گرفته می‌شود و بیش‌ترین کاربرد آن در آیین‌های دینی است. گیاه مذکور در هند سومه نامیده می‌شود و در ایران باستان نیز هئومه نام داشته است؛ به جهت شباهت در نام و کاربردهای این گیاهان، می‌توان به ریشة قدیمی‌تر آن، یعنی زمان هندوایرانی پی برد. به جهت اهمیت و رازآمیز بودن گیاه و خواص مختلفی که داشته است از جمله سکرآوری و نیروبخشی، با گذشت زمان، ویژگی‌های خاصی به این گیاه نسبت داده شد و حتی به صورت خدایی تجسم یافت. این گیاه و عصارة گرفته شده از آن اهمیت خاصی در شکل‌دهی به اندیشه‌های انسان اولیة ساکن سرزمین‌های هندی- اروپایی داشته است. لازم به ذکر است که مشابه این گیاه و نوشیدنی حاصل از آن، با کمی تفاوت در جزئیات و کاربردها، نزد تمامی اقوام کهن ساکن زمین دیده می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Hom is a plant from which procures a juice and its widest usage is in the religious ceremonies. The plant is called Saoma in India, and was called Haoma in ancient Iran; the similarities of the names and usages of two plants, leads us to one Indo-Iranian root for both of them. Because of its importance and being numinous, many properties have been attributed to the plant, and even it has been personalized as a God. This plant and its juice were important elements in shaping the mentality of primitive Indo-European human beings. It should be noted that similar plant and beverage, which was procured from it, can be seen among primitive people, all around the world.    

منابع و مأخذ:

1-          ابن بیطار، عبداللـه بن احمد. [بی تا.]. الجامع لمفردات الادویه و الاغذیه. بغداد، بی‌نا.

2-          ارداویراف‌نامه (ارداویرازنامه)،1372، حرف‌نویسی، آوانویسی، ترجمة متن پهلوی، واژه‌نامه فیلیپ ژینیو. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار. تهران، بی‌نا.

3-          بهار، مهرداد. 1378، پژوهشی در اساطیر ایران. چ سوم. تهران. آگه.

4-          دوشن گیمن. 1385. دین ایران باستان. چ 5. ترجمه رویا منجم . تهران. نشر علم.

5-          زنر، آر. سی.. 1375. طلوع و غروب زرتشتی‌گری.‌ ترجمة تیمور قادری. تهران،‌ بی‌نا.

6-          موله، م. . 1377. ایران باستان. ترجمه ژاله آموزگار. چ 5. تهران. انتشارات توس.

7-          نیبرگ، هنریک ساموئل. 1383. دین‌های ایران باستان. ترجمه سیف الدین نجم آبادی. کرمان. دانشگاه شهید باهنر کرمان.

 

8-          Aiyangar, Natayan. [rpt.] 1987. Essays on Indo-Aryan Mythology. New Delhi.

9-          Boyce, Mary. 1970. “Haoma, Priest of the Sacrifice”. W. B. Henning Memorial Volume. London.

10-       Dowson, John. 1973. Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion, Geography, History and Literature. Delhi.

11-       Flattery, David Stophlet and Schwarz, Martin. 1989. Haoma and Harmaline: The Botanical Identity of the Indo-Iranian Sacred Hallucinogen “Soma” and its Legacy in Religion, Language, and Middle Eastern Folklore. Berkeley. Los Angeles, London.

12-       Gnoli, Gierardo. 2005. “Haoma”, Encyclopedia of Religion, vol 6.

13-       Griswold, H. D.. 1971. The Religion on the Ṛig Veda. Delhi.

14-       Haug, Martin. 1878. Essays on the Sacred Languages, Writings and Religion of the Parsis. second ed.. London.

15-       Herodotus, [rpt.] 1946. with an English Translation by A. D. Godley. Cambridge.

16-       Kelly, Walter K.. 1863. Curiosities of Indo-European Tradition and Folk-Lore. London.

17-       Macdonell, Arthur Anthony and Keith, Arthur Berriedale. [rpt.] 1967. Vedic Index of Names and Subjects. Delhi.

18-       Mallory, J. P.. 2002. “Archeological Models and Asian Indo-Europeans”, Indo-Iranian Languages and Peoples, edited by Nicholas Sims-Williams. Oxford. pp. 19-42.

19-       Modi, Jivanji Jamshedji. 1922. The Religious Ceremonies and Customs of the Parsees. Bombay.

20-       Monier Williams, M.. [rpt.] 2001. Religious Thoughts and Life in India. Vedism Brāhmanism and Hindūism. Delhi.

21-       Reichelt, Hans. 1968. Avesta reader, Text, Notes, Glossary and Index. Berlin.

22-       Schrader, O.. 1890. Prehistoric Antiquities of the Aryan Peoples. London.

23-       Wasson, R. Gordon. 1971. “Soma of the Rig Veda: What was it?”, Journal of the American Oriental Society, vol. 91, 169-187.