سیمای تمثیلی دنیا در شعر سعدی و مولوی (با رویکرد تمثیلی به آیات و روایات دینی)

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

رضا موسی آبادی ¹ , بتول فخر اسلام ²

1 - دانشجوی دکتری تخصصی زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور، ایران
2 - هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/10/09 تاریخ پذیرش : 1397/10/09 تاریخ انتشار : 1397/10/01

کلید واژه: سعدی, تمثیل, مولوی, دنیا, Saadi, Exemplum, The world, آیات و روایات, Movlavi, Advice and recommendation,

چکیده مقاله :

استفاده از تمثیل به عنوان یک صنعت بلاغی و هم چنین یک شیوة استدلالی، روشی اساسی در ادبیات تعلیمی و عرفانی ایران، برای بیان آموزه های مورد نظر شاعر، کاربرد فراوانی دارد. بی تردید دنیا و تمثیل‌های تعلیمی آن همواره هستة مرکزی اندیشة شاعران، نویسندگان، عرفا و اندیشمندان در طول تاریخ بوده است. بدین جهت غالباً تمثیل‌های متعددی از دنیا در آثار و باورهای ذهنی تعداد بی شماری از اندیشمندان و صاحب نظران به ویژه در گسترة ادب پارسی سایه افکنده است و با تأثیر پذیری از تمثیل‌های موجود در آیات و روایات اسلامی همواره مورد توجَه و عنایت بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده است؛ امَا نوع پرداخت و نحوة بیان در آن ها یکسان نیست و موضوعات نیز به دلیل تنوَعی که در این مقوله وجود دارد بسیاراست. این پژوهش برآن است که دنیا و تمثیل‌های تعلیمی آن را براساس اشعار سعدی و مولانا، این شاعران سترگ ادب فارسی با رویکرد تمثیلی بر آیات و روایات با روش توصیفی – تحلیلی بررسی نماید.

چکیده انگلیسی:

The use of allegory as a rhetorical industry, as well as an argumentative way, is a major method in the teaching and mystical literature of Iran, in order to express the teachings of the poet. Undoubtedly, the world and its educational allegories have always been the core of the thought of poets, writers, mystics and scholars throughout history. For this reason, many analogies of the world in the works and beliefs of the mind have cast lots of scholars and scholars, especially in the field of Persian literature, and are always considered with the influence of the allegories in the verses and traditions of Islam. Most of the poets and writers have been involved, but the type of payment and the way they are expressed are not the same, and there are many issues as well because of the diversity that exists in this category. This research seeks to study the world and its educational analogies based on the poems of Sa'di and Maulana, these great poets of Persian literature with an allegorical.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

1-      نهج البلاغه، (1384)، ترجمه محمد دشتی، قم: انتشارات الهادی.

2-      آمدی، عبدالواحدبن­محمدتمیمی، (1366)، غررالحکم و دررالکلم، شرح جمال­الدین­محمدخوانساری، تصحیح جلال­ الدین­حسینی ارموی، چ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

3-      پورنامداریان، تقی، (1389)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی فرهنگی، چ هفتم.

4-      جرجانی، عبدالقاهر، (1374)، نفحات الانس، بامقدمه و تصحیح محمود عابدی، تهران: اطلاعات.

5-      چوبینه، سجاد، (1377)، حکمت نظری و عملی در شاهنامه فردوسی، شیراز: انتشارات نوید.

6-      الحرّانی، الحسن­بن­الحسین­بن­شعبه، (1363)، تحفه­العقول­عن­الرسول، تصحیح علی­اکبر­الغفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.

7-      رزمجو، حسین، (1369)، شعر کهن در ترازوی نقد اخلاقی (دوجلد)، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

8-      زرّین کوب، عبدالحسین، (1379)، حکایت هم چنان باقی، تهران: انتشارات سخن.

9-       -------،---------، (1373)، پله پله تا ملاقات خدا، تهران: علمی، چ هفتم.

10-   زل‌هایم، رودلف، (1381)، امثال کهن عربی، ترجمه احمد شفیعی، تهران: نشر دانشگاهی.

11-    زمانی، کریم، (1391)، میناگر عشق، تهران: نشر نی.

12-   سعدی، مصلح بن عبداللَه، (1369)، کلیَات سعدی، به اهتمام محمَدعلی فروغی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

13-   الشریف­الرضی، محمد­بن­الحسین، (1387 ق)، نهج­البلاغه، ضبط نصّه و ابتکرفهارسه­العلمیه صبحی­الصالح، بیروت: بی­نا.

14-   شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1380)، صور خیال در شعرفارسی، تهران: آگه، چ هشتم.

15-   عطّار، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم، (1370)، تذکره الاولیاء، به تصحیح استعلامی، محمّد، تهران: انتشارات زوّار.

16-   عمید، حسن، (1360)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.

17-   فروزانفر، بدیع­الزمان، (1370)، احادیث مثنوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

18-   مولانا، جلال الدین محمّدبلخی، (1387)، مثنوی معنوی (شش دفتر)، تصحیح استعلامی، محمّد، تهران: انتشارات سخن.

19-   ناصرخسرو، قبادیانی، (1378)، دیوان اشعار ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.

20-   همایی، جلال الدین، (1370)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: موسسة نشر هما، چ هفتم.

 

مقالات:

21-   ذوالفقاری، حسن، (1389)، «زیبایی شناسی ضرب­المثل­های فارسی»، مجله بوستان ادب، تابستان 89، دوره دوم، ش 2، صص 82-51.