بدایات الأدب المسرحی فی إیران فی مرآة النقد

محورهای موضوعی : النقد الادبي

ناصر قاسمی ¹ ( أستاذ مساعد بجامعة طهران، پردیس قم، إیران. )
ندا رسولی ² ( خریجة ماجستیر من جامعة العلامة الطباطبائی، إیران. )

تاریخ دریافت : 1391/01/17 تاریخ پذیرش : 1391/02/03 تاریخ انتشار : 1391/02/03

کلید واژه:

چکیده مقاله :

عرفت إیران قبل الإسلام و بعده أنواعاً من المسارح التی استمدت مادتها من الأدب الشعبی والأساطیر والحکایات الشعبیة من مثل: التعزیة، ومیرنوروزی (أمیرالنیروز) والتقلید وتخت حوضی (عروض الحوض) وغیرها. کذلک شهدت إیران فی العصر السامانی (858 – 968م) تطوراً کبیراً فی الأدب، وفی هذا العصر بذلت محاولات فی مجال المسرح والأدب المسرحی أیضاً، ولکن هذه الجهود ذهبت أدراج الریاح بعد هجوم المغول علی إیران، وتعرض الأدب والثقافة فی هذا البلد لنکسة رافقها انحطاط حتى العصر الصفوی فی أوائل القرن السادس عشر للمیلاد، فانبعثت فی الأدب روح جدیدة وعاد المسرح مرة ثانیة إلى الحیاة ولکن بشکل مبدئی. وقد عرفت إیران المسرح بمفهومه الغربی الحدیث ضمن مختلف أشکال الآداب والفنون الأوروبیة منذ أواسط القرن التاسع عشر مع إنشاء مدرسة دارالفنون بطهران وبدء نشاط حرکة الترجمة عن اللغات الأوربیة. وکان میرزا آقا تبریزی أول کاتب ومؤلف مسرحی إیرانی؛ فقد کتب ثلاث مسرحیات قصیرة سنة 1866م، نشر بعضها فی حواشی صحیفة اتحاد التبریزیة عام 1908م، کما استعان بفن الکتابة المسرحیة فی عرض آرائه السیاسیة والفلسفیة.

چکیده انگلیسی:

In addition to the different arts, in ancient Iran, there were ruins of the festivals and religious rituals indicating an early past existence of theatre and drama. After Islam Iran witnessed other kinds of theatre, deriving their subjects from folk literature and legends like: AL taezia, Mirnorozy (AL Nyrouz Prince), Imitation and AL hood show and several others. Throughout the Samanian period (858 – 968) Iran witnessed a great flourishing of literature, particularly theatre and drama. But after the Mogul attack on Iran, literature and culture went into decline. This lasted until the beginning of Safawian period early sixteenth century when literature was revived and theatre came to the fore although primitively. Iran knew modern western literature in all its artistic forms since mid nineteenth century, particularly after constructing Dar al Fonun (the school where modern arts and sciences are being taught) in Tehran and the start of translation from European languages. Mirza Agha Tabrizi was the first writer and dramatist to write three short plays in 1866. He published some of them in al-Ittihād Newspaper (in Tabriz) in 1908, getting some help in expressing his political and philosophic opinions through the dramatically artistic writing.

منابع و مأخذ:

آرین پور، یحیى. 1372ش. از صبا تا نیما. تهران: انتشارات زوّار.

آژند، یعقوب. 1373ش. نمایشنامه نویسی در ایران از آغاز تا 1320 ش. تهران: نشر نی.

ایوبیان، عبدالله. 1341ش. «میرنوروزی، میرمیرین». مجله دانشکده ادبیات تبریز. شماره 1.

براون، ادوارد. 1329ش. تاریخ ادبیات ایران. تر: رشید یاسمی. تهران: مروارید.

بیضایی، بهرام. 1385ش. نمایش در ایران. چاپ پنجم.  تهران: انتشارات روشنگران ومطالعات زنان.

جنتی عطایی، ابوالقاسم. 1333ش. بنیاد نمایش در ایران. تهران: صفی علیشاه.

چرولی، انریکو. 1367ش. نمایش در ایران. تر: جلال ستاری. تهران: انتشارات نمایش.

دورانت، ویلیام جیمز. 1365ش. تاریخ تمدن. تر: احمد آرام. تهران: سازمان انتشارت وآموزش انقلاب اسلامی.

رضوانی، مجید. 1357ش. خاستگاه اجتماعی هنرها. به کوشش فیروز شیروانلو. تهران: فرهنگسرای نیاوران.

سخنور، جلال. 1373ش. تئاتر وهنرهای نمایشی. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد تهران.

علوب، عبدالوهاب. 2000 م. المسرح الإیرانی. القاهرة: مرکز الدراسات الشرقیة.

عناصری، جابر. 1366ش. درآمدی بر نمایش ونیایش در ایران. تهران: جهاد دانشگاهی.

غریب پور، بهروز. 1384ش. تئاتر در ایران. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.

ملک پور، جمشید. 1363ش. ادبیات نمایشی در ایران. تهران: توس.

ملکم، سرجان. 1876م. تاریخ ایران. تر: میرزا حیرت. تهران: سعدی.

همایونی، صادق. 1368ش. تعزیه در ایران. شیراز: انتشارات نوید.