فرامتن های تذکره الاولیاء عطار بر مبنای نظریۀ ژرار ژنت

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

زهرا حاتم پور ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.)
عطا محمد رادمنش ² (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.)
محبوبه خراسانی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/08/30 تاریخ پذیرش : 1399/08/30 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

برپایۀ نظر ژنت هرگاه متن 1 به نقد و تفسیر متن 2 اقدام کند رابطۀ آنها رابطه ای فرامتنی خواهد بود؛ زیرا متن 2 که به تفسیر و تشریح یا نقد می پردازد، نسبت به متن 1، فرامتن محسوب م ی شود. بر مبنای این تعریف می توان دو دسته فرامتن برای تذکره الاولیاء در نظر گرفت. یکی فرامتن های درونی یا اظهارنظرهای تأییدی و تأویل هایی که در میانه یا پایان حکایات و اقوال آمده است و جنبۀ شرح و تفسیر دارد و دیگر فرامتن های بیرونی شامل اظهارنظرهایی تأییدی یا انکاری دربارۀ متن که جنبۀ نقادانه می یابد و تأویل هایی که به طور مجزا از متن تذکره الاولیاء ارائه می شود. تذکره الاولیاء کتابی است که عمدۀ مطالب آن، حکایات و اقوال اولیاست. بنابر گفتۀ عطار در مقدمۀ کتابش او قصد داشته در میانۀ کتابش کمتر سخن و شرحی از خود بیاورد. اما خوانندۀ تذکره الاولیاء در مطالعۀ این کتاب به عباراتی برمی خورد که شرح و تأویل اقوال و حکایات عارفان است و یا نشانگر نظرگاه نویسنده به آنهاست. این اظهارنظرها که اغلب تأییدی است و این تأویل ها که گاه در میانه و گاه در پایان مطلب آمده است به شیوه ها و عناوین گوناگون مطرح شده است و گونه ای فرامتن به حساب می آید. همچنین انتقادها و نظرات نویسندگان، محققان و منتقدان حوزۀ عرفان و سرگذشتنامه های عرفانی، گونه ای دیگر از فرامتن های این اثر را تشکیل می دهند.

چکیده انگلیسی:

Whenever based Gerard Genette's theory، first text criticizes and interprets second text their relationship will be metatextual. Accordingly can be considered two types of metatextualate forTazkeratol Awlia. The first type is the inner metatextuality or confirmatory comments and interpretations is located in between or the end of anecdotes and sayings .Outer metatextuality includes confirmatory comments or denial about text that Finds a critical aspect and distinct interpretations of the text. Tazkeratol Awlia is the book that most of its contents is Awlia's anecdotes and sayings. According to Attar's word in his book's introduction, he intended to Quote  less from herself in the middle of his book but There are phrases in this book that is explanation and interpretation of The mystics's anecdotes and sayings and Shows the author's opinion towards them . These phrases are presented in various ways and in different titles and is considered a species of metatextuality. Also the criticisms and opinions of writers, scholars, and critics of mysticism form another form of this work's metatextualitis.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

آلن، گراهام (1385) بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدان جو، تهران: مرکز.

احمدی، بابک (1393) ساختاروتأویل متن، تهران: مرکز.

احمدی، بابک (1376) چهار گزارش از تذکره الاولیاء، تهران: مرکز.

بهار، محمد تقی(1370)، سبک شناسی، ج دوم، تهران: امیر کبیر.

بهبهانی، محمد جعفر بن محمد علی(1372) فضایح الصوفیه بضمیمه تنبیه الغافلین و ایقاظ الراقدین تألیف محمود بن آقا محمدعلی، قم: انصاریان.

شمیسا، سیروس (1388) نقد ادبی، تهران: میترا.

صفا، ذبیح الله (1355) تاریخ ادبیات، جلد4، تهران: امیرکبیر.

عطار، محمد بن ابراهیم (1321) تذکره الاولیاء، تصحیح نیکلسون با مقدمۀ محمدخان قزوینی، تهران: کتابخانۀ مرکزی.

______________ (1391) تذکره الاولیاء، به تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.

_____________ (2006م) تذکره الاولیاء، ترجمۀ عربی منال الیمینی عبدالعزیز، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.‏

­­­_____________(1397) تذکره الاولیاء، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

فروزانفر، بدیع ­الزمان (1374) شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

مکاریک، ایرنا ریما(1388) دانشنامۀ نظریه های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

___________(1394) درآمدی بر بینامتنیت : نظریه ها و کاربردها، تهران: سخن.

نفیسی، سعید (1320) جستجو در احوال و آثار فریدالدین عطارنیشابوری، تهران: اقبال.

هجویری، ابوالحسن علی  بن عثمان (1375) کشف المحجوب، به تصحیح والنتین ژوکوفسکی، تهران: طهوری.

مقالات

روضاتیان، سیده مریم و طالبی، فاطمه (1397) بررسی پیرامتن ­های غیر مؤلفی و بیرونی تذکره­الاولیاء، اولین همایش بین المللی زبان و ادبیات فارسی.

روضاتیان، سیده مریم و گرامی نجمه (1397) فرامتن­ های سلامان وابسال، پژوهش­ های ادب عرفانی )گوهر گویا(، شماره اول، پیاپی 36، صص22-1.

مدرسی فاطمه و همکاران (1392) تحلیل حکایات تعلیمی تذکره­ الاولیاء بر پایۀ الگوی روایی گریماس، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال5، شمارۀ20، ص102-73.

معین زاده، علیرضا و حسین شهبازی (1393) نقد و بررسی بدعت­ ها و انحرافات صوفیه در رسالۀ قشیریه و تحلیل و مقابله با منابع تشیع، بهارستان سخن، سال11، شمارۀ7، ص 224-205.

نامور مطلق، بهمن (1386) ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن ­ها، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شماره 56، صص98- 83.

نرم افزار

نرم افزار عرفان3، کتابخانه دیجیتالی نور(1392)، تهران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(DVD ROM)