بررسی حقیقت محمدیه، پیشینه و بازتاب بارزترین ویژگی های آن در متون عرفانی قرن ششم و هفتم
محورهای موضوعی : عرفانی(با ویژگی ادبی و هنری)زرین تاج واردی 1 , سکینه طالب زاده 2
1 - دانشیار بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز،شیراز،ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز
کلید واژه: حقیقت محمدیه, پیشینه, اوصاف , ویژگی ها, متون عرفانی.,
چکیده مقاله :
انگارۀاول ما خلق الله یا همان نخستین آفریدۀ حق، انسان کاملی است که بر وجود حضرت ختمی مرتبت( ص) به عنوان مصداق اتم انسان کامل در نظام هستی منطبق است؛ این انگاره که در عرفان اسلامی از آن به نام حقیقت محمدیه یاد می‌شود در اندیشۀ شعرا و عرفا جایگاه ویژه‌ای دارد؛ این حقیقت، اولین تجلی و ظهور مطلق و محض خداوند به صورت عین ثابت است که در متون عرفانی و فلسفی با اسامی دیگری همچون عقل اول، صادر اول، نور محمدی و مشیّت باری از آن یاد می‌شود. حقیقتی غیر مادی و ازلی، منشأ خلقت، مظهر تجلی ذات حق، واسطۀ فیض و خلیفۀ حق که بسیاری از عرفای نامدار در شرح و بسط آن مسائل مهمی مطرح کرده‌اند. این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی به بازتاب مفهوم حقیقت محمدیه و بارزترین ویژگی‌های آن در برجسته‌ترین متون عرفانی قرن ششم و هفتم اختصاص دارد. بدین منظور ابتدا منابعی در زمینۀ پیشینۀ مفهوم انسان کامل و نخستین مخلوق به عنوان یکی از بارزترین مصادیق حقیقت محمدیه در آیین‌ها و مکاتب بازخوانی و پاره‌ای مؤلفه‌های آن را بر آثار تعیین شدۀ عرفانی و ادبی( آواز پر جبرئیل، تمهیدات، مرصاد العباد، منطق الطیر، مصیبت نامه، مثنوی معنوی و لمعات) انطباق داده، سپس مؤلفه‌های مشترک و نزدیک به هم استخراج شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد صفاتی چون مظهر اسم الله، علت پیدایش عالم هستی، قدمت نورمحمدی بر کائنات و واسطۀ فیض از مهم‌ترین بن‌مایه‌های مربوط به حقیقت محمدیه در متون عرفانی قرن ششم و هفتم است.
The idea of “the first creation of Allah” is a perfect human, corresponding to Muhammad (PBUH) as an example of a perfect human in the existence system. Called “Muhammadiyah truth” in Islamic mysticism, this concept has a special place in the poets and mystics’ thought. It is the first manifestation, absolute, and pure appearance of God in the form of archetype, referred to in mystical and philosophical texts with other names like the first wisdom or revelation, Muhammadi light, and foreordination, i.e. an immaterial eternal truth, creation origin, manifestation of truth essence, mediator of grace, and the truth caliph, explained and developed by many famous mystics with important issues. With a descriptive-analytical method, this writing reflects the concept of Muhammadiyah truth and its prominent features in prominent mystical texts of the 6th and 7th centuries. Thus, references on the concept of “perfect human being” and the first creation as an obvious example of Muhammadiyah truth in the rituals and schools are initially reread and some of its components are adapted to the determined mystical literary works (Gabriel’s Song, Tamhidat, The Path of God’s Bondsmen, The Conference of the Birds, Passionary, Masnavi, and Lama’at), and common and close components are then extracted. According to the research findings, attributes like the manifestation of Allah’s name, the cause of creation of universe, the antiquity of Muhammadi light on the universe, and the mediator of grace are the key elements of Muhammadiyah truth in the mystical texts of the 6th and 7th centuries.
