بررسی و تحلیل کهن‌الگوی فرازپویی در اثر نمادین «در پس آینه» پوران فرخزاد

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

ملیحه حدیدی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.)
شهربانو صحابی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.)
جلیل امیرپور داریانی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/11/11 تاریخ پذیرش : 1400/03/05 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: کهن الگو, یونگ, در پس آینه, فرخزاد, فرایند فردیت,

چکیده مقاله :

بسیاری از حرکت‌های فردی و جمعی بشر نمونه‌ای کهن در ناخودآگاه جمعی دارد و راهبر فرد به سوی هدف خاصی است. یکی از این تفکرات فرازپویی یا رسیدن به تمامیت است که امری فطری است. یونگ این تلاش و پویه یا سفر به ناخودآگاه را که فرازمانی و فرامکانی است، فرایند فردیت می نامد. این فرایند به صورت جریان صدور کهن‌الگوها از تاریکی ناخودآگاه جمعی به ناخودآگاه فردی، در آثار ادبی ملل جهان دیده‌ می‌شود. مضمون اصلی داستان‌ در پس آینۀ فرخزاد هم کمال‌جویی و فرازپویی است که در فرایندی نمادین، بیرونی و درونی، حاصل می‌گردد. این مقاله با روش تحلیلی نشان می دهد، طوطی (قهرمان داستان) در دورانی از مرحلۀ رشد، به پوچیِ زندگی عادی پی‌برده، قوانین ساختگی را برنمی‌تابد، در نتیجه طی سفر، با جستجو به هویت، آگاهی و استقلال لازم دست‌می‌یابد. در این سیر و سلوک (فرایند فردیت) یا سفر روان (در ناخودآگاه)، قهرمان مجبور به شناخت شماری کهن‌الگو هاییست که در مراحل گوناگون این فرایند با شدت و ضعف، در داستان، پدید می‌آید. قهرمان برای رسیدن به تمامیت و شناخت خویشتن، نقاب دروغین شخصیت کاذب خود را کنارگذاشته و با شناخت (آنیما/آنیموس) و جنبه‌های مثبت و منفی آن، موفق به کشف مراحل آن می‌شود. سپس با راهنمایی‌های پیر فرزانه و مبارزه با جنبه‌های متعدد سایه، از مرحلۀ دشوار مرگ و تولد دوباره عبور نموده و با پیر دانا به هدایت ره‌پویان رستگاری می‌پردازد.

چکیده انگلیسی:

Many individual and collective human movements have an archetype in the collective unconscious and lead the individual to a specific goal. One of these thoughts is transcendence or reaching perfection, which is natural. Jung calls this effort or journey into the unconscious, which is transcendental the "process of individuation." This process is considered in the world nations literary works as the flow of archetypes from the darkness of the collective unconscious to the individual unconscious. The main theme of Farrokhzad's story "Behind the Mirror" is perfectionism and transcendence, which is achieved in a symbolic, external and internal process. This article shows analytically that Tuti, does not tolerate the artificial rules, and thus achieves the necessary identity, awareness and independence during the journey. In this journey (process of individuation) or mental journey (in the subconscious), the "hero" has to recognize a number of "archetypes" that appear in the story at different stages of the process with intensity and weakness. In order to achieve wholeness and self-knowledge, the hero removes the false "mask" of his false personality and, by knowing (anima / animus) and its positive and negative aspects, succeeds in discovering its stages. Then, with the guidance of "old wise man" and the struggle against various aspects of "shadow", he passes through the difficult stage of "death and rebirth" and guides the pilgrims of salvation with the wise guide.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها اسنودن، روت (1395) خودآموز یونگ، ترجمۀ نورالدین رحمانیان، تهران: آشیان. امامی، نصرالله (1377) مبانی و روش‌های نقد ادبی، تهران: دیبا. پالمر، مایکل (1388) فروید، یونگ و دین، ترجمۀ محمد دهقانپور و غلامرضا محمودی، تهران: رشد. پاینده، حسین (1397) نظریه و نقد ادبی، درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای، جلد 1، تهران: سمت. پورنامداریان، تقی (1382) دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. جم‌زاده، الهام (1387) آنیما در شعر شاملو، تهران: نشر خورشید. حافظ، شمس‌الدین محمد (1372) دیوان خواجه حافظ شیرازی، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه. حجازی، بهجت‌السادات (1389) طبیبان جان، جلد 1، مشهد: دانشگاه فردوسی. شمیسا، سیروس (1394) نقد ادبی، تهران: میترا. شوالیه، ژان و گربران، آلن (1379-1385) فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، جلد 5، تهران: جیحون. شولتز، دوان پی و سیدنی الن (1386) نظریۀ شخصیت‌، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش. فدایی، فرید (1394) یونگ، بنیانگذار روان‌شناسی تحلیلی، تهران: دانژه. فرّخ‌زاد، پوران (1369) در پس آینه، تهران: جام. فروزانفر، بدیع‌الزمان (1353) شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطّار نیشابوری، تهران: دهخدا. فوردهام، فریدا (1393) مقدمه‌ای بر روانشناسی یونگ، ترجمۀ مسعود میربها، تهران: جامی. کمپبل، جوزف (1396) قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، تهران: گل آفتاب. گرین، ویلفرد و همکاران (1395) مبانی نقد ادبی، ترجمۀ فرزانۀ طاهری، تهران: نیلوفر. مورنو، آنتونیو (1396) یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: مرکز. وگلر، کریستوفر (1390) ساختار اسطوره‌ای در داستان و فیلمنامه، ترجمۀ عباس اکبری، تهران: نیلوفر. وولف، دیوید ام (1386) روانشناسی دین، ترجمۀ محمد دهقان، تهران: رشد. یونگ، کارل گستاو (1368) چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس. یونگ، کارل گستاو (1377) رشد شخصیت، ترجمۀ هایده تولایی، تهران: آتیه. یونگ، کارل گستاو (1378) خاطرات، رویاها، اندیشه‌ها، ترجمۀ پروین فرامرزی، تهران: جامی. یونگ، کارل گستاو (1395) انسان و سمبل‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی. مقالات حسینی، مریم، و جوادی ترشیزی، پری سیما. (1389). کهن نمونه‌ها در قصّه الغربه الغربیّه سهروردی. ادبیات عرفانی، 2(2)، 49-72. doi: 10.22051/jml.2014.113 حسینی، مریم، و شکیبی ممتاز، نسرین. (1392). سفر قهرمان در داستان «حمام بادگرد» براساس شیوة تحلیل کمپبل و یونگ. ادب پژوهی، 6(22)، 33-63. Dor:20.1001.1.1735802 7.1391.6.22.2.6 کاظم‌زاده قندیلو، رسول، و مشتاق‌مهر، رحمان. (1399). تحلیل گفتمان «تاریخ بیهقی» بر اساس نظریۀ فراتابی زبانی فرای و بازی زبانی ویتگنشتاین. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(پیاپی 44)، 13-42. doi: 10.30495/dk.2020.677774.

_||_

Books Snowden, Ruth (2015) Jung's self-study, Trans. Nooruddin Rahmanian, Tehran: Ashian. [In Persian] Emami, Nasrullah (1998) Basics and Methods of Literary Criticism, Tehran: Diba. [In Persian] Palmer, Michael (2009) Freud, Jung and Dean, Trans. Mohammad Dehghanpour and Gholamreza Mahmoudi, Tehran: Rushd. [In Persian] Payandeh, Hossein (2017) Literary Theory and Criticism, an interdisciplinary textbook, volume 1, Tehran: Samit. [In Persian] Pournamdarian, Taqi (2012) Meeting with Simorgh, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies. [In Persian] Jamzadeh, Elham (2008) Anima in Shamlou's poetry, Tehran: Khurshid publishing house. [In Persian] Hafez, Shams-al-Din Mohammad (1993) The Diwan of Khwaja Hafez Shirazi, with the effort of Dr. Khalil Khatib Rahbar, Tehran: Safi Alishah. [In Persian] Hijazi, Behjat al-Sadat (2010) Tabiban Jan, volume 1, Mashhad: Ferdowsi University. [In Persian] Shamisa, Siros (2014) Literary criticism, Tehran: Mitra. [In Persian] Shavalieh, Jean and Gerbran, Alan (2006-2000) Culture of Symbols, translated and researched by Sudaba Fazali, volume 5, Tehran: Jihoon. [In Persian] Shultz, Duane P. and Sidney Ellen (2006) Personality Theory, Trans Yahya Seyed Mohammadi, Tehran: Ed. [In Persian] Fadaei, Farid (2014) Jung, founder of analytical psychology, Tehran: Danje. Farrokhzad, Puran (1990) Behind the mirror, Tehran: Jam. [In Persian] Forozanfar, Badi-al-Zaman (1974) Description of the condition and criticism and analysis of the works of Sheikh Fariduddin Attar Neishabouri, Tehran: Dehkhoda. [In Persian] Fordham, Farida (2013) An Introduction to Jungian Psychology, Trans. Masoud Mirba, Tehran: Jami. [In Persian] Campbell, Joseph (2017) Hero of a Thousand Faces, translated by Shadi Khosrupanah, Tehran: Gol Aftab. [In Persian] Green, Wilfred et al. (2015) Basics of Literary Criticism, translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Nilofar. [In Persian] Moreno, Antonio (2016) Jung, Gods and Modern Man, translated by Dariush Mehrjooi, Tehran: Center. [In Persian] Vogler, Christopher (2011) Mythological structure in story and screenplay, translated by Abbas Akbari, Tehran: Nilofar. [In Persian] Wolff, David M. (2006) Psychology of Religion, translated by Mohammad Dehghan, Tehran: Rushd. [In Persian] Jung, Carl Gustav (1989) Four Examples, translated by Parvin Faramarzi, Mashhad: Astan Quds. [In Persian] Jung, Carl Gustav (1998) Personality Development, translated by Heideh Tolai, Tehran: Atiyeh. [In Persian] Jung, Carl Gustav (1999) Memories, Dreams, Thoughts, translated by Parvin Faramarzi, Tehran: Jami. [In Persian] Jung, Carl Gustav (2015) Man and his symbols, translated by Mahmoud Soltanieh, Tehran: Jami. [In Persian] Articles Hoseini, M., & Javadi Torshisi, P. (2010). Archetypes in Sohrevardī’s Ghessat al-Ghorbat al-Gharbiya. Mystical Literature, 2(2), 49-72. doi: 10.22051/jml.2014.113. [In Persian] Hosseini, M., & Shakibi Momtaz, N. (2013). A Jungian-Campbellian Analysis of the Protagonist’s Journey in Hammām-e Bādgard. Adab Pazhuhi, 6(22), 33-63. Dor:20.1001.1.17358027.1391.6.22.2.6. [In Persian] Kazemzadeh, R., & Moshtaq Mehr, R. (2020). Discourse Analysis of Beyhaghi History Based on the Fray Language Transcendental Theory and Wittgenstein Language Game. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(Consecutive44), 13-42. doi: 10.30495/dk.2020.677774. [In Persian]