تحلیل نشانه-معناشناسی داستان‌های پهلوانی شاهنامه مبتنی بر تحلیل گفتمان (مورد مطالعه: داستان‌های رستم و سهراب و رستم و اسفندیار)
محورهای موضوعی : حماسی (با ویژگی ادبی و هنری)مریم قرایی 1 , سعید حمیدیان 2 , فرهاد طهماسبی 3
1 - دانشگاه علوم وتحقیقات تهران
2 - استاد تمام زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: تحلیل گفتمان انتقادی, نشانه‌شناسی, نشانه-معناشناسی گفتمانی, شاهنامه, فرکلاف,
چکیده مقاله :
یکی از حوزه‌هایی که امروزه، اندیشمندان و صاحب‌نظران مطالعات ادبی به آن توجه دارند نشانه-معناشناسی متون کهن ادبی مبتنی بر تحلیل گفتمان است. شاهنامۀ فردوسی، اثری گران‌سنگ است که عظمت و گستره فراوانش، تحلیل و تفسیر متون آن را از ابعاد گوناگون برای غنای ادب پارسی ضروری می‌نماید. با توجه به اهمیت شاهنامه فردوسی و رویکردهای نوین تحلیل متون ادبی، هدف این مقاله تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان در شاهنامه فردوسی است. با توجه به اقتضائات یک مقاله و به‌منظور مطالعه ژرف در این زمینه دو داستان تراژیک حماسی از این کتاب یعنی داستان رستم و سهراب و داستان رستم و اسفندیار به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است. روش پژوهش توصیفی -تحلیلی و بر مبنای تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف صورت گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که در گفتمان هر دو داستان، رستم به‌عنوان پهلوان شکست‌ناپذیر ایرانی، در مرکز اندیشه قرار دارد؛ و آنچه برای رستم ارزشی بی‌بدیل است حفظ حریم ایران و آزادی فردی است. در هر دو روایت علیرغم چیرگی نتایج منفی، روایت به صورتی است که اقتدار رستم در دو بعد آزادی میهن و آزادی فردی حفظ گردد. ازاین‌رو نشانه‌ها مبین قهرمانی رستم است و گفتمان بر ستون آزادی (فردی، اجتماعی) بنا نهاده شده است.
One of the fields that scholars and experts in literary studies pay attention to today is the semiotics-semantics of ancient literary texts based on discourse analysis. Ferdowsi's Shahnameh is a precious work whose greatness and scope, analysis and interpretation of its texts from various dimensions make it necessary for the richness of Persian literature. Considering the importance of Ferdowsi Shahnameh and new approaches to the analysis of literary texts, the purpose of this article is to analyze the sign-semantics of discourse in Ferdowsi Shahnameh. According to the requirements of an article and in order to study in depth in this field, two epic tragic stories from this book, namely "The Story of Rostam and Sohrab" and "The Story of Rostam and Esfandiar" have been selected as the study sample. The research method is descriptive-analytical and based on Norman Fairclough critical discourse analysis. The results show that in the discourse of both stories, Rostam is at the center of thought as an invincible Iranian hero; And what is of irreplaceable value for Rostam is the preservation of Iran's privacy and individual freedom. In both narrations, despite the predominance of negative results, the narration is such that Rostam's authority is maintained in two dimensions of homeland freedom and individual freedom. Therefore, the signs indicate Rostam's heroism and the discourse is based on the pillar of freedom (individual, social).
