بررسی تطبیقی ساختار روایی و محتوایی دو قصّۀ عامیانه (داراب‌نامه و بختیارنامه)

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

خاطره بختیاری هفت لنگ ¹ , مسعود معتمدی ² , منیژه زارعی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/02/14 تاریخ پذیرش : 1400/05/13 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: قصّه‌های عامیانه, ساختار محتوایی, ساختار روایی, بختیارنامه, داراب‌نامه,

چکیده مقاله :

قصّه‌های عامیانه یکی از انواع ادبی به شمار می‌آید که برگرفته از یک سنّت کهن در داستان پردازی است که داستان پرداز مقوله های گوناگونی را در آن به کار می‌گیرد تا علاوه بر سرگرم‎کنندگی، خصوصیّات، روحیّات و آرزوهای مردم ایران و همچنین تاریخ اجتماعی آنان را به تصویر بکشد. دو قصّۀ عامیانۀ دل‎انگیز و خواندنیِ داراب‌نامۀ طرطوسی و بختیارنامۀ دقایقی مروزی از این نوع هستند. از آنجایی که قصّه‌های بلند عامیانه، ظرفیّت پژوهشی بالایی دارند؛ پژوهش حاضر، به بررسی و مقایسۀ ساختار روایی و محتوایی این دو داستان اختصاص یافته است. در این پژوهش، که به شیوۀ تحلیلی-توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده، پس از بررسی و تحلیل روایی و محتوایی دو اثر، این نتایج به دست آمده است که ساختار روایی داراب‎نامه نسبت به بختیارنامه از استحکام و جذابیّت بیشتری برخوردار است. همچنین از نظر محتوایی، داراب‎نامه، حضور فرهنگ طلایی و باستانی ایران زمین است، امّا در بختیارنامه، بیشتر با فرهنگ اسلامی روبرو هستیم.

چکیده انگلیسی:

Folk tales are one of the literary genres that is derived from an ancient tradition in storytelling in which the storyteller uses various categories in order to entertain, character, spirits and aspirations of the Iranian people. And also depict their social history. The two popular and readable folk tales of Darabnameh, Tartousi and Bakhtiarnameh of Daghayeghi Marvzi, are this kind. Whereas long folk tales have a high research capacity; The present study is dedicated to examining and comparing the narrative and content structure of these two stories. In this research, which has been done analytically-descriptively and using library studies, after reviewing and analyzing the validity and content of the two works, it has been obtained that the narrative structure of Darabnameh is more robust and attractive than that of Bakhtiarnameh. Enjoys. Also, in terms of content, Darabnameh is the presence of the golden and ancient culture of Iran, but in Bakhtiarnameh, we are mostly dealing with Islamic culture.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

آربری، آرتورجان (1371) ادبیّات کلاسیک فارسی، ترجمۀ اسدالله آزاد؛ مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.

آسابرگر، آرتور (1380) روایت در فرهنگ عامیانه-رسانه و زندگی روزمرّه، ترجمۀ محمّد لیراوی، تهران: سروش.

اسماعیلی، حسین (1380) مقدّمۀ ابومسلم‎نامۀ ابوطاهر طرطوسی، تهران: قطره.

انوشه، حسن (1380) دانشنامۀ ادب فارسی، دورۀ 5 جلدی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

جلالی مقدّم، مسعود (1372) آیین زروانی: مکتب‌ فلسفی‌ـ عرفانی زرتشتی بر مبنای اصالت زمان، تهران: گوته.

خزائل، حسین (1390) فرهنگ ادبیّات جهان، دورۀ 6 جلدی، تهران: کلبه.

داد، سیما (1385) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

دقایقی مروزی، محمّدبن‌علی (1345) راحه الأرواح فی سرور المفراح (بختیارنامه)، به اهتمام ذبیح‌الله صفا، تهران: دانشگاه تهران.

دقیقیان، شیرین‌دخت (1371) منشأ شخصیّت در ادبیّات داستانی، تهران: بهار.

روشن، محمّد (1382) بختیارنامه؛ بازنویسی لمعه السّراج لحضره التّاج و راحه الأرواح فی سرور المفراح، تهران: اهل قلم.

زرّین‎کوب، عبدالحسین (1382) ارسطو و فن شعر، تهران: امیرکبیر.

ستّاری، جلال (1368) افسون شهرزاد؛ پژوهشی در هزار افسان، تهران: توس.

سلیمانی، محسن (1365) تأمّلی در باب داستان، تهران: حوزۀ هنری.

طرسوسی، ابوطاهر (1374) داراب‎نامه طرسوسی، به کوشش ذبیح‌الله صفا، 2 جلدی، تهران: علمی و فرهنگی.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1386) بلاغت تصویر، تهران: سخن.

فیستر، مانفرد (1387) نظریّه و تحلیل درام، ترجمۀ مهدی نصرالله‌زاده، تهران: مینوی خرد.

مک‌کی، رابرت (1383) داستان، ساختار، سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی، مترجم محمّد گذرآبادی. تهران: هرمس.

موریسن، جرج و دیگران (1380) ادبیّات ایران از آغاز تا امروز، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.

نفیسی، سعید (1344) تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، جلد 1، تهران: فروغی.

هنوی، جونس (1375) بختیارنامه، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، درج در دانشنامۀ جهان اسلام، تهران: بنیاد دایره‎المعارف اسلامی.

مقالات

حرمتی، حمیده و آذر برزین، الهام. (1398). تحلیل انگاره اسطوره‌ای پیکرگردانی در افسانه‌های عامیانۀ آذربایجان. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیّات فارسی (دهخدا)، 11(40)، 119-138.

ذبیحی، رحمان، پیکانی، پروین. (1395). تحلیل کهن‌الگوی سفر قهرمان در داراب‌نامه طرسوسی براساس الگوی جوزف کمپبل. ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، 12(45)، 91-118.

عبداللّهیان، حمید. (1381). داستان و شخصیّت‎پردازی در داستان. مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 49(2)، 409-425.

عزیزی‌فر، امیرعباس. (1394). بررسی بن‌مایه‌های اساطیری در داراب‌ نامه طرسوسی. متن شناسی ادب فارسی، 7(4)، 101-118.

غفوریان، ‌هانیه. (1388). ادب غنایی در حماسة فردوسی. نامۀ پارسی، (50-51)، 86-94.

Books

Anousheh, Hassan (2001) Encyclopedia of Persian Literature, 5-volume course, Tehran: Printing and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Arberry, Arthurjan (1992) Classical Persian literature, Translated by Assadollah Azad; Mashhad: Astan Quds Razavi Cultural Deputy.

Asaberger, Arthur (2002) Narrative in Folk Culture-Media and Everyday Life, Translated by Mohammad Lirawi. Tehran: Soroush.

Dad, Sima (2006) Dictionary of Literary Terms, Tehran: Morvarid.

Daqiqian, sweetheart (1992) The origin of personality in fiction, Tehran: Spring.

Fister, Manfred (2007) Drama theory and analysis, Translated by Mehdi Nasrollahzadeh. Tehran: Minuye Kherad.

Fotuhi Rudmajani, Mahmoud (2007) Image rhetoric, Tehran: Sokhan.

Henway, Jones (1996) Bakhtiarnameh, Translated by Saeed Arbab Shirani, Listed in the Encyclopedia of the Islamic World, Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation.

Ismaili, Hussein (2001) Introduction of Abu Muslim Letter of Abu Tahir Tartusi, Tehran: Qatre.

Jalali Moghaddam, M (1993) Zoroastrianism: Zoroastrian philosophical-mystical school based on the originality of time, Tehran: Goethe.

Khazail, Hussein (2011) World Literature Culture, Volume 6 volumes, Tehran: Cottage.

McKee, Robert (2004) Story, structure, style and principles of screenwriting, Translator Mohammad Gozarabadi, Tehran: Hermes.

Minutes of Morozi, Mohammad Ibn Ali (1966) Raha Al-Arwah Fi Sarwar Al-Mufrah (Bakhtiarnameh), By the care of Zabihullah Safa, Tehran: University of Tehran.

Morrison, George and others (2001) Iranian literature from the beginning until today, Translated by Yaqub Azhand, Tehran: Gostareh.

Nafisi, Saeed (1965) History of poetry and prose in Iran and in Persian language, first volume, Tehran: Foroughi.

Roshan, Muhammad (2003) Bakhtiarnameh, Tehran: Ahl-e Qalam.

Sattari, Jalal (1989) Afsoon Shahrzad; Research in a thousand myths, Tehran: Toos.

Soleimani, Mohsen (1986) A reflection on the story, Tehran: Art Center.

Tarsusi, Abu Tahir (1995) Darabnameh Tarsousi, By the effort of Zabihullah Safa, Two volumes, Tehran: Scientific and cultural.

Zarrin Koob, Abdul Hussein (2003) Aristotle and the art of poetry, Tehran: Amirkabir.

Articles

Abdullahian, Hamid. (2009). Story and characterization in fiction. Journal of the Faculty of Literature and Humanities University of Tehran, 49(2), 409-425.

Azizifar, Amir Abbas. (2015). Study of mythological themes in Darabnameh of Tarsusi. Textbook of Persian literature, 7(4), 101-118.

Ghafourian, Haniyeh. (2009). Lyrical literature in Ferdowsi's epic. Persian letter, (50-51), 86-94.

Hormati, Hamideh and Azar Barzin, Elham. (2009). Analysis of the idea of the myths of sculpture in the folk legends of Azerbaijan.  interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), 11(40), 119-138.

Zabihi, Rahman and Peykani, Parvin. (2016). Analysis of the Archetype of the Hero's Journey in Darabnameh of Tarsus based on the Example of" Joseph Campbell. Quarterly Journal of Mystical and Mythological Literature, 12(45), 91-118.