نوسازی و گفتمان فرهنگی - مذهبی در دو دهه پایانی عصر پهلوی دوم

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سعید جهانگیری ¹ , ابوالقاسم طاهری ²

1 - دکتری، گروه علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - استاد، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/10/07 تاریخ پذیرش : 1398/10/07 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش فرایند نوسازی در سقوط سلسلۀ پهلوی از منظر فرهنگی – مذهبی بود.روند نوسازی و گفتمان فرهنگی - مذهبی در عصر پهلوی دوم، جنبش انقلابی مذهبی ضد نوسازی حکومت، مجادله بر‌ سر‌ وجوه دین و رابطه آن با قدرت و کنش‌های‌ ایدئولوژیک‌ رژیم پهلوی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد، نشان دادعلت سقوط سلسله پهلوی، ریشه‌های قومی و مذهبی جامعه، نادیده گرفتن قدرت روحانیون و اثرپذیری فرهنگی از روحانیت بود، که برنامه‌های نوسازی حکومت هم نتوانست در بین آنها طرفدارانی بیابد.در مجموعنوسازی و مدرنیزاسیون متاثر از الگوهای غربی و متکی به سیاست‌های آمرانه محمدرضا شاه پهلوی از دهه 40 شمسی به بعد، نگرانی فزاینده گروه‌ها و اقشار مدافع فرهنگ و سنت اسلامی را برانگیخت و موجب انقلاب شد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study was to analyze the role of the modernization process in the collapse of the Pahlavi dynasty from a cultural-religious perspective. The process of modernization and cultural-religious discourse in the Second Pahlavi era, the revolutionary religious movement against modernization of the state, the controversy over religious aspects, and its relation to the Pahlavi regime's ideological power and actions. The results of the descriptive-analytical study showed that the reason for the collapse of the Pahlavi dynasty was the religious and ethnic roots of the community, the clergymen's ignorance of the clergy, and the cultural influence of the clergy, which the government's modernization programs could not find support for. Overall, modernization and modernization influenced by Western models and based on the Shah Pahlavi's imperialist policies from the 40s onwards, aroused increasing concern amongst groups defending Islamic culture and tradition and triggered a revolution.

منابع و مأخذ:

1. آبادیان، حسین (1383). دودههواپسینحکومتپهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی،ج1.


2. آبراهامیان، یرواند (1388). ایران بین دو انقلاب. ترجمه کاظم فیروزمند، محسن مدیرشانه‌چی. تهران: نشر مرکز.


3. اخوان منفرد، حمیدرضا (1381). ایدئولوژیانقلابایران. تهران: عروج.


4. ازغندی، علیرضا ( 1386). نخبگانسیاسیایرانبیندوانقلاب. تهران: نشر قومس.


5. ایگلتون، تری (۱۳۸۱‌). درآمدی بر ایدئولوژی. ترجمه اکبر معصوم بیگی. تهران: نـشر آگـه.


6. بشیریه، حسین (۱۳۸3). ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی در ایران. نـاقد،2:‌ 13-29.


7. بنوعزیزی، علی (1374). جایگاه سنت و تجدد در مطالعه توسعه. ترجمه محمد عابدی اردکانی.فرهنگ توسعه، 12:18-17.


8. پزشکی، محمد؛ حسینی‌زاده، سید محمدعلی (1379).انقلاباسلامیوچراییوچگونگیرخدادآن. تهران: نشر معارف، چ4.


9. پهـلوی‌، محمدرضا (۱۳۴2). مأموریت برای وطنم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.


10. پهلوی، محمدرضا (۱۳۴۵). انقلاب سـفید. ترجمه صمد نامور. تهران: بی‌نا.


11. پهلوی، محمدرضا (۱۳55). پاسخ‌ به‌ تاریخ. تـرجمه شهریار ماکان. تهران: انتشارات شهر آب، ج10.


12. پهلوی، محمدرضا (بی‌تا). شاه گفتارهای مذهبی. ری: آسـتانه مبارکه حضرت عبدالعظیم، ج1.


13. تودارو، مایکل (1366). توسعه اقتصادی در جهان سوم. غلامعلی فرجادی. تهران: انتشارات وزارت برنامه و بودجه. چاپ دوم، ج1.


14. جیروند، عبدالله (1368).توسعهاقتصادی. تهران: انتشارات موسوی، چاپ دوم .


15. حسینی، حسین (1381). رهبریوانقلاب (نقش امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران). تهران: انتشارات عروج.


16. دادلی، جرالد (1368). پیشگامانتوسعه. سیدعلی اصغر هدایتی، علی یاسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.


17. ریـکتور‌، پل‌ (۱۳۸۲). ایدئولوژی و اتوپیا. ترجمه احمد بستانی. تهران: سمت.


18. زونیس، ماروین (۱۳۷۰). شکست شاهانه. ترجمه عباس مخبر. تهران: انتشارات طرح نو.


19. شاعری‌، احمد‌ (۱۳۵۰‌). عصر همیشگی شاه و مردم. تهران: بی‌نا.


20. شیخی، الیاس (1382). رهیافتینودرتبیینچراییانقلاباسلامی. اصفهان: نشر دادیار.


21. صفا‌، ذبیح‌الله (بی‌تا). تاریخ علوم عـقلی در تـمدن اسلامی. تهران: دانشگاه تهران.


22. عظیمی، فخرالدین (۱۳۸۹). حاکمیت ملی و دشمنان آن. تهران: نشر نامک.


23. علم، اسدالله (۱۳۷۲). یادداشت‌های علم. تهران‌: نشر کتاب سرا، ج2،‌5.


24. عیوضی، محمدرحیم (1385). جامعه‌شناسیاپوزیسیوندرایران. تهران: نشر قومس.


25. فراتی، عبدالوهاب (1381). مجموعهمقالات:درآمدیبرریشه‌هایانقلاباسلامی. قم: انتشارات معارف.


26. فوران، جان (۱۳۷۳). مقاومت شکننده. ترجمه احمد تدین. تهران: رسا.‌


27. فوکو، میشل (1377). ایرانی‌ها چه رؤیایی در سر دارند؟. ترجمه حسین معصومی همدانی. تهران: هرمس.


28. کاظمیان، مرتضی (1384).نظامسیاسی،بحرانهژمونیواقتدار .تهران: قصیده سرا.


29. گـازیوروسکی، مارک، ج. (1373). دیپلماسی آمریکا و شاه. ترجمه جمشید زنگنه. تهران: نشر رسا.


30. لک‌زایی، نجف (1391). تحولاتسیاسی -اجتماعیایرانمعاصر. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.


31. مشیری، فرخ (1384). دولتوانقلاباجتماعیدرایران.تهران: انتشارات قصیده‌سرا.


32. مقصودی، مجتبی (1386). تحولاتسیاسیواجتماعیایران (1320-1357). تهران: نشر روزنه.


33. ملک‌محمدی، حمیدرضا (1381). ازتوسعهلرزانتاسقوطشتابان. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.


34. هنرمند، منوچهر (۱۳۴۹). پهلویسم مکتب نو. تهران: بی‌نا.
    
    
    1. Abrahamian, Edvand (1980). Strutural Causes of the Iranian Revolution. MERIP Reports, 87: 21-26. DOI: 10.2307/3011417.
    
    
    2. Avery, Peter (1996). Balabcing Factor in Irano - Islamic Politics and Society. Middle East Journal, 50(2): 177-189.
    
    
    3. 36. Bill, James (1972). The Politics of Iran: New Middle Class in Iran, Genesis, Opportunity, Challenge. Qom: Eram Publishing.
    
    

 

1. A poet, Ahmad (1971). The everlasting era of the king and the people. Tehran: Bena. [In Persian]


2. Abadian, H. (2004). The Last Two Decades of Pahlavi Government . Tehran: Institute for Political Studies and Research, Vol.1.[In Persian]


3. Abrahamian, E. (1980). Strutural Causes of the Iranian Revolution. MERIP Reports, 87: 21-26. DOI: 10.2307/3011417.


4. Abrahamyan, Y. (2009). Iran between two revolutions. Translated by Kazem Firouzmand, Mohsen Modirshanchi. Tehran: Center Publication.    [In Persian]    


5. Akhavan Monfared, H. R.(2002). The ideology of the Iranian Revolution. Tehran: Ascension. [In Persian]


6. Alam, A. (1993). Science Notes. Tehran: Book Publishing, Vol.2, 5. [In Persian]


7. Avery, Peter (1996). Balabcing Factor in Irano - Islamic Politics and Society. Middle East Journal, 50(2): 177-189.         


8. Aywazi, M. R. (2006). Sociology of Opposition in Iran. Tehran: Qomes Publishing. [In Persian] 


9. Azgandi, A. (2007). Iran's political elite between the two revolutions. Tehran: Qomes Publishing. [In Persian]          


10. Azimi, F.(2010). National sovereignty and its enemies. Tehran: Namak publishing house.


11. Bashiriyeh, H. (2003). Political ideology and social identity in Iran. Naghed, 2: 13-29. [In Persian]


12.  Benoozazi, A. (1994). The place of tradition and modernity in the study of development. Translated by Mohammad Abedi Ardakani. Development Culture, 18: 12-17. [In Persian]


13. Bill, James (1972). The Politics of Iran: New Middle Class in Iran, Genesis, Opportunity, Challenge. Qom: Eram Publishing.          


14. Dudley, G. (1989). Development Pioneers. Seyed Ali Asghar Hedayati, Ali Yasi. Tehran: University of Humanities Textbooks.           [In Persian]     


15. Eagleton, T. (2002). An Introduction to Ideology. Translated by Akbar innocent beigi. Tehran: Nasir Agha. [In Persian]     


16. Farati, A. W. (2002). Articles Collection: An Introduction to the Roots of the Islamic Revolution. Qom: Moaree Publications. [In Persian]


17. Foucault, M. (1998). What dreams do Iranians have? Translated by Hossein Masoumi Hamadani. Tehran: Hermes. [In Persian]


18. Furan, John (1994). Fragile resistance. Translated by Ahmed Tadin. Tehran: Rasa. [In Persian]


19. Gaziowski, M., J. (1373). US and Shah diplomacy. Translated by Jamshid Zanganeh. Tehran: Rasa Publishing. [In Persian]          


20. Giroud, A. (1989). Economic development. Tehran: Mousavi Press, Second Edition. [In Persian]


21. Honarmand, M. (2015). Pahlavi New School. : Tehran Bna Publishing. [In Persian] 


22. Hosseini, H. (2002). Leadership and Revolution (Imam Khomeini's Role in the Islamic Revolution of Iran). Tehran: Arouj Publications. [In Persian]         


23. Kazemian, M. (2005). Political system, crisis of hegemony and authority. Tehran: Ghacideh sara. [In Persian]          


24.  Lakzai, N.(2012). Contemporary Iranian political and social developments. Qom: Institute of Islamic Science and Culture, Second Edition. [In Persian]


25. Maghsoudi, M.  (2007). The Political and Social Developments of Iran (1320-1357). Tehran: Rouzana Publication.     [In Persian]     

26. Malek Mohammadi, H. R. (2002). From shaky development to hasty collapse. Tehran: Islamic Revolution Documentation Center. [In Persian]

1. Moshiri, F. (2005). The government and social revolution in Iran. Tehran: Ghasidehsara Publications. [In Persian]                      


2. Pahlavi, M. R. (۱963). Homeland mission. Tehran: Book Publishing and Publishing Company. [In Persian]           


3. Pahlavi, M. R. (1966). The white revolution. Translated by Samad Namvar, Tehran:, Nashbrita. [In Persian]           


4. Pahlavi, M. R. (۱976). Response to history. Translated by Shahriar Makan. Tehran: Shahr-e Abbas. Publications, Vol.10.   [In Persian]     


5. Pahlavi, M. R.(Beta). The King of Religious Discourses. Ray: The Convent of Prophet Mohammad, V0l.1. [In Persian]


6. Pezeshke, M.; Hosseinizadeh, S.M. A. (2000). The Islamic Revolution and Why and How It Happened. Tehran: Ma'arif Publishing, Ch 4. [In Persian]           


7. Reactor, P. (2003). Ideology and Utopia. Translated by Ahmad Bastani . Tehran: Khome Publications. [In Persian]          


8. Safa, Z. (Bita). The History of Intellectual Science in Islamic Civilization. Tehran: University of Tehran.            [In Persian]     


9. Sheikhi, E. (2003). A New Approach to Explaining the Reasons of the Islamic Revolution. Esfahan: Dadyar Publication. [In Persian]        


10. Todaru, M. (1987). Third World Economic Development. Gholam Ali Faraji. Tehran: Ministry of Planning and Budget Publications. Second Edition, Vol. 1. [In Persian]


11. Zounis, M. (1991). Royal defeat. Translated by Abbas Mokhbar. Tehran: New Design Publishing. [In Persian]