معناشناسی انقلاب و عوامل شکل‌گیری آن از نگاه قرآن و حدیث (با تکیه بر حرکت انقلابی حضرت موسی(ع))

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سهراب مروتی ¹ , محسن حسن وندی ²

1 - استاد، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام، ایلام، ایرن.
2 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/10/07 تاریخ پذیرش : 1398/10/07 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر معناشناسی واژه انقلاب و گستره کاربرد آن در نصوص دینی و معرفی زمینه ها و عوامل پیدایش آن از نگاه آیات قرآن و روایات معصومین(ع)با تکیه بر ابعاد مختلف حرکت انقلابی حضرت موسی(ع) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در این راستا، انقلاب در نگاه اندیشمندان غربی و اسلامی و نیز کاربرد آن در قرآن و روایات تبیین شد. همچنین عوامل شکل‌گیری انقلاب شامل نارضایتی از وضع موجود، ظلم و ستم، نابرابری اقتصادی و سیاسی، شکست آرمان حاکم بر تفکر حاکمیت، نداشتن آزادی و حق انتقاد، روی آوری به اُلیگارشی، هتک ارزش‌های دینی و تعطیلی احکام الهی از دیگر مباحث مورد بررسی در این پژوهش بودند. نتایج نشان داد که هرچند واژه انقلاب با این عنوان در آیات و روایات بیانگر معنای اصطلاحی و معمول آن نمی باشد، اما اصل حرکت‌های انقلابی و همچنین زمینه های شکل گیری آن مستقیم یا غیرمستقیم معرفی و تبیین شده است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to study the semantics of the word revolution and its application in the religious text and to present its contexts and factors from the viewpoints of the Qur'an and the infallible narratives (AS) based on various aspects of Moses'(PBUH)revolutionary movement. The research method was descriptive-analytical and in this regard ، the revolution was explained in the view of western and Islamic scholars and its application in Quran and narrations. The factors that shaped the revolution include dissatisfaction with the status quo, tyranny, economic and political inequality, the failure of the sovereign to think of sovereignty, lack of freedom and the right to criticize, the oligarchy, the discrediting of religious values, and the closure of divine judgments. This was the research. The findings indicated that although “revolution” as used in the Quran verses and hadith does not refer to the sense commonly understood by the term, the essence of revolutionary movements and their causes have been well introduced and explained whether directly or indirectly in these sources.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

نهج البلاغه (1379). ترجمه محمد دشتی. قم: دفتر نشر الهادی.

1. اخوان کاظمی، بهرام (1382). عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام. قم: بوستان کتاب.


2. انوری، حسن (1382). فرهنگ فشرده سخن. تهران: نشر سخن، ج1.


3. آرنت، هانا (1374). انقلاب. ترجمه عزت الله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی.


4. آقابخشی، علی اکبر (1383). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.


5. بندرریگی، محمد (1375). المنجد. تهران: انتشارات ایران، ج2.


6. جُر، خلیل (1367). فرهنگ عربی به فارسی. ترجمه حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر، ج1.


7. جمشیدی، محمّدحسین (1377). اندیشه سیاسی شهید رابع سیّد محمّدباقر صدر. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.


8. جوادی آملی، عبدالله (1381). بنیان مرصوص امام خمینی(ره) در بیان و بنان حضرت آیت الله جوادی آملی. گردآوری و تنظیم محمدامین شاهجویی. قم: اسراء.


9. جوادی آملی، عبدالله (1387). تفسیر موضوعی قرآن کریم: جامعه در قرآن. قم: اسراء، ج17.


10. حکیمی، محمدرضا (1380). الحیاه. قم: دلیل ما، ج5-6.


11. حکیمی، محمدرضا (1382). قیام جاودانه. قم: دلیل ما.


12. خمینی، روح الله (1379). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).


13. دهخدا، علی اکبر (1372). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج3.


14. ذوعلم، علی (1389). انقلاب اسلامی. تهران: کانون اندیشه جوان.


15. رابرتسون، دیوید (1375). فرهنگ سیاسی معاصر. ترجمه عزیز کیاوند. تهران: نشر البرز.


16. روحانی، حسن (1376). انقلاب اسلامی: ریشه‌ها و چالش‌ها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.


17. سعادتی، بنیاد (1378). فلسفه انقلاب اسلامی. خرم آباد: افلاک.


18. شاذلی، سید­بن­قطب­ بن ابراهیم (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق، ج5.


19. طالقانی، محمود (1362). پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج5.


20. طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج4،19.


21. عمید زنجانی، عباسعلی (1375). گزیده کتاب انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. تهران: طوبی.


22. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ج4،7-8.


23. مجلسی، محمدباقر (1404ق). مرآة العقول فی شرح اخبارآل الرسول. تصحیح هاشم رسولی محلاتی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج10.


24. مدرسی، محمدتقی (1377). تفسیر هدایت. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ج9،12.


25. مصباح یزدی، محمدتقی (1368). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.


26. مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب، ج5.


27. مطهری، مرتضی (1369). پیرامون انقلاب اسلامی. قم: دفتر انتشارات تبلیغات اسلامی.


28. معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، ج1.


29. مفید، محمد بن محمد (1413ق). امالی. قم: کنگره شیخ مفید.


30. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه،ج 6،14،16.


31. هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.

The Holy Quran [In Arabic]

The Nahj al-Balagha (2000). Translated by Muhammad Dashti. Qom: Al-Hadi Publishing. [In Persian]

  

1. Aghabakhshi, A. A. (2004). A Dictionary of Political Science. Tehran: Chapar. [In Persian]


2. Akhavan Kazemi, B. (2003). Justice in Islamic Political Thoughts. Qom: Bustan-e-Ketab. [In Persian]


3. Amid Zanjani, A.A. (1996). Excerpts from the Islamic Revolution and its Roots. Tehran: Tuba. [In Persian]        


4. Anvari, H. (2003). Sokhan Concise Dictionary. Tehran: Sokhan. [In Persian]


5. Arendt, H. (1995). On Revolution. Translated by Ezzatolah Fuladvand. Tehran: Khwarizmi. [In Persian] 


6. Bandar Rigi, M. (1996). Al-Munjid. Tehran: Iran. [In Persian] 


7. Dehkhoda, A.A. (1993). Lexicon. Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]


8. Georr, K. (1988). Arabic to Persian Dictionary. Translated by Hamid Tabibian. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]         


9. Hakimi, M.R. (2001). Al-Hayat. Qom: Dalil-e-Ma. [In Persian]   


10. Hakimi, M.R. (2003). The Eternal Rise. Qom: Dalil-e-Ma. [In Persian]  


11. Huntington, S. (1991). Political Order in Changing Societies. Translated by Mohsen Salasi. Tehran: Elm Publishing. [In Persian]


12. Jamshidi, M.H. (1998). Political Ideas of Seyed Mohammad Baqir Sadr. Tehran: Office of Political and International Studies. [In Persian] 


13. Javadi Amoli, A. (2002). Imam Khomeini’s Firm Structures as Reflected in the Words and Thoughts of Ayatollah Javad Amoli. Compiled and edited by Mohammad Amin Shahjuyi. Qom: Asra. [In Persian]


14. Javadi Amoli, A. (2008). Thematic Exegesis of the Quran: Society in the Quran. Qom: Asra. [In Persian] 


15. Khomeini, R. (2000). Guardianship of Islamic Jurist (Wilayat of Faqih). Tehran: the Institute for Publication of Imam Khomeini’s Works. [In Persian]     


16.  Majlesi, M.B. (1983). Merat al-Oqul fi Sharhe Akhbar Al al-Rasul. edited by Hashim Rasouli Mahallti. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyah. [In Persian] 


17. Makarem Shirazi, N. (1995). Tafsir Nemooneh. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyah. [In Persian]          


18. Mesbah Yazdi, M.T. (1989). Society and History in the Quran. Qom: Islamic Development Organization Press. [In Persian]        


19. Modarresi, M.T. (1998). Tafsir Hedayat. Mashhad: Foundation of Islamic Research at Astan Quds Razavi. [In Persian]        


20. Moein, M. (2009). A Dictionary of Persian Language. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]         


21. Mofid, M. (1992). Amali. Qom: Sheikh Mofid Congress. [In Persian]


22. Mostafavi, H. (2001). Tafsir Roshan. Tehran: Book Publication Center. [In Persian]         


23. Motahari, M. (1990). On the Islamic Revolution. Qom: Islamic Development Organization Publications. [In Persian]         


24. Qera’ati, M. (2004). Tafsir Nur. Tehran: Quran Teachings Cultural Center. [In Persian]         


25. Robertson, D. (1996). A Dictionary of Modern Politics. Translated by Aziz Kiavand. Tehran: Alborz. [In Persian]     


26. Rouhani, H. (1997). The Islamic Revolution: Roots and Challenges. Tehran: the Islamic Parliament Research Center. [In Persian]       


27. Saadati, B. (1999). Philosophy of the Islamic Revolution. Khorramabad: Aflak. [In Persian]       


28. Shadhili, S.Q.E. (1991). Fi Dhalal al-Quran. Beirut: Dar al-Shoruq . [In Persian]       


29. Tabatabaei, M.H. (1995). Tafsir Al-Mizan. Translated by Muhammad Baqir Mousavi Hamadani. Qom: the Society of Seminary Teachers of Qom Press. [In Persian]        


30. Taleghani, M. (1983). A Shining Ray from Quran. Tehran: Enteshar Corporation. [In Persian]       


31. Zuelm, A. (2010). The Islamic Revolution. Tehran: Youth Thinking Center. [In Persian]