معناشناسی انقلاب و عوامل شکل‌گیری آن از نگاه قرآن و حدیث (با تکیه بر حرکت انقلابی حضرت موسی(ع))

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سهراب مروتی ¹ , محسن حسن وندی ²

1 - استاد، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام، ایلام، ایرن.
2 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

تاريخ الإرسال : 02 السبت , جمادى الأولى, 1441 تاريخ التأكيد : 02 السبت , جمادى الأولى, 1441 تاريخ الإصدار : 25 الأحد , ربيع الثاني, 1441

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر معناشناسی واژه انقلاب و گستره کاربرد آن در نصوص دینی و معرفی زمینه ها و عوامل پیدایش آن از نگاه آیات قرآن و روایات معصومین(ع)با تکیه بر ابعاد مختلف حرکت انقلابی حضرت موسی(ع) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در این راستا، انقلاب در نگاه اندیشمندان غربی و اسلامی و نیز کاربرد آن در قرآن و روایات تبیین شد. همچنین عوامل شکل‌گیری انقلاب شامل نارضایتی از وضع موجود، ظلم و ستم، نابرابری اقتصادی و سیاسی، شکست آرمان حاکم بر تفکر حاکمیت، نداشتن آزادی و حق انتقاد، روی آوری به اُلیگارشی، هتک ارزش‌های دینی و تعطیلی احکام الهی از دیگر مباحث مورد بررسی در این پژوهش بودند. نتایج نشان داد که هرچند واژه انقلاب با این عنوان در آیات و روایات بیانگر معنای اصطلاحی و معمول آن نمی باشد، اما اصل حرکت‌های انقلابی و همچنین زمینه های شکل گیری آن مستقیم یا غیرمستقیم معرفی و تبیین شده است.

المصادر:

قرآن کریم.

نهج البلاغه (1379). ترجمه محمد دشتی. قم: دفتر نشر الهادی.

1. اخوان کاظمی، بهرام (1382). عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام. قم: بوستان کتاب.


2. انوری، حسن (1382). فرهنگ فشرده سخن. تهران: نشر سخن، ج1.


3. آرنت، هانا (1374). انقلاب. ترجمه عزت الله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی.


4. آقابخشی، علی اکبر (1383). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.


5. بندرریگی، محمد (1375). المنجد. تهران: انتشارات ایران، ج2.


6. جُر، خلیل (1367). فرهنگ عربی به فارسی. ترجمه حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر، ج1.


7. جمشیدی، محمّدحسین (1377). اندیشه سیاسی شهید رابع سیّد محمّدباقر صدر. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.


8. جوادی آملی، عبدالله (1381). بنیان مرصوص امام خمینی(ره) در بیان و بنان حضرت آیت الله جوادی آملی. گردآوری و تنظیم محمدامین شاهجویی. قم: اسراء.


9. جوادی آملی، عبدالله (1387). تفسیر موضوعی قرآن کریم: جامعه در قرآن. قم: اسراء، ج17.


10. حکیمی، محمدرضا (1380). الحیاه. قم: دلیل ما، ج5-6.


11. حکیمی، محمدرضا (1382). قیام جاودانه. قم: دلیل ما.


12. خمینی، روح الله (1379). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).


13. دهخدا، علی اکبر (1372). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج3.


14. ذوعلم، علی (1389). انقلاب اسلامی. تهران: کانون اندیشه جوان.


15. رابرتسون، دیوید (1375). فرهنگ سیاسی معاصر. ترجمه عزیز کیاوند. تهران: نشر البرز.


16. روحانی، حسن (1376). انقلاب اسلامی: ریشه‌ها و چالش‌ها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.


17. سعادتی، بنیاد (1378). فلسفه انقلاب اسلامی. خرم آباد: افلاک.


18. شاذلی، سید­بن­قطب­ بن ابراهیم (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق، ج5.


19. طالقانی، محمود (1362). پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج5.


20. طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج4،19.


21. عمید زنجانی، عباسعلی (1375). گزیده کتاب انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. تهران: طوبی.


22. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ج4،7-8.


23. مجلسی، محمدباقر (1404ق). مرآة العقول فی شرح اخبارآل الرسول. تصحیح هاشم رسولی محلاتی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج10.


24. مدرسی، محمدتقی (1377). تفسیر هدایت. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ج9،12.


25. مصباح یزدی، محمدتقی (1368). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.


26. مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب، ج5.


27. مطهری، مرتضی (1369). پیرامون انقلاب اسلامی. قم: دفتر انتشارات تبلیغات اسلامی.


28. معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، ج1.


29. مفید، محمد بن محمد (1413ق). امالی. قم: کنگره شیخ مفید.


30. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه،ج 6،14،16.


31. هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.

The Holy Quran [In Arabic]

The Nahj al-Balagha (2000). Translated by Muhammad Dashti. Qom: Al-Hadi Publishing. [In Persian]

  

1. Aghabakhshi, A. A. (2004). A Dictionary of Political Science. Tehran: Chapar. [In Persian]


2. Akhavan Kazemi, B. (2003). Justice in Islamic Political Thoughts. Qom: Bustan-e-Ketab. [In Persian]


3. Amid Zanjani, A.A. (1996). Excerpts from the Islamic Revolution and its Roots. Tehran: Tuba. [In Persian]        


4. Anvari, H. (2003). Sokhan Concise Dictionary. Tehran: Sokhan. [In Persian]


5. Arendt, H. (1995). On Revolution. Translated by Ezzatolah Fuladvand. Tehran: Khwarizmi. [In Persian] 


6. Bandar Rigi, M. (1996). Al-Munjid. Tehran: Iran. [In Persian] 


7. Dehkhoda, A.A. (1993). Lexicon. Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]


8. Georr, K. (1988). Arabic to Persian Dictionary. Translated by Hamid Tabibian. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]         


9. Hakimi, M.R. (2001). Al-Hayat. Qom: Dalil-e-Ma. [In Persian]   


10. Hakimi, M.R. (2003). The Eternal Rise. Qom: Dalil-e-Ma. [In Persian]  


11. Huntington, S. (1991). Political Order in Changing Societies. Translated by Mohsen Salasi. Tehran: Elm Publishing. [In Persian]


12. Jamshidi, M.H. (1998). Political Ideas of Seyed Mohammad Baqir Sadr. Tehran: Office of Political and International Studies. [In Persian] 


13. Javadi Amoli, A. (2002). Imam Khomeini’s Firm Structures as Reflected in the Words and Thoughts of Ayatollah Javad Amoli. Compiled and edited by Mohammad Amin Shahjuyi. Qom: Asra. [In Persian]


14. Javadi Amoli, A. (2008). Thematic Exegesis of the Quran: Society in the Quran. Qom: Asra. [In Persian] 


15. Khomeini, R. (2000). Guardianship of Islamic Jurist (Wilayat of Faqih). Tehran: the Institute for Publication of Imam Khomeini’s Works. [In Persian]     


16.  Majlesi, M.B. (1983). Merat al-Oqul fi Sharhe Akhbar Al al-Rasul. edited by Hashim Rasouli Mahallti. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyah. [In Persian] 


17. Makarem Shirazi, N. (1995). Tafsir Nemooneh. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyah. [In Persian]          


18. Mesbah Yazdi, M.T. (1989). Society and History in the Quran. Qom: Islamic Development Organization Press. [In Persian]        


19. Modarresi, M.T. (1998). Tafsir Hedayat. Mashhad: Foundation of Islamic Research at Astan Quds Razavi. [In Persian]        


20. Moein, M. (2009). A Dictionary of Persian Language. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]         


21. Mofid, M. (1992). Amali. Qom: Sheikh Mofid Congress. [In Persian]


22. Mostafavi, H. (2001). Tafsir Roshan. Tehran: Book Publication Center. [In Persian]         


23. Motahari, M. (1990). On the Islamic Revolution. Qom: Islamic Development Organization Publications. [In Persian]         


24. Qera’ati, M. (2004). Tafsir Nur. Tehran: Quran Teachings Cultural Center. [In Persian]         


25. Robertson, D. (1996). A Dictionary of Modern Politics. Translated by Aziz Kiavand. Tehran: Alborz. [In Persian]     


26. Rouhani, H. (1997). The Islamic Revolution: Roots and Challenges. Tehran: the Islamic Parliament Research Center. [In Persian]       


27. Saadati, B. (1999). Philosophy of the Islamic Revolution. Khorramabad: Aflak. [In Persian]       


28. Shadhili, S.Q.E. (1991). Fi Dhalal al-Quran. Beirut: Dar al-Shoruq . [In Persian]       


29. Tabatabaei, M.H. (1995). Tafsir Al-Mizan. Translated by Muhammad Baqir Mousavi Hamadani. Qom: the Society of Seminary Teachers of Qom Press. [In Persian]        


30. Taleghani, M. (1983). A Shining Ray from Quran. Tehran: Enteshar Corporation. [In Persian]       


31. Zuelm, A. (2010). The Islamic Revolution. Tehran: Youth Thinking Center. [In Persian]