بررسی و ارزیابی جایگاه حکمرانی مطلوب در نهج‌البلاغه

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سید روح الله طباطبایی ¹ (دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
علی شیرخانی ² (دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
مهدی مطهرنیا ³ (استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/07/12 تاریخ پذیرش : 1399/10/04 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: سیاست, حکومت, حکمرانی, امام علی(ع), نهج‌البلاغه,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تبیین ویژگی‌‌های سیاست و حکمرانی مطلوب از دیدگاه حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه است. پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که حکمرانی مطلوب از دیدگاه امام علی(ع) از چه جایگاهی برخوردار می‌باشد؟. همچنین پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که حکمرانی مطلوب براساس دیدگاه امام علی(ع)، برگرفته از احکام الهی است، و مجموعه‌ای از عوامل از جمله قانون‌گریزی و عدم توجه به شایسته‌سالاری از ویژگی‌های حکومت طاغوتی هستند. حکومت مطلوب در اندیشه امام علی(ع) از اهمیت زیادی برخوردار است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که از منظر امام علی(ع)، قانونمندی، مشارکت مردم، شفافیت(پذیرا بودن انتقادات و پاسخگو بودن)، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی، اثربخشی و کارایی، شایسته‌سالاری نقش موثری در ایجاد حکمرانی مطلوب در جامعه دارند. در مقابل، ایشان یکی از موانع مهم و اساسی در مسیر ایجاد حکمرانی مطلوب را قانون‌‌گریزی، عدم توجه به شایسته‌سالاری، خودکامگی و ریاست‌طلبی معرفی می‌‌کنند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to explain the characteristics of optimal policy and governance from the perspective of Imam Ali (s) in Nahj ul-Balāgha. The main research question in this article is: “What status does the optimal governance have from the view of Imam Ali (s)?” Furthermore, this study relies on the hypothesis that the characteristics of a favorable governance according to the idea of Imam Ali (s) are derived from divine commandments, and a series of factors such as transgression and inattention to meritocracy are considered as the features of a tyrannical government (Tāghūt). A favorable government in the idea of Imam Ali (s) is of special importance. The method of the study is descriptive analysis and the results showed that in the view of Imam Ali (s), legitimacy, public participation, transparency (accepting the criticisms and responding to them), responsibility and responsiveness, efficiency, and meritocracy have an effective role in creating a favorable government in society. On the other hand, he introduces transgression, inattention to meritocracy, autocracy, and power seeking as basic obstacles in the way of optimal governance.    

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

امام جمعه‌زاده، سیدجواد (1381). آسیب‌شناسی جامعه و حکومت در نهج‌البلاغه. علوم انسانی، شماره 24.

آرائی، وحید؛ قاسمی، ابوالفضل؛ معینی‌فر، یاسر (1396). توصیه‌های سیاستی موانع تحقق‌پذیری حکمرانی خوب در اداره امور عمومی (مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینودشت). مطالعات راهبری سیاستگذاری عمومی، 7(25).

بامری، نصرت؛ منشادی، مرتضی؛ اسلامی، روح‌اله (1396). سیاست عملی و فنون حکمرانی امام علی(ع): مطالعه موردی حکومت در نامه‌های نهج‌البلاغه. پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 5(19).

دلشاد تهرانی، مصطفی (1379). دولت آفتاب. تهران: انتشارات دریا.

دلشاد تهرانی، مصطفی (1387). جمال دولت محمود (حکومت امام علی(ع) حکومت فوق تاریخ). تهران: نشر اروپا.

شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ جامه‌بزرگی، آمنه (1392). نظریه حکمرانی خوب از دیدگاه نهج‌البلاغه. پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 2.

شهیدی، جعفر (1368). ترجمه نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مجلسی، محمدباقر (1386). بحارالانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج40.

مطهری، مرتضی (1391). سیری در نهج‌البلاغه. تهران: صدرا.

میمنه جهرمی، حیدرعلی (1378). حکومت علوی الگوی حکومت مهدوی. موعود، شماره17.

ناظم‌زاده قمی، سیداصغر (1372). تجلی امامت (تحلیلی از حکومت امیرالمومنین علی(ع)). قم: انتشارات الهادی.

نقیبی مفرد، حسام (1389). حکمرانی مطلوب در پرتو جهانی شدن حقوق بشر. تهران: انتشارات شهر دانش.

نوایی، علی‌اکبر (1390). ساختار حکومت در نهج‌البلاغه. مطالعات تفسیری، دوره 2، شماره 6.

Plumptres, T. & Graham, J.(1999). Governanace and Good Governance: International and Aboriginal Perspectives.Available at: https://ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/services/digital-library/publications/publication.html/122184

Punyaratabandhu, L. (2004). Commitment to Good Governance Development and Poverty Reduction. Harward university press.

Sano, H.A. (2002). Human Rights and Good Governance. Kluwer Law International

The Holy Quran.

Arai, V., Qasemi, A. & Moeinifar, Y. (2017). Policy Recommendations Barriers to the Achievement of Good Governance in Public Administration (Case Study: Minoodasht Governorate and Municipality). Public Policy Leadership Studies, 7(25). [In Persian]

Bamri, N., Manshadi, M. & Islami, R. (2017). Practical Policy and Governance Techniques
of Imam Ali (AS): A Case Study of Government in Nahj al-Balaghah Letters. Journal of
Nahj al-Balaghah, 5(19). [In Persian]

Delshad Tehrani, M. (2000). Sun State. Tehran: Darya Publications. [In Persian]

Delshad Tehrani, M. (2008). The beauty of Mahmud's government (the rule of Imam Ali (as) the supra-historical government). Tehran: Europe Publishing. [In Persian]

Imam Juma Zadeh, S.J. (2002). Pathology of society and government in Nahj al-Balaghah. Humanities, No. 24. [In Persian]

Maimana Jahromi, H.A. (1999). Alawite rule the model of Mahdavi rule. Mouood, No.17.
[In Persian]

Majlisi, M.B. (2007). Bihar al-Anwar. Tehran: Islamic Library, Vol. 40. [In Persian]

Motahari, M. (2012). Siri in Nahj al-Balaghah. Tehran: Sadra. [In Persian]

Naqibi Mofrad, H. (2010). Good governance in the light of the globalization of human rights. Tehran: Shahr-e-Danesh Publications. [In Persian]

Navai, A.A. (2011). The structure of government in Nahj al-Balaghah. Interpretive Studies, Vol.2, No.6. [In Persian]

Nazemzadeh Qomi, S.A. (1993). Manifestation of Imamate (analysis of the rule of Amir
al-Mu'minin Ali (AS)). Qom: Al-Hadi Publications. [In Persian]

Plumptres, T. & Graham, J.(1999). Governanace and Good Governance: International and Aboriginal Perspectives.Available at: https://ethz.ch/content/specialinterest/gess/cis/center-for-securities-studies/en/services/digital-library/publications/publication.html/122184

Punyaratabandhu, L. (2004). Commitment to Good Governance Development and Poverty Reduction. Harward university press.

Sano, H.A. (2002). Human Rights and Good Governance. Kluwer Law International.

Shahabadi, A. & Jame Bozorgi, A. (2013). The theory of good governance from the perspective of Nahj al-Balaghah. Journal of Nahj al-Balaghah, No.2. [In Persian]

Shahidi, J. (1989). Translation of Nahj al-Balaghah. Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]