مکتب جبل عامل و تحولات فرهنگی صفویه

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

محمدرضا عبداله نسب ¹ , علی شیرخانی ² , مقصود رنجبر ³

1 - دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران.
2 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/09/20 تاریخ پذیرش : 1398/10/02 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: اعتکاف, فقهای جبل عامل, مکتب فقهی اصفهان, فقه شیعه, جبل عامل, عصر صفویه,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرات مکتب جبل عامل در تحولات فرهنگی حکومت صفوی بود. در این راستا و با روش توصیفی-تحلیلی، ماهیت و وسعت مهاجرت عالمان جبل عامل به ایران، شکل‌گیری صفویه و ارتباط آن با فقیهان جبل عامل، تاثیرات جبل عامل بر تحولات اجتماعی صفوی و تأسیس مکتب فقهی اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد فقهای جبل عامل، به دلیل اتخاذ رویکرد اصولی در دستگاه فقاهتی خویش، حضوری فعال در سپهر اجتماعی صفوی اتخاذ نمودند و با تثبیت نهاد مرجعیت و ایجاد شبکه اداری علماء، جریان تصوف را به حاشیه رانده و دایره اختیارات فقها افزایش یافت، از این رو آئین‌ها و مناسک مذهبی شیعه با قرائت فقیهانه انجام می‌شد.

چکیده انگلیسی:

  The purpose of the present study is to investigate the effects of the Jabal ‘Amil’s school on the cultural transformation of the Safavid dynasty. In this regard and using descriptive-analytical method, it was attempted to survey the nature and extent of the immigration of Jabal ‘Amil’s scholars’ to Iran, the formation of the Safavid dynasty and its relationship with Jabal ‘Amil’s scholars, the effects of Jabal ‘Amil on the Safavid social developments, and the establishment of the jurisprudential school of Isfahan. The results showed that due to their principled approach in jurisprudence, the jurists of the Jabal ‘Amil played an active role in the Safavid social sphere. They margined Sufi movements and increased their authority by consolidating the authority of Marja’iat and establishing an administrative network of the Ulama. Therefore, Shiite religious rituals were performed according to jurisprudence.

منابع و مأخذ:

1. اسماعیلی، محمدمهدی (1392). تطور اندیشه سیاسی تشیع در دوره معاصر. قم: نشر معارف.

2. افندی، عبدالله‌بن عیسی بیگ (1379). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ترجمه محمدباقر ساعدی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ج3.

3. آقاجری، هاشم؛ رحمتی، محمدکاظم؛ مفتخری، حسین (1389). تحول‌های دینی عصر صفویه و نقش عالمان عاملی: مطالعه موردی محقق کرکی و شهید ثانی. جستارهای تاریخی، 2: 18- 1.

4. بحرانی، یوسف (1345). لؤلؤ البحرین. نجف: دار النعمان.

5. بهشتی، ابراهیم (1390). اخباری‌گری. قم : دارالحدیث.

6. بیک روملو، حسن (1384). احسن التواریخ. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.

7. پورامینی، محمدباقر (1381). صفویان نماد اقتدار ایران. قم: نورالسجاد.

8. جعفریان، رسول (1391). دین و فرهنگ و سیاست در عصر صفوی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

9. خواندمیر، غیاث الدین (1331). حبیب السیر. تهران: کلاله خاور.

10. سیوری، راجر (1363). ایران در عصر صفوی. ترجمه احمد صبا. تهران: کتاب.

11. شهید ثانی (1421ق). الرسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ج2.

12. صفت گل، منصور (1381). ساخت نهاد و اندیشه دینی ایران در عصر صفوی. تهران: رسا.

13. طاهری، ابوالقاسم (1349). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباسی. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

14. علیدوست، ابوالقاسم؛ رهدار، احمد (1395). مناسبات فقه و سیاست در مکتب اصفهان. راهبرد فرهنگ، 36: 112-87.

15. فرهانی منفرد، مهدی (1377). مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی. تهران: امیرکبیر.

16. فوران، جان (1383). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمه احمد تدین. تهران: رسا.

17. قزوینی، ابوالحسن (1367). فوائد الصفویه. تصحیح مریم میراحمدی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

18. کروز، لوئیس (1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.

19. کریمی‌نیا، محمدمهدی (1384). آشنایی با مهم‌ترین مکاتب و دوره‌های فقهی شیعه. معرفت، ۹۳: 69-43

20. لاجوردی، ریو (1377). علمای جبل عامل در دولت صفویه. ترجمه مصطفی فضائلی. حکومت اسلامی، شماره 7: 234-209.

21. مافروخی، فضل بن سعده (1385). محاسن اصفهان. ترجمۀ حسین بن محمد ابی الرضا آوی. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی اصفهان.

22. مدرسی طباطبایی، حسین (1362).  مقدمه‌ای بر فقه شیعه. ترجمه محمد آصف. مشهد: آستان قدس رضوی.

23. مطهری، مرتضی (1382). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: صدرا.

24. مطهری، مرتضی (1386). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.

25. موحد ابطحی، حجت (1365). حوزه‌های علمیه شیعه در طول تاریخ. اصفهان: حوزه علمیه اصفهان.  

26. نیک‌زاد طهرانی، علی اکبر؛ حمزه، حسین (1395). تشیع و تاریخ اجتماعی ایرانیان در عصر صفوی. شیعه‌پژوهی، 6: 150-125.

1- Aghajari, H.; Rahmati, M.K. & Moftakhri, H. (2010). Religious Transformations of the Safavid Era and the Role of Factual Scholars: A Case Study of Mohaghegh Karaki and Martyr Sani. Historical Quotes, 2: 1-18. [In Persian]

2- Alidoust, A.; Rahdar, A. (2016). Relations between jurisprudence and politics in Isfahan school. Culture Strategy, 36: 87-112. [In Persian]

3- Bahrani, Y. (1967). LoulouAl-Bahrain. Najaf: Dar al-Noman.

4- Beck Rommel, H. (2005). Good luck. Corrected by Abdul Hussain Navaee. Tehran: Mythology.

5- Beheshti, A. (2011). Predictability. Qom: Dar al-Hadith. [In Persian]

6- Cruise, L. (1995). The Life and Thoughts of Sociologists. Translated by Mohsen Solesi. Tehran: Scientific. [In Persian]

7- Effendi, A. (2001). Riyadh al-Alama and Hiyad al-Fazlai. Translated by Mohammad Bagher Saedi. Mashhad: Islamic Research Foundation, Vol. 3. [In Persian]

8- Farhani Monfared, M. (1998). The migration of Shiite scholars from Jebel Agent to Iran during the Safavid era. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]

9- Foran, J. (2004). The Fragile Resistance of the History of Social Change in Iran. Translated by Ahmed Tadin. Tehran: Rasa. [In Persian]

10- Ghazvini, A. (1989). Benefits of al-Safwiyyah. Correcting Maryam Mirahmadi. Tehran: Institute for Cultural Studies and Research. [In Persian]

11- Ismaili, M. (2013). The evolution of Shiite political thought in the contemporary era. Qom: Education publication. [In Persian]

12- Jafarian, R. (2012). Religion, culture and politics in the Safavid era. Qom: Institute of Domain and University Research. [In Persian]

13- Karimnia, M. (2005). Getting acquainted with the most important Shia schools of law and jurisprudence. Knowledge, 1:43-69. [In Persian]

14- Khandmadir, G.h. (1953). Habib elsir. Tehran: East Kalaleh. [In Persian]

15- lajevardi, R. (1999). Jebel scholars operating in the Safavid government. Translated by Mustafa Fazaeli. Islamic State, 7209-234. [In Persian]

16- Madrasi Tabatabai, H. (1984). An Introduction to Shia Jurisprudence. Translated by Mohammad Asif. Mashhad: Astan Quds Razavi. [In Persian]

17- Mafrokhi, F. (2006). The merits of Isfahan. Translated by Hussein bin Mohammad Abi-Reza Avi. Isfahan: Isfahan Recreational Cultural Organization. [In Persian]

18- Motahari, M. (2003). Islam and the requirements of the time. Tehran: Sadra. [In Persian]

19- Motahhari, M. (2007). Mutual Services of Islam and Iran. Tehran: Sadra. [In Persian]

20- Movahed Abtahi, H. (1987). Shia religious seminaries throughout history. Isfahan: Isfahan Seminary. [In Persian]

21- Nikzad Tehrani, A.A. & Hamzeh, H. (2016). Shiites and Social History of Iranians in the Safavid Age. Shia Studies, 6: 125-150. [In Persian]

22- Pour Amini, M. (2002). Safavid symbol of Iranian authority. Qom: Noursadjad. [In Persian]

23- Sawyer, R. (1985). Iran in the Safavid era. Translated by Ahmed Saba. Tehran: Book. [In Persian]

24- Sefat gol, M. (2002). Construction of Religious Institution and Thought in Safavid Era. Tehran: Rasa. [In Persian]

25- Shahid Sani (2000). Al-Raysale. Qom: Islamic Propaganda Bureau, Seminary, Vol. 2. [In Persian]

26- Taheri, A. (1971). Political and social history of Iran from the death of Timur to the death of Shah Abbasi. Tehran: Pocket Books Corporation. [In Persian]