ماهیت فقهی و حقوقی دعاوی پیشگیرانه
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق
سعید فرزانه
1
(دانشجوی دکتری، حقوق خصوصی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران)
علی عباس حیاتی
2
(استادیار، گروه حقوق، دانشگاه رازی، کرمانشاه؛ واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران)
فرامرز باقرآبادی
3
(استادیار، گروه حقوق، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
کلید واژه: پیشگیری, قاعده لاضرر, مسئولیت مدنی, جبران خسارت, دعاوی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه فقهی دعاوی پیشگیرانه و بایسته‌های تقنینی آن است. روش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که خداوند در سوره عصر به لزوم اقدامات پیشگیرانه در خصوص عدم بروز خسارت توصیه کرده است. در عین حال بنای عقلا به ممانعت از اقدامات زیانبار توصیه نموده است. پیام مستقیم قاعده لاضرر آن است که به هر طریق ممکن می‌بایست مانع از بروز ضرر و خسارت شد. قواعد تسبیب و اتلاف نیز به لزوم انجام هر فعلی که مانع بروز خسارت می‌باشد، توصیه نموده است. بنابراین، می‌بایست دعوای پیشگیرانه جبران خسارت را به‌شرط منطقی بودن احتمال بروز خسارت توسط خوانده، به رسمیت شناخت. قوانین موضوعه نیز به‌صورت جزئی به این مورد اشاره کرده‌اند، لیکن رویه دقیقی برای این مهم تصور نیست. لذا، به استناد اصل 167 قانون اساسی و تفاسیر فقهی مربوطه می‌توان نظام قضائی را به شناسایی این نوع دعاوی ملزم دانست.
The purpose of the present study is to review the jurisprudential status of preventive lawsuits and their legal requirements. The research method is descriptive-analytic and the results showed that God in Surah al-'Asr has advised Muslims on the necessity of taking preventive measures to prohibit any harm. Meanwhile, the sapient foundation has advised on the prevention of harmful measures. The explicit message of the principle of Lā Zarar (no harm) is that loss and damage should be prevented by any means. Principles of Tasbib and Itlāf have also admonished for the necessity of doing any measures which prevent harm. Therefore, the preventive lawsuits of compensation are acknowledged if logically there is a likelihood of harm by the defendant. The adopted laws have also referred to this issue although there is not an accurate procedure for this important case. Thus, with reference to the principle 167 of the Constitution and relevant jurisprudential interpretations, the judiciary system should be obliged to recognize these types of lawsuits.
قرآن کریم.
امامی، سید حسن (1395). جزوه مسئولیت مدنی. تهران: دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
بادینی، حسن (1395). فلسفه مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
بجنوردی، محمدحسین (1419ق). قواعد فقهیه. قم: نشر الهادی.
جزائری، سید محمدجعفر (141ق). هدی الطالی فی شرح المکاسب. قم: موسسه دارالکتاب، ج3.
حبیبی قبادیان، نشاط (1397). آیین رسیدگی به خسارات دادرسی با تاکید بر رویه قضایی. قانون یار، 2(6)، ص 45-67.
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین. قم: جامعه المدرسین، ج2.
حیاتی، علیعباس (1393). آئین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
سنهوری، عبدالرزاق (1417ق). مصادر الحق فقه و الاسلامی. قم: آل البیت.
شمس، عبدالله (1383). آئین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات دراک، ج2، چاپ سوم.
صدری، سید محمد (1388). معاملات الکترونیک. کاشان: گلاب آدینه.
صدوق، محمد بن حسین (1390). من لایحضره الفقیه. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، ج4.
طباطبایی لطفی، عصمت السادات؛ روشنی، محمود (1395). قاعده تسبیب و رابطة آن با قاعده اتلاف. مطالعات فقهی و فلسفی، 2(7)، ص 73-91.
طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی (1396). تهذیب الاحکام. قم: آل البیت.
عموزاد مهدیرجی، رضا (1395). ایرادات قضائی بر نحوه طرح دعاوی حقوقی. تهران: دادگستر.
فخرالمحققین (1395). ایـضـاح الـفـوأد فى شرح اشکالات القواعد. قم: نشر اسماعیلیان.
فرزانه، سعید؛ حیاتی، علیعباس (1400). ماهیت فقهی و حقوقی وجود شرط علم و عمد در جبران خسارت دادرسی. مطالعات فقهی فلسفی، 12(45)، ص 1-20.
فرزانه، سعید؛ حیاتی، علیعباس (1399). آثار انتخاب نظریه وحدت یا تعدد مسئولیت مدنی بر تشریفات دعاوی خسارت در حقوق ایران و فرانسه. مطالعات حقوق بشر اسلامی، 9(1)، ص 113-142.
قاسمزاده، سید مرتضی (1387). الزامها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
قانون مسئولیت مدنی، مصوب 1339.
کاتوزیان، ناصر (1386). الزامهای خارج از قرارداد؛ ضَمان قهری. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ج1، چاپ هشتم.
کریمی، عباس (1399). ادلّه اثبات دعوی. تهران: میزان.
لطفی، اسدالله (1391). قواعد وجوب دفع ضرر محتمل و کاربرد آن در آیین دادرسی مدنی. دیدگاه‌های حقوق قضائی، 59(1)، ص 205-234.
واحدی، قدرت‌الله (1396). بایسته‌های آیین دادرسی مدنی. تهران: میزان.
یزدانیان، علیرضا (1379). حقوق مدنی؛ قلمرو مسئولیت مدنی. تهران: نشر ادبستان، ج1.
یزدانیان، علیرضا (1386). حقوق مدنی؛ قواعد عمومی مسئولیت مدنی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
Fakour, H., Sheykholeslami, A. & Abbasi, M. (2020). Preventive Strategies for Damages Induced by Reconstructive Plastic Surgeries within Laws of UK and Iran. Medical Law Journal, 14(55), P.89-110.
Heidari, S., Mehri, S., Shariaty, V. & Hosseinzadeh, H. (2018). Preventive effects of crocin on neuronal damages induced by D-galactose through AGEs and oxidative stress in human neuroblastoma cells (SH-SY5Y). Journal of Pharmacopuncture, 21(1), P.18.
Kashkoulian, E., Sheikholeslami, A. & Naghavi, M. (2019). Environmental impact evaluation of Isfahan Steel Company and preventive strategies: A case study. Bioethics, 9(33), P.55-63.
_||_