معناشناسی واژه‌ جهل در قرآن کریم

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

علی رفیعی ¹ , حسن عبدالهی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان وادبیات عرب دانشگاه فردوسی مشهد.
2 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه فردوسی مشهد(دانشیار).

تاریخ دریافت : 1394/08/06 تاریخ پذیرش : 1394/08/06 تاریخ انتشار : 1393/07/09

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در این نوشتار ضمن ریشه‌شناسی واژه "جهل"، مشتقّات آن در قرآن بررسی شده و سیر تطوّر، وجوه معنایی و چگونگی استعمال آن‌ها در مقابل حلم، عقل، اسلام و نیز حوزه معنایی آن‌ها و ارتباط‌شان با واژگان مترادف، متقابل و مجاور با معنای اصلی، بر محور جانشینی یا هم‌نشینی، تبیین و تشریح گردیده است. بدین‌منظور، مطالب در دو قسمت معناشناسی تاریخی و معناشناسی توصیفی، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بیان شده است. در قرآن کریم مشتقّات فعلی آن، به تعداد 24 بار و در هر دو معنا استفاده شده است؛ اما بیش‌تر مربوط به معنای اول می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

The present paper attempts to study the etymology of the word "Ignorance" and its derivatives in Quran, it evolution, meaning aspects, its applications against knowledge or wisdom and its relationship with synonyms or antonyms. As a result the subject is discussed in both "historical semantics" and "descriptive semantics" with the "descriptive analytical" method. In the Holy Quran, its derivatives have been repeated 24 times in both meanings, but are more related to the first meaning.

منابع و مأخذ:

القرآن الکریم.

نهج البلاغه.

نهج الفصاحه.

ابن‌دُرید، محمّد حسن. 1384 ش/1426 ق، جمهرة اللّغة، الطّبعة الأولی، مشهد: مؤسسة الطّبع و النّشر التّابعة لِلآستانة الرّضویّة.  

آذرنوش، آذرتاش. 1386 ش، تاریخ زبان و فرهنگ عربی، چاپ هفتم، تهران: سمت.

ازهری، محمّد بن احمد. 1420 ق، تهذیب اللّغة، به‌ کوشش‌ عبدالکریم‌ عزاوی‌ و محمدعلی‌ نجار، قاهره‌: الدّار المصریّه.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1391 ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه‌ احمد آرام، ‌چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

البستانی، فؤاد أفرام. 1960 م، المجانی الحدیثة، الطبعة الثّانیة، بیروت: المکتبة الشّرقیّة.

راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. 1390 ش، مفردات الفاظ قرآن کریم، ترجمه حسین خداپرست، قم: انتشارات نوید اسلام.

الشنقیطی، أحمد بن الأمین. 1412 ق، شرح المعلّقات العشر و أخبار شُعرائها. بیروت: دار الکتب العلمیّة.

طباطبائی، محمّد حسین. 1417 ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ مدرّسین حوزه‌ علمیّه.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372 ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

طبری، ابوجعفر محمّد بن جریر. 1412 ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.

فخر رازی، محمّد بن عمر. 1420 ق، التّفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.

 

مقالات

پارسایی، تهمینه و ایازی، سیّد محمّدعلی. 1391 ش، «توسعه‌پذیری معنا در قرآن کریم»،فصلنامه‌ مطالعات قرآنی، سال سوم، شماره‌ 12، زمستان 91، صص61-78.