بررسی ساختار جمله انشایی امر و اغراض آن در سوره مائده

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

ابراهیم نامداری ¹ , عسگر بابازاده اقدم ²

1 - استادیار دانشگاه پیام نور
2 - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

تاریخ دریافت : 1398/01/25 تاریخ پذیرش : 1398/01/25 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

اساساً قرآن کریم دربردارنده عالی‌ترین معارف و آموزه‌هایی است که از طریق وحی بر انسان نازل شده است و برای درک مفاهیم آن به علوم گوناگون نیاز است؛ از جمله این علوم، بلاغت است که خود شامل معانی، بیان و بدیع است؛ رعایت هر کدام از این موارد سبب زیبایی کلام و تأثیر بیش‌تر بر مخاطب می‌شود. جمله در علم معانی به خبر و انشاء تقسیم می‌شود که کشف معانی ثانویه بر عهده علم معانی است. این پژوهش به روش تحلیلی و توصیفی به بررسی جمله انشایی طلبی امر در سوره مائده می‌پردازد و اغراض ثانویه آن را در ضمن آیات بیان می‌کند ضمن آنکه به دنبال پاسخگویی به این سؤال است: فعل امر به عنوان انشای طلبی در چه معانی دیگری غیر از امر به کار رفته است و نهایتاً این اغراض چه تأثیری بر مخاطب خود می‌گذارد؟ با بررسی آیات به این نتیجه می‌رسیم که اسلوب امر، بیش‌تر مواقع از معنای اصلی خود خارج گردیده است و در معانی همچون تهدید، دعا، تخییر، وجوب، سرزنش، تحقیر و ... به کار رفته است تا مخاطب بعد از کشف مقصود و رسیدن به مراد خود، از لذت بیش‌تری برخوردار گردد.

چکیده انگلیسی:

Holy Quran is basically contains educations and learnings which had been descended through revelation to human beings and is necessary to understand various sciences; such as eloquence which includes semantics, speech and rhetoric. Considering each item makes the speech more attractive and effective. Sentences or phrases in semantics divides into declare and composition; discovering the meanings is done by semantics. The present research studies imperative part of speech in Surah al-Ma'idah and the secondary motifs with descriptive – analytical method. It also attempts to answer the following question: what other conditions does imperative verb apply for? The results show that imperative pattern has been indicated another meaning (out of its original one) and applied for threatening, blame, humiliation and etc. in order to make the audience happier after finding the main meaning.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن عاشور، محمد طاهر. بی تا، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت- لبنان: مؤسسة التأریخ العربی.

ابن عطیه اندلسی، عبد الحق بن قالب. 1422ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.

ابن منظور، محمد بن مکرم. بی تا، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

اندلسی، ابو حیان محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط، بیروت: دار الفکر.

بیضاوی، ناصر الدین. 1418ق، تفسیر البیضاوی(انوار التنزیل و أسرار التأویل)، به تحقیق محمد مرعشی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

تفتازانی هروی، سعد الدین. 1409ق، مطول شرح تلخیص المفتاح، قم: مکتب الداوری.

ثعالبی، عبد الرحمان. بی تا، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، به تحقیق علی معوض، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

جرجانی، ابو المحاسن حسین بن حسن. 1337ش، تفسیر جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.

حسنی واعظ، ابو المکارم محمود بن محمّد. بی تا، دقائق التأویل و حقائق التنزیل، بی جا: بی نا.

حقی بروسوی، اسماعیل. بی تا، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الفکر.

رازی، فخر الدین. بی تا، تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.

رضانژاد، غلام حسین. 1367ش، اصول علم بلاغت در فارسی، بی‌جا: انتشارات الزهراء.

زمخشری، محمود بن عمر. 1400ق، تفسیر کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار المعرفه.

طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1417ق، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1395ش، مجمع ‏البیان، تهران: مکتبة الاسلامیه.

طیب، عبد الحسین. 1366ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.

قطب، سید. بی تا، تفسیر فی ظلال القرآن، الطبعة الخامسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

کاشانی، ملا فتح الله. 1344ش، تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

کاشانی، ملا فتح الله. 1423ش، زبدة التفاسیر، قم: بنیاد معارف اسلامی.

کزازی، میر جلال الدین. 1391ش، معانی(زیبایی‌شناسی سخن پارسی)، تهران: کتاب ماد.

مشهدی قمی، میرزا محمد. 1366ش، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1373ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

هاشمی، احمد. 1390ش، ترجمه و شرح جواهر البلاغه، ترجمه حسن عرفان، ج1، قم: نشر بلاغت.

 

مقالات

سالارزایی، حمزه و زهرا بیگ زاده. 1395ش، «بررسی ظرافت‌های بلاغی تربیتی آیه 32 سوره مائده در بیشگیری از وقوع جرم»، مجله مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد جیرفت، شماره 26، تابستان 95، صص 55- 74.

ممتحن، مهدی و اختر سلطانی. «بررسی روش قرائت البزی و قنبل در دو سوره نساء و مائده»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد جیرفت، زمستان 1392، صص 123-139.

The Holy Quran.

Ibn Ashoor, Mohammad Taher (No date), Commentary al-Tahrir VA al-tanvir, Publisher: Mustafa Al-Ta'riq Al-Arabi, Beirut-Lebanon.

Ibn Atiyah Andalusian, Abdul Haq ibn alghaleb (2001), Al-Muharr alvaJiz fi, Tafsir al-ketab al-Aziz, Beirut: Dar al-kotob al-arabiah.

Ibn Manzoor, Muhammad ibn Makram (No date), Lassan al-Arab, Beirut: dar sader.

Andalusia, Abouhian Mohammad bin Youssef (1998), Al-Bahr al-Mohit, Beirut Daral-Fakr.

Baydawi, Nasir al-Din (1997), Al-Baydawi's commentary (Anwar al-taNzil VA assarar al-Tawiyil) to the research of Mohammad Marashi, Beirut: Dar ehia Altoras al-Arabi.

Taftazani Haravi, SA'd al-Din (1988), The Explanation of Talkhis Al-Meftah, Qom: maktab al-davari.

Tha'alebi, Abdul Rahman (No date), Al-Jawaher al-Hesan, Tafsir al-Quran, to the research of Ali Moawad, Beirut: Dar ehi' al-toras Al-Arabi.

Jorjani, Abu al-Mahasen Hussein ibn Hassan (1918), commentary on Jalo-al-aZahan VA jlaoal-Ahzān, Tehran: Tehran University, First edition.

Hassani Vaez, Abu al-Makaram Mahmoud ibn Muhammad (No date), Daqaeq al-Ta'wil and hqaeq al-Tanzil.

Haghi Brosuy, Ismail (No date), roho Al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Beirut: Dar al-Fakr.

Razi, Fakhr al-Din (No date), Great commentary (Meftih al-Ghaib), Beirut: Dar al-Kotob al-Islam.

Reza Nezhad, Gholam Hossein (1988) Principles of Rhetoric Science in Farsi, Al-Zahra Publishing House.

Zamakhshari, Mahmud ibn Umar (1979), commentary on Ghavamez al-Tanzil's story, Beirut: Darolamarrefa.

Salarzaiy hazah and zahraa beygzadeh(1395)"searching in balghy methods of 32 aye in maaedah quranic searching of azad universuty of jiroft no26 pp74-55.

Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hussein (1996), Al-Mizan, Translator: Mohammad Bagher Mousavi Hamedani, Qom Seminary Publication.

Tabarsi, Fazl ibn Hasan (2016), Assembly of Al-Bayan, Tehran: maktabo al-Islam.

Tayyeb, Abdul Hussein (1987), Atyabo al-Bayan Fi Tafsir al-Quran, Tehran: Islam Publishing, Third edition.

Qutb, Sayyid (No date), fi zelal al-Quran, Beirut: Dar ehi Altorath Al-Arabi, fifth edition.

Kashani, Mulla Fathollah (1965), Interpretation of the Manuscripts of Al-Sadiqin Fi elzam Al-mokhalifin, Tehran: maktab al-Islamiyah.

Kashani, Mullah Fathollah (2002), Zobdat al-Tafasir, Qom: Islamic Foundation.

Kazazi, Mir Jalaluddin (2012), Ma'ani (Aesthetics of Persian Speech), Tehran: Mad. Ninth edition.

Mashhadi Qomi, Mirza Muhammad (1987), Commentary on Kanz al-Daghāeq and Bahr al-yharraib, Tehran: Organization for the Publishing of Islamic Culture and Culture.

Makarem Shirazi, Nasser and his colleagues (1994), Sample Commentary, Tehran: Dar al-Kaotob al-Eslamyyah, Twenty-Sixth editio.

Momtahen mehdi and Akhtar soltany(1392)"searching in albazy and gonbol method in maida and nisaa surah quranic searchings of jiroft azad university no16 pp123-139.

Hashemi, Ahmad (2011) Translating and publishing Javahir al-Balaghah, translator Hassan Erfan, Qom: publisher balayhat, thirteenth edition.