بررسی کارکرد هنر(هنر نمایش و تصویر) در تبلیغ دین از دیدگاه قرآن

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

ایرج یارمحمد ¹ , سیدحمید حسینی ² , حامد فتحعلیانی ³

1 - دانشجوی دکتری،گروه علوم قرآن و حدیث،واحد همدان،آزاد اسلامی، همدان،ایران
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان ، ایران
3 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

تاریخ دریافت : 1400/01/03 تاریخ پذیرش : 1400/02/22 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: کارکرد, تبلیغ, نمایش, هنر, قرآن,

چکیده مقاله :

موضوع هنر نمایش و تصویر در آیات قرآن بحث جدیدی است که پژوهشگران در حوزه زیبایی شناسی قرآن با هدف بیان زیبایی های هنری در جهت تبلیغ دین در بافت آیات قرآنی به آن پرداخته اند. بررسی تصویر هنری در قرآن کریم به اثبات اعجاز درون و بیرون متنی قرآن و بیان کارکردهای تصاویر هنری می‌پردازد. مسأله تبلیغ و روشهای تبلیغی در قرآن از مهمترین موضوعاتی است که در طول تاریخ اسلام مورد بحث بوده است. تبلّیغ در اصل روش برقراری ارتباط با مردم جهت دعوت آنها به اهداف و مقاصدی است که خداوند آن را اراده نموده است. در این راستا هنر نمایش و تصویر ، با توجه به زبان ارتباطی خاص خود می‌تواند بهترین وسیله و عامل برای تبلیغ و اشاعه دین باشد. این تحقیق که با روش جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده‌ها به انجام رسیده شامل دو بخش می باشد: بخش اول؛ به کلیات مباحث تبلیغ و پیشینه آن و نیز اهمیت روش در تبلیغ اختصاص دارد.در بخش دوم که مبحث مهم و بنیادی این تحقیق است به روش هنر در تبلیغ، مفهوم نمایش و تصویر، تصویر پردازی هنری در قرآن و در نهایت هنر نمایش در خدمت تبلیغات قرآن پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

The subject of the art of display and image in Quranic verses is a new discussion that researchers in the field of Quranic aesthetics have addressed with the aim of expressing artistic beauties in order to propagate religion in the context of Quranic verses. Examining the artistic image in the Holy Qur'an proves the miracle inside and outside the text of the Qur'an and expresses the functions of artistic images. The issue of propaganda and methods of propaganda in the Qur'an is one of the most important issues that has been discussed throughout the history of Islam. Propaganda is basically a way of communicating with people to invite them to the goals and purposes that God has willed. In this regard, the art of drama and image, due to its special language of communication can be the best tool and agent for propagating and spreading religion. This research, which was conducted by data collection and data analysis, consists of two parts: the first part; In the second part, which is the important and fundamental topic of this research, the method of art in propaganda, the concept of drama and image, artistic illustration in the Qur'an, and finally the art of drama in service. The Qur'an has been propagated.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

نهج البلاغه. ترجمه و تحقیق محمد دشتی .

ابن ابی الجمهور، محمد بن زین الدین.1403ق، عوالی اللئالی، قم: نشر موسسه سید الشهداء.

احمد الراغب عبدالسلام.2001م، وظیفه الصوره الفنیه فی القرآن کریم، سوریه: فصلت للدراسات و الترجمه.

احمد الراغب، عبدالسلام. 1387ش، کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم، ترجمه سید حسین سیدی ، تهران: نشر سخن.

ادونیس، احد علی سعید. 1985م،  الشعریه العربیه، بیروت: دارالآداب.

اقبال لاهوری ، محمد.1368ش، بازسازی اندیشه دینی در اسلام، ترجمه محمد بقایی، تهران: انتشارات ماکان .

بابازاده ، علی اکبر. 1382ش، شیوه های تعلیم و تبلیغ ، قم: ‌انتشارات دانش و ادب .

برومند، مهدی . 1380ش، شیوه های تعلیم در قرآن و سنت، قم: انتشارات مبین

تولستوی، لئو .1383ش، هنر چیست؟،ترجمه کاوه دهگان، تهران:انتشارات امیرکبیر .

جوهری ، اسماعیل بن حماد. 1407 ق ، صحاح تاج اللغه ، بیروت :دارالعلم للملایین.

حسینی الهمدانی، محمد.1380ق،  تفسیر انوار در خشان، تهران: نشر لطفی.

حسینی علی اکبر. 1372ش ، سیری اجمالی در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی .

الخالدی، صلاح عبدالفلاح. 1420ق،  سید قطب من المیلاد الی الاستشهاد، دمشق: دار القلم.

خامنه ای، سید علی. 1372ش، هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

خفاجی، ابن سنان. 1995 م، سرالفصاحه، قاهره: مکتبه صبیح.

دشتی ،محمد. 1379ش، امام علی(ع) و علم وهنر ، قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین (ع) .

دهخدا ، علی اکبر. 1338ش ، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات سازمان لغت نامه دهخدا دانشگاه تهران.

راغب اصفهانی،حسین ابن محمد.1376، معجم المفردات الفاظ القرآن ،‌ تهران: انتشارات مرتضوی.

رزاقی ، احمد. 1377ش، تبلیغات دینی ابزار و شیوه ها ، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.

رزمجو، حسین.1366ش، شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، مشهد:  انتشارات آستان قدس رضوی .

رهبر . محمد تقی. 1371ش ، پژوهشی در تبلیغ ، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی .

زورق ، محمد حسن. 1368ش، مبانی تبلیغ ، تهران: انتشارات صدا و سیما .

سیدی، سید حسین. 1387ش، اساس و مبانی تصویر هنری در قرآن،مجله پژوهشهای قرآن، شماره 4،صص1-14.

شریفی، فاطمه. 1384ش ،گذری بر شیوه های تبلیغی پیامبران اولوالعزم در قـرآن، قـم : مرکـز پژوهشهای اسلامی صدا وسیما.

عباسی مقدم، مصطفی. 1371ش ، نقش اسوه ها در تبلیغ، تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

العشماوی، محمد زکی . 1994م، دراسات فی النقد السرحی و الادب المقارن، بیروت: دارالشروق.

عصفور، جابر. 1992 م، النقد العربی، بیروت: دارالکتاب المصندی.

غُریِّب، روز1971. م، تمهید فی نقد الحدیث، بیروت:  دارالمکشوف.

فتوحی رودمعجنی، محمود. 1389ش، بلاغت تصویری، تهران: انتشارات سخن.

قائمی ، علی. بی تا ، دیدگاه اسلامی هنر، قم: انتشارات هادی.

قطب، بن ابراهیم شاذلی. 1415ق، التصویرالفنّی فی القرآن، بیروت: دارالشروق.

 قطب، بن ابراهیم شاذلی. 1988م،  فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.

قطب، بن ابراهیم شاذلی.1360 ش، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: بنیاد قرآن.

کرمی ، رضا­علی. 1378ش، روشهای تبلیغ ،‌ قم: نشر دارالثقلین.

کلانتری، الیاس. 1377ش، ‌المعجم المفهرس لآیات القرآن الکریم ، تهران: ‌انتشارات اسوه.

کارنگی،دیل. 1399ش، آئین سخنرانی، ترجمه پروین ادب، تهران: انتشارات قاصدک صبا.

کپس، جئورگی. 1382ش، زبان تصویر، ترجمه ی فیروزه مهاجر، تهران: سروش.

کلینی،محمد بن یعقوب . 1386ش، اصول کافی،  ترجمه سید مهدی آیت اللهی،تهران: انتشارات جهان آرا.

مصاحب ، غلامحسین. 1381ش، دائره المعارف فارسی مصاحب ، تهران: نشر امیر کبیر .

مطهری ،مرتضی.1380ش، مقدمه اى بر جهان بینى اسلامى، تهران: صدرا .

مطهری، مرتضی.1370ش، داستان راستان، تهران: انتشارات صدرا.

معرفت، محمدهادی1414. م، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

نصیری، علی. 1392ش، هنر و زیبا شناسی از منظر قرآن،قم: انتشارات وحی و خرد.

هاشمی رفسنجانی، اکبر. 1375ش، تفسیر راهنما، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلام .

مقالات

احمدپناه، سید مصطفی ، چالدره،طاهره و همکاران ،1398ش،«شرح و بررسی تناسب تصویری از جلوه های زیباشناسی قرآن کریم» فصلنامه مطالعات علوم قرآنی جیرفت،شماره 39،پاییز،صص286-271.

 

The Holy Quran, translated by Ayatollah Makarem Shirazi

Approach to rhetoric. Translated and researched by Mohammad Dashti

Ibn Abi al-Jumhur, Muhammad ibn Zayn al-Din. 1403 AH, Awali al-Laali, Qom: Publication of Sayyid al-Shuhada Institute.

Ahmad al-Ragheb Abd al-Salam, 2001, The Function of the Artistic Images in the Holy Quran, Syria: A Chapter for Studies and Translation.

Ahmad Al-Ragheb, Abdul Salam 2008, The function of artistic image in the Holy Quran, translated by Seyed Hossein Seyed, Tehran: Sokhan Publishing.

Adonis, Ahad Ali Saeed. 1985, Al-Arabiya Poetry, Beirut: Dar al-Adab.

Iqbal Lahori, Mohammad. 1989, Reconstruction of religious thought in Islam, translated by Mohammad Baghaei, Tehran: Makan Publications.

Babazadeh, Ali Akbar. 2003, Teaching and Propaganda Methods, Qom: Publishing Knowledge and Literature.

Boroumand, Mehdi 2001, Teaching methods in Quran and Sunnah, Qom: Mobin Publications

Tolstoy, Leo. 2004, What is Art?, Translated by Kaveh Dehgan, Tehran: Amirkabir Publications.

Johari, Ismail bin Hamad. 1407 AH, Sahah Taj al-Lugha, Beirut: Dar al-Alam for the Muslims.

Hosseini Al-Hamdani, Mohammad 1380 AH, Tafsir Anwar Dar Khashan, Tehran: Lotfi Publishing

Hosseini Ali Akbar. 1993, An Overview of the History of Islamic Education, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Al-Khalidi, Salah Abdul Falah. 1420 AH, Sayyid Qutb from the year of birth to martyrdom, Damascus: Dar al-Qalam.

Khamenei, Sayyid Ali 1993, Art from the Viewpoint of the Supreme Leader, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Khafaji, Ibn Sinan 1995, Sar-e-Fasaha, Cairo: Sabih School.

Dashti, Mohammad 1379, Imam Ali (AS) and science and art, Qom: Amir Al-Momenin (AS) Cultural Research Institute.

Dehkhoda, Ali Akbar. 1338, Dehkhoda Dictionary, Tehran: Dehkhoda Dictionary Organization, University of Tehran Publications.

Ragheb Isfahani, Hussein Ibn Mohammad. 1376, Dictionary of Quranic Words, Tehran: Mortazavi Publications.

Razzaqi, Ahmad 1998, Religious Propaganda Tools and Methods, Tehran: Islamic Propaganda Organization Publications.

Razmjoo, Hossein. 1987, Ancient Persian Poetry in the Scale of Critique of Islamic Ethics, Mashhad: Astan Quds Razavi Publications.

Leader. Mohammad Taqi. 1992, Research in Propaganda, Tehran: Publications of the Islamic Propaganda Organization.

Zurq, Mohammad Hassan 1989, Basics of Propaganda, Tehran: IRIB Publications.

Sidi, Syed Hussein 2008, Basics of Artistic Image in Quran, Journal of Quran Research, No. 4 (pp. 1-14))

Sharifi, Fatima 2005, A Passage on the Propaganda Methods of the First Determined Prophets in the Quran, Qom: Islamic Research Center of Radio and Television.

Abbasi Moghadam, Mustafa 1992, The Role of Patterns in Propaganda, Tehran: Publication of the Islamic Propaganda Organization.

Al-Ashmawi, Muhammad Zaki 1994, Studies in Curricular Criticism and Literary Literature, Beirut: Dar Al-Shorouk

Asfur, Jaber. 1992, Al-Naqd Al-Arabi, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Musandi.

Strange, 1971. M., Prepared in the Critique of Hadith, Beirut: Dar Al-Makshof.

Fotuhi Rudmajani, Mahmoud 2010, Visual Rhetoric, Tehran: Sokhan Publications.

Qaemi, Ali. Bita, Islamic view of art, Qom: Hadi Publications.

Qutb, Ibn Ibrahim Shazli. 1415 AH, the artistic image in the Qur'an, Beirut: Dar al-Shorouq.

 Qutb, Ibn Ibrahim Shazli. 1988, in the shadow of the Qur'an, Beirut: Dar al-Shorouk.

Qutb, Ibn Ibrahim Shazli. 1981, Artistic Creation in the Quran, translated by Mohammad Mehdi Fooladvand, Tehran: Quran Foundation

Karami, Reza Ali. 1999, Methods of Propaganda, Qom: Dar al-Thaqalin Publishing.

 Sheriff, Elias. 1998, Compiled Dictionary of the verses of the Holy Quran, Tehran: Aswa Publications.

Carnegie, Dale. 1399, Rite of Lecture, translated by Parvin Adab, Tehran: Ghasedak Saba Publications.

Caps, Georgie. 2003, Language of Image, translated by Firoozeh Mohajer, Tehran: Soroush.

Klini, Muhammad ibn Ya'qub 2007, Sufficient Principles, translated by Seyyed Mehdi Ayatollah, Tehran: Jahan Ara Publications.

Companion, Ghulam Hussain 2002, Persian Encyclopedia of Companions, Tehran: Amir Kabir Publishing.

Motahari, Morteza. 2001, Introduction to the Islamic worldview, Tehran: Sadra.

Motahari, Morteza. 1370, Dastan Rastan, Tehran: Sadra Publications.

Maarifat, Muhammad Hadi, 1414. M., Introduction to the Sciences of the Qur’an, Qom: Islamic Publishing Foundation.Nasiri, Ali 2013, Art and Aesthetics from the Perspective of the Quran, Qom: Revelation and Wisdom Publications.

Hashemi Rafsanjani, Akbar. 1996, Tafsir Rahnama, Qom: Publication of the Office of Islamic Propagand.