خوانشی بر اصحاب اعراف(تفسیر قرآن به قرآن)

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

جهانگیر ولدبیگی ¹ , عباس رهبری ²

1 - عضو هیأت علمی و عضو گروه معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید مدرس، کردستان، ایران
2 - عضو هیأت علمی و عضو گروه آموزش اسلامی دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید مدرس، کردستان، ایران

تاریخ دریافت : 1399/05/30 تاریخ پذیرش : 1399/06/18 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: قرآن, اصحاب یمین, اصحاب اعراف, اصحاب شمال,

چکیده مقاله :

اصحاب اعراف مفهومی قرآنی است. این اصطلاح دو بار در سوره اعراف آیات 46 و 48 آمده است؛ در این آیات بیان شده، اصحاب اعراف رجالی هستند با ویژگی‌های خاص؛ همه را با چهره می‌شناسند، بر اهل سعادت سلام می‌گویند و اهل شقاوت را سرزنش می‌کنند و از بودن با آن‌ها به خدا پناه می‌برند. در ماهیت و مصداق اصحاب اعراف، دیدگاه‌های مختلف بیان‌ شده است؛ آن‌ها فرشتگان، پیامبران، شهدا، کسانی که اعمال خوب و بد یکسانی دارند، اهل فترت و... هستند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و اسنادی(کتابخانه‌ای)، و با روش تفسیر قرآن به قرآن، به نقد و بررسی برجسته‌ترین دیدگاه‌ها در این زمینه پرداخته و به ارائه خوانشی دیگر از این گروه اشاره دارد. توضیحاتی را در مورد اصحاب یمین، اصحاب شمال و ویژگی‌های اصحاب اعراف را بر اساس آیات و روایات توضیح داده است و با ذکر مشخصات اصحاب اعراف، این اصحاب را بر مبنای آیات مشخص کرده است.

چکیده انگلیسی:

The companions of A'raf are Qur'anic concept. This term is mentioned twice in Surah A'raf, verses 46 and 48; In these verses, the companions of A'raf are men with special characteristics; They know everyone by their faces, greet the people of bliss, rebuke the people of cruelty, and refuge God from being with them. Different views have been expressed on the nature and application of companions of A'raf; They are angels, prophets, martyrs, those who have the same good and bad deeds, people of nature, and so on. The present study is a descriptive-analytical and documentary type (library), and with the method of interpreting the Qur'an to the Qur'an, critiques and examines the most prominent views in this field and refers to another reading of this group. He has explained about the companions of Yamin, the companions of the north and the characteristics of companions of A'raf based on verses and narrations, and by mentioning the characteristics of the companions of A'raf, he has specified these companions based on the verses.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم.

‏‫ابن سعد، محمد بن سعد. ۱۴۰۵ق، الطبقات الکبری، بیروت- لبنان: دار بیروت.

‏‫ابن عاشور، محمد بن طاهر. ۱۹۸۴م، التحریر والتنویر من التفسیر، تونس: الدار التونسیه للنشر.

‏‫ابن فارس، احمد بن فارس. ۱۴۰۴ق، معجم مقاییس اللغة، محقق: عبد السلام محمد هارون، ج1-6، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

‏‫ابن منظور، محمد بن مکرم. ۱۳۷۵ق، لسان العرب، بیروت- لبنان: دار صادر.

‏‫ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی. ۱۴۲۲ق، زاد المسیر فی علم التفسیر، محقق: عبد الرزاق مهدی، بیروت- لبنان: دار الکتاب العربی.

‏‫ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم. ۱۴۱۱ق، تفسیر غریب القرآن، محقق: ابراهیم محمد رمضان، بیروت- لبنان: دار و مکتبة الهلال.

‏‫ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. ۱۴۱۹ق، تفسیر القرآن العظیم، محقق: محمد حسین شمس‌الدین، بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.

‏‫الفوزان، صالح بن فوزان بن عبدالله. ۲۰۰۳م، مجموع فتاوی فضیلة الشیخ صالح بن فوزان، بی جا: دار ابن خزیمه.

‏‫آلوسی، سید محمود. ۱۴۱۵ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، محقق: علی عبدالباری عطیه، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.

‏‫پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. مرکز فرهنگ و معارف قرآن. ۱۳۸۲ش، دایرة المعارف قرآن کریم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

‏‫حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. ۱۳۸۰ش، شواهد التنزیل، ویراستار: بشیر خزامی پور، مترجم: احمد روحانی، قم- ایران: دار الهدی.

‏‫دهخدا، علی اکبر. ۱۳۷۷ش، لغتنامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

‏‫راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد. ۱۳۹۲ش، مفردات الفاظ القرآن فی غریب القرآن، محقق: ندیم مرعشلی، بیروت- لبنان: دار الکاتب العربیه.

‏‫زحیلی، وهبه. ۱۴۱۸ق، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، بیروت- لبنان: دار الفکر المعاصر.

‏‫سبحانی، ناصر. ۱۳۸۷ش، بررسی کلی نماز و تفسیر سوره فاتحه، تهران: نشر احسان.

‏‫سید قطب، ابراهیم شاذلی. ۱۴۱۲ق، فی ظلال القرآن، چاپ دوم، ج1-6، بیروت- لبنان: دار الشروق للنشر و التوزیع.

‏‫سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر. ۱۴۰۳ق، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، محقق: عبدالله بن عباس ابن‌ عباس بیروت: دار الفکر.

‏‫شوکانی، محمد بن علی. ۱۴۱۴ق، فتح القدیر، چاپ اول، بیروت: دار ابن کثیر.

‏‫صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. ۱۳۸۶ش، مفاتیح الغیب، مترجم: نجفقلی حبیبی، مصححین: محمد خواجوی و علی بن جمشید نوری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

‏‫طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۷۴ش، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

‏‫طباطبایی، محمد حسین. بی‌تا، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1-20، بیروت- لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

‏‫طبرسی، فضل بن حسن. ۱۳۶۰ش، ترجمه تفسیر مجمع البیان، مترجمان: هاشم رسولی، علی صحت، حسین نوری همدانی، احمد بهشتی، ابراهیم میر باقری، محمد رازی، و...، مصححین: هدایت‌ الله مسترحمی، سید آقا موسوی کلانتری، و رضا ستوده، محقق: محمد مفتح،‌ ج1-27، تهران: فراهانی.

‏‫طبرسی، فضل بن حسن. ۱۴۰۸ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محققین: هاشم رسولی و فضل‌ الله یزدی طباطبایی، بیروت - لبنان: دار المعرفة.

‏‫طبری، محمد بن جریر. ۱۹۰۳م، جامع البیان فی تفسیر القرآن(تفسیر الطبری)، ج1-30، بیروت- لبنان: دار المعرفة.

‏‫فخر رازی، محمد بن عمر. ۱۴۲۰ق، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، ج۱-32، بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.

‏‫فراهیدی، خلیل بن احمد. ۱۴۰۹ق، العین، محققین: مهدی مخزومی، ابراهیم سامرائی، و محسن آل عصفور، قم- ایران: مؤسسه دار الهجره.

‏‫قرشی بنابی، علی‌اکبر. ۱۳۷۱ش، قاموس قرآن، تهران- ایران: دار الکتب الاسلامیه.

‏‫قرطبی، محمد بن احمد. ۱۳۶۴ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران- ایران: ناصرخسرو.

‏‫قمی، علی بن ابراهیم. ۱۴۰۴ق، تفسیر القمی، قم: چاپ طیب موسوی جزایری.

‏‫محلی، جلال الدین محمد بن احمد و عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی. ۱۴۱۶ق، تفسیر الجلالین، چاپ اول، بیروت- لبنان: مؤسسة النور للمطبوعات.

‏‫مصطفوی، حسن. ۱۳۶۸ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ اول، تهران- ایران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

‏‫معین، محمد. ۱۳۷۱ش، فرهنگ فارسی، شش جلدی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

‏‫مقدسی، مطهر بن طاهر. ۱۳۷۴ش، البدأ والتاریخ، مترجم: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه.

‏‫مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان. ۱۳۸۰ش، تفسیر نمونه، ج1-28، تهران- ایران: دار الکتب الاسلامیه.

 

مقالات

‏‫اکبرنژاد، مهدی و روح الله محمدی. ۱۳۸۹ش، «مفهوم شناسی اعراف و اعرافیان در روایات تفسیری»، شماره1، سال چهل و سوم.

‏‫چگینی، رسول ۱۳۹۶. «مقایسه تطبیقی منابع معرفتی تفسیر قرآن از منظر فریقین در بازخوانی آیات «اصحاب اعراف»»، مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، ش9.

‏‫مطوری، علی. ۱۳۹۸ش، «بیان روش‌های تفسیر قرآن با قرآن»، مطالعات قرآنی، دوره 10، شماره 40، صص217-230.

The Holy Quran.

Ibn Sa'd, Muhammad ibn Sa'd. 1405 AH, Al-Tabqat Al-Kubra, Beirut - Lebanon: Dar Beirut.

Ibn Ashur, Muhammad ibn Tahir. 1984, Al-Tahrir and Al-Tanvir men Al-Tafsir, Tunisia: Al-Tunisia Publishing.

Ibn Fars, Ahmad Ibn Fars. 1404 AH, Dictionary of Comparative Language, researcher: Abdul Salam Mohammad Haroon, vols. 1-6, Qom: Islamic Media School.

Ibn Manzur, Muhammad ibn Makram. 1996, Arabic language, Beirut - Lebanon: Dar Sader.

Ibn Juzi, Abdul Rahman Ibn Ali 1422 AH, Zad Al-Masir Fi Elm Al-Tafsir, researcher: Abdul Razzaq Mahdi, Beirut - Lebanon: Dar al-Kitab al-Arabi.

Ibn Qutaybah, Abdullah bin Muslem. 1411 AH, Tafsir Gharib Al-Quran, Researcher: Ibrahim Muhammad Ramazan, Beirut - Lebanon: Dar and Maktab al-Hilal.

Ibn Kasir, Ismail Ibn Umar. 1419 AH, Tafsir Al-Quran Al-Azeem, Researcher: Mohammad Hussein Shamsuddin, Beirut - Lebanon: Dar Al-Kotob Al-Elmiya, Publications of Muhammad Ali Beizun.

Al-Fawzan, Saleh bin Fawzan bin Abdullah. 2003, the collection of fatawi Fazilat Sheikh Saleh Ibn Fuzan, no place: Dar Ibn Khuzaymah.

Alusi, Seyed Mahmoud 1415 AH, Ruh al-Ma'ani fi Tafsir al-Quran al-Azeem, researcher: Ali Abd al-Bari Atiyah, first edition, Beirut: Dar al-Kitab al-Elmiyeh.

Research Institute of Islamic Sciences and Culture. Quran Culture and Education Center. 2003, Encyclopedia of the Holy Quran, Qom: Qom Seminary Islamic Propaganda Office Publications. Haskani, Obaidullah bin Abdullah 2001, Evidence of Al-Tanzil, Editor: Bashir Khazamipour, Translator: Ahmad Rouhani, Qom-Iran: Dar Al-Huda.

Dehkhoda, Ali Akbar. 1998, Dictionary, Tehran: Institute of Publishing and Printing, University of Tehran.

Ragheb Isfahani, Abu al-Qasem Hussein ibn Muhammad. 2013, the contents of the words of the Quran in the Quran, research: Nadim Maraashi, Beirut- Lebanon: Dar Al-Kateb Al-Arabiya

Zohili, Vahaba, 1418, Al-Tafsir Al-Monir Fi Al-Aghida and Al-Shariya and Al-Menhaj, Beirut, Lebanon:  Dar Al-Fikr Al-Moaser

Sobhani, Nasser 2008, A general review of prayer and interpretation of Surah Al-Fateha, Tehran: Ehsan Publishing.

Seyed Qutb, Ibrahim Shazeli. 1412 AH, Fi Zalal Al-Qur'an, second edition, vols. 1-6, Beirut, Lebanon: Dar al-Shorouq for publishing and distribution.

Siouti, Abdul Rahman bin Abi Bakr. 1403 AH, Al-Durr Al-Mansur in Tafsir Bal-Mathur, Researcher: Abdullah Ibn Abbas Ibn Abbas Beirut: Dar Al-Fikr.

Shokani, Muhammad bin Ali 1414 AH, Fath al-Qadir, first edition, Beirut: Dar Ibn Kasir.

Sadr al-Din Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim. 2007, Mafatih al-Ghayb, Translator: Najafgholi Habibi, Editors: Mohammad Khajavi and Ali Ibn Jamshid Nouri, Tehran: Sadra Islamic Wisdom Foundation. Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1995, translated by Tafsir Al-Mizan, translated by Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamedani, Qom: Islamic Publications Office of the Qom Seminary Teachers Association.

Tabatabai, Mohammad Hussain, no date, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, vol 1-20. Beirut - Lebanon: Moasese Al-Elmi 

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1981, translated by Tafsir Majma 'al-Bayan, translators: Hashem Rasouli, Ali Sehat, Hossein Nouri Hamedani, Ahmad Beheshti, Ebrahim Mir Bagheri, Mohammad Razi, etc. edited: Hedayatollah Mostarahami, Seyed Agha Musavi Kalantari, Reza Sotudeh, researcher: Mohammad Mofteh, ‌ Volume 1-27, Tehran: Farahani.

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1408 AH, Collection of Statements in the Interpretation of the Qur'an, Researchers: Hashim Rasooli and Fazlullah Yazdi Tabatabai, Beirut - Lebanon: Dar al-Ma'rifah.

‏‫                                                                      

‏‫

Tabari, Muhammad ibn Jarir 1903, Jame 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran (Tafsir al-Tabari), vol 1-30, Beirut-Lebanon: Dar Al-Marefat

Fakhr Razi, Muhammad ibn Omar. 1420 AH, Al-Tafsir Al-Kabir (Mafatih Al-Ghayb), vol 1-32. Beirut-Lebanon: Dar Ahya Al-Taras Al-Arabi

Farahidi, Khalil bin Ahmad 1409 AH, Al-Ain, Researchers: Mehdi Makhzoumi, Ibrahim Samarai, and Mohsen Al-Asfour, Qom-Iran: Al-Hijra Institute.

Ghorashi Bonabi, Ali Akbar. 1992, Quran Dictionary, Tehran- Iran: Islamic Bookstore

Qurtabi, Muhammad bin Ahmad 1985, Al-Jame Leahkam Al-Qur'an, Tehran- Iran: Naser Khosrow. Qomi, Ali ibn Ibrahim. 1404 AH, Tafsir al-Qomi, Qom: Printed by Tayeb Mousavi Jazayeri.

Mahali, Jalaluddin Muhammad ibn Ahmad and Abdul Rahman ibn Abi Bakr Siwati. 1416 AH, Tafsir al-Jalalin, first edition, Beirut - Lebanon: Al-Noor Publishing House.

Mustafavi, Hassan 1989, Research in the words of the Holy Quran, first edition, Tehran-Iran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Moein, Mohammad 1992, Persian Culture, six volumes, Tehran: Amirkabir Publishing Institute. Moqaddasi, Motahar Ibn Tahir. 1995, Origin and History, Translator: Mohammad Reza Shafiei Kadkani, Tehran: Agah.

Makarem Shirazi, Nasser and a group of writers. 2001, Sample Interpretation, Volume 1-28, Tehran-Iran: Islamic Books House.

 

Articles

Akbarnejad, Mehdi and Ruhollah Mohammadi. 2010, "The Conceptology of A'raf and A'rafs in Interpretive Narrations", No. 1, Year 43.

Chegini, Rasool 2017. "Comparative comparison of epistemological sources of Qur'anic interpretation from the perspective of the sects in re-reading the verses of the" Companions of A'raf"", Comparative Studies of the Qur'an and Hadith, Vol 9.

Motawari, Ali. 2019, "Expressing the methods of interpreting the Qur'an with the Qur'an", Qur'anic Studies, Volume 10, Number 40, pp. 217-230.