نقش قواعد تفسیری در ترجمه‌های قرآن کریم
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
قاسم فائز
1
(استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران)
حسین رضایی
2
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران)
کلید واژه: مترجم, ترجمه, قاعده تفسیری, مفسر,
چکیده مقاله :
ارائه معارف قرآن به زبان‌های دیگر از شاخصه‌های اصلی تبلیغ این کتاب الهی است. از سوی دیگر ترجمه قرآن کریم متأثر از تفسیر آن؛ و تفسیر قرآن نیز متأثر از قواعدی است که مفسر در تفسیر به کار می‌برد، لذا برخی از قواعد تفسیری(نه لزوماً همه آن‌ها) به طور غیر مستقیم در ترجمه قرآن مؤثر خواهد بود. هدف پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده، شناسایی، بررسی و تبیین نقش اینگونه قواعد تفسیری در فهم و ترجمه های ارائه شده از قرآن کریم است. بر اساس نتایج حاصله از این تحقیق، قواعد تفسیری مؤثر در ترجمه قرآن عبارت‌اند از قاعده استفاده از تأویل، قاعده اعتبار سیاق، قاعده جری و تطبیق، قاعده مناسبت، قاعده اعتبار مجاز، قاعده خاص و عام، قاعده تبیین مجمل به مبین و قاعده توجه به مفهوم و منطوق که نقش هر یک از آن‌ها در ترجمه قرآن کریم نیز در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.
Presenting the teachings of the Qur'an in other languages is one of the main characteristics of propagating this divine book. On the other hand, the translation of the Holy Quran is influenced by its interpretation and the interpretation of the Qur'an is also influenced by the rules that the interpreter uses in the interpretation, so some interpretive rules (not necessarily all of them) will be indirectly effective in translating the Qur'an. The purpose of this research, which is done by descriptive-analytical method and based on library resources, is to identify and study and explain the role of such interpretive rules in understanding and translations of the Holy Quran. Based on the results of this research, the effective interpretive rules in translating the Qur'an are the rule of using interpretation, the rule of context validity, the rule adaptation, the rule of appropriateness, the rule of permissible validity, the special and general rule, the rule of summary explanation and the rule of attention in a sense that the role of each of them in translating the Holy Quran was also examined in this study.
کتابنامه
قرآن کریم.
ابن فارس، أحمد بن فارس. 1399ق، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار الفکر.
ابن قتیبة، عبدالله بن مسلم. 1423ق، تأویل مشکل القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. ۱۴۱۴ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن‌اثیر جزری، مجدالدّین. 1364ق، النّهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسّسه اسماعیلیان.
اشعری، علی بن اسماعیل. 1419ق، مقالات اشعریین، بیروت: مکتبة العصریة.
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. ۱۴۰۳ق، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الأضواء.
بوبنهایم، فرانک و إلیاس، ندیم. 1423ق، ترجمه معانی قرآن کریم به زبان آلمانی، مدینه: الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
حاجی خلیفه. ۱۴۱۳ق، کشف الظنون، بیروت: دار الکتب العلمیه.
حازمی، أحمد بن عمر. بی تا، الشرح المختصر لنظم الورقات، بی جا: بی نا.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1332ق، المفردات فی غریب القرآن، کتابخانه مدرسه فقاهت.
زرقانی، محمد عبد العظیم. بی‌تا، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
زرکشی، بدرالدین. 1376ق، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
زرکلی، خیرالدین. ۱۹۹۷م، الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، تفسیر الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.
سبت، خالد بن عثمان. ۱۴۲۱ق، قواعد التفسیر جمعاً ودراسةً، مصر: دار ابن عفوان.
سرخسی، شمس الائمة. 1414ق، کتاب المبسوط، بیروت: دار المعرفة.
سرمد، زهره و عباس بازرگان و الهه حجازی. 1385ش، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: نشر آگه.
سیفی، علیاکبر. ۱۴۲۸ق، دروس تمهیدیة فی القواعد التفسیریة، بی جا: النشر الاسلامی.
سیوطی، جلالالدین. 1394ق، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
طباطبایى، سیدمحمدحسین، 1417ق، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
طبری، محمد بن جریر. 1422ق، جامع البیان، بی جا: دار الهجرة.
طریحی، فخر الدین. 1375ق، مجمع البحرین، کتابخانه مدرسه فقاهت.
عک، خالد بن عبدالرحمن. 1406ق، اصول التفسیر وقواعده، بیروت: دار النفائس.
فاکر میبدی، محمد، 1428ق، قواعد التفسیر لدی السنة والشیعة، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة.
فراهیدی، خلیل بن أحمد، 1410ق، العین، کتابخانه مدرسه فقاهت.
قاسمی، محمد. 1418ق، محاسن التأویل، بیروت: دار الکتب العلمیه.
مظفر، محمدرضا. 1373ش، اصول الفقه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
نملة، عبدالکریم. 1420ق، الْمُهَذَّبُ فی عِلْمِ أُصُولِ الفِقْهِ الْمُقَارَن، الریاض: مکتبة الرشد.
هلالی، تقی الدین. 1417ق، ترجمه معانی قرآن کریم به زبان انگلیسی، مدینه: الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
واسطی زبیدی، محب الدین. 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
مقالات
ابراهیمی، ابراهیم و اصغر طهماسبی. 1393ش، «تحلیل و بررسی افزوده‌های تفسیری در شش ترجمه معاصر قرآن کریم»، پژوهشهای‌ترجمه در زبان و ادبیّات عربی، سال 4، شماره 11.
احسانی، کیوان. 1396ش، «بررسی تأثیر عوامل درون‌متنی بر ناهمسانی ترجمه‌های قرآن کریم»، پژوهش‌های ادبی-قرآنی، دوره 5، شماره 2، صص 19-36.
سلطانی، اختر. 1394ش، «تأثیرپذیری ترجمه‌های معاصر فارسی قرآن از مبانی ترجمه»، مطالعات قرآنی، دوره 6، شماره 21، صص 73-94.
شاکر، محمدکاظم. 1381ش، «ترمینولوژی مبانی و روش‌های تفسیر قرآن»، مقالات و بررسی‌ها، شماره 77.
عظیمپور، عظیم. 1380ش، «حذف در قرآن و تأثیر آن در ترجمه‌های فارسی»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر 70، صص 75-92.
غراب، کمال الدین، 1377ش، «راهی میان ترجمه و تفسیر»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 13.
مروتی، سهراب و مینا یعقوبی. 1394ش، «بررسی تأثیر پیش‌فرض‌های مذهبی بر ترجمه قرآن کریم»، مطالعات قرآنی، دوره 6، شماره 21، صص 95-106.
_||_
The Holy Quran.
Ibn Fars, Ahmad Ibn Fars. 1399 AH, Dictionary of Language Comparisons, Beirut: Dar al-Fikr.
Ibn Qutaybah, Abdullah bin Muslim. 1423 AH, Interpretation of the problem of the Qur'an, Beirut: Dar al-Kitab al-Elamiya.
Ibn Manzur, Muhammad ibn Makram. 1414 AH, Arabic language, Beirut: Dar Sader.
Ibn Asir Jazri, Majdaldin. 1985, the end in the strange hadith and effect, Qom: Ismailisan Foundation. Ash'ari, Ali ibn Ismail. 1419 AH, Articles of the Ash'arites, Beirut: Maktaba Al-Asriya.
Agha Bozorg Tehrani, Mohammad Mohsen. 1403 AH, Al-Zariat El al-Tasanif al-Shi'ah, Beirut: Dar al-Azwa '.
Bubenheim, Frank and Elias, Nadim. 1423 AH, translation of the meanings of the Holy Quran into German, Medina: Al-Molk Fahd Latba'a al-Mushaf al-Sharif.
Haji Khalifa. 1413 AH, Discovery of Suspicion, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elmiyeh.
Hazemi, Ahmad bin Omar. No date, Al-Sharh Al-Mukhtasar Lenazm Al-Warqat, no place: Bi Na. Ragheb Isfahani, Hussein bin Mohammad. 1953, Al-Mufradat Fi Gharib Al-Quran, Library of the School of Jurisprudence.
Zarqani, Mohammad Abdul Azim, no date, the sources of mysticism in the sciences of the Qur'an, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi..
Zarkeshi, Badraddoin, 1997, Al-Burhan Fi Oloom Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Kotob Al-Arabiya. Zarkoli, Kheiraddin, 1997, Al-Elam, Beirut: Dar Al-Elam Lelmalaein.
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1407 AH, Tafsir al-Kashaf, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Sabbat, Khalid bin Osman. 1421 AH, the rules of interpretation collectively, Egypt: Dar Ibn Afwan. Sarakhsi, Shams al-Imam. 1414 AH, the extended book, Beirut: Dar al-Ma'rifah.
Sarmad, Zohreh and Abbas Bazargan and Elahe Hejazi. 2006, Research Methods in Behavioral Sciences, Tehran: Agah Publishing.
Seifi, Ali Akbar 1428 AH, preparatory lessons in the rules of interpretation, no place: Islamic Publishing.
Siouti, Jalaluddin 2015, Criticism in Quranic Sciences, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.
Tabatabai, Seyyed Mohammad Hussein, 1417 AH, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Qom: Islamic Publications Office of the Society of Teachers.
Tabari, Muhammad bin Jarir 1422 AH, Jame 'al-Bayyan, no place: Dar al-Hijra.
Tarihi, Fakhruddin 1996 AH, Bahrain Assembly, Library of the School of Jurisprudence.
Ak, Khalid bin Abdul Rahman. 1406 AH, Principles of Interpretation and Rules, Beirut: Dar al-Nifais. Faker Meybodi, Muhammad, 1428 AH, Rules of Interpretation for Sunnis and Shiites, World Assembly for Approximation between Islamic Religions.
Farahidi, Khalil Ibn Ahmad, 1410 AH, Al-Ain, Library of the School of Jurisprudence.
Qasemi, Mohammad 1418 AH, Mahasin Al-Tawil, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elamiya.
Muzaffar, Mohammad Reza 1994, Principles of Jurisprudence, Qom: Maktab Al-Elam Al-Islami. Namla, Abdul Karim. 1420 AH, polite in the science of the principles of jurisprudence, Al-Riyaz: Maktaba Al-Roshd.
Hilali, Taqiuddin 1417 AH, translation of the meanings of the Holy Quran into English, Medina: Al-Mulk Fahd Latba'a al-Mushaf al-Sharif.
Waseti Zubeidi, Moheb al-Din. 1414 AH, Taj Al-Arous men Jawaher Al-Qamus, Beirut: Dar al-Fikr.
Articles
Ebrahimi, Ebrahim and Asghar Tahmasebi. 2014, "Analysis and Study of Interpretive Additions in Six Contemporary Translations of the Holy Quran", Research on Translation in Arabic Language and Literature, Volume 4, Number 11.
Ehsani, Keivan. 2017, "Study of the effect of contextual factors on the heterogeneity of translations of the Holy Quran", Literary-Quranic Research, Volume 5, Number 2, pp. 19-36.
Soltani, Akhtar. 2015, "The Influence of Contemporary Persian Translations of the Quran from the Basics of Translation", Quranic Studies, Volume 6, Number 21, pp. 73-94.
Shakir, Mohammad Kazem 2002, "Terminology, Principles and Methods of Quran Interpretation", Articles and Reviews, No. 77.
Azimpour, Azim. 2001, "Elimination in the Quran and its effect on Persian translations", Articles and Reviews, Book 70, pp. 75-92.
Gharab, Kamaluddin, 1998, "A way between translation and interpretation", Quranic researches, No. 13.
Morvati, Sohrab and Mina Yaghoubi. 2015, "Study of the effect of religious presuppositions on the translation of the Holy Quran", Quranic Studies, Volume 6, Number 21, pp. 95-106.
