جستاری در بایسته‌ها و آثار تجسس از نگاه قرآن و کتب اربعه

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

عبدالرحیم عبودی ¹ , سید حسن حسینی ² , ابوالحسن مؤمن نژاد ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
2 - گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
3 - گروه معارف اسلامی، دانشگاه یاسوج، ایران

تاریخ دریافت : 1399/04/10 تاریخ پذیرش : 1400/10/07 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: استراق سمع, تجسس, حکم جاسوسی, کتب اربعه,

چکیده مقاله :

جایگاه و آثار تجسّس یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار در مناسبات اجتماعی است چراکه حفظ امنیت و ثبات جامعه، جلوگیری از بر هم خوردن نظم عمومی و دیگر مصلحت‌ها این امر را اجتناب ناپذیر می‌سازد. فقها به استناد آیه دوازدهم سوره حجرات و احادیث متعدد، تجسس را حرام می‌دانند. همچنین تفتیش عقاید و اسرار و خطاهای مؤمنان و نیز افشا و آشکار کردن آن‌ها، با استناد به آیات قرآن، از جمله آیه نوزدهم سوره نور، حرام است. این مقاله با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی در صدد یافتن پاسخ به این سؤال می‌باشد که بایسته‌ها و آثار تجسس در دیدگاه نویسندگان کتب اربعه چیست؟ داده‌ها حاکی از آن است که در این کتاب‌ها وظائف و بایسته‌هایی را برای مؤمن در خصوص تجسس مشخص نموده و با توجه به عموم آیات و روایات و حکم عقل و سیره، به طور مطلق حرام و ممنوع شمرده شده است.

چکیده انگلیسی:

The status and effects of surveillance is one of the most important and influential issues in social relations because maintaining the security and stability of society, preventing the disruption of public order and other interests make it inevitable. The jurists, based on the twelfth verse of Al-Hujurat Surah and various hadiths, forbid surveillance. It is also forbidden to inspect the beliefs, secrets and mistakes of the believers, as well as to reveal and disclose them, based on the verses of Holy Quran, including the nineteenth verse of Noor Surah. This article uses documentary and library sources and descriptive – analytical method to find the answer to the question: what are the requirements and effects of surveillance in the view of the authors of The Four Books? The data indicate that in the mentioned books, the duties and requirements for the believer regarding surveillance have been specified and according to the generality of verses and hadiths and the rule of reason and manners, it has been absolutely forbidden and prohibited.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای.

ابن بابویه القمی(شیخ صدوق)، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین. بی تا، من لا یحضره الفقیه، المحقق: علی اکبر الغفّاری، قم: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة.

ابن فارس، احمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، محقق: عبدالسلام محمد هارون،‎ قم: مکتب الإعلام الإسلامی.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1416ق، لسان العرب، تصحیح امین محمد عبدالوهاب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

آذرنوش، آذرتاش. 1379ش، فرهنگ معاصر عربی- فارسی بر اساس فرهنگ عربی- انگلیسی هانس ور، تهران: نشر نی.

جوهری، اسماعیل بن حماد. 1412ق، صحاح اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.

خمینی، روح الله. 1375ش، تحریر الوسیلة، ج۲، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

دهخدا، علی اکبر. 1384ش، لغتنامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.

سبحانی، جعفر. 1370ش، مبانی حکومت اسلامی، قم: توحید.

طباطبائی، سید محمد حسین. 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین.

طوسی، محمد بن حسن. 1365ش، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

طوسی، محمد بن حسن. 1414ق، الأمالی، بی جا: دار الثقافة.

طوسی، محمد بن حسن. 1416ق، الإستبصار، المحقق: السید حسن الموسوی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

‌عمید، حسن. 1371ش، فرهنگ فارسی عمید، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. 1414ق، القاموس المحیط، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فیومی، احمد بن محمد. 1414ق، المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر للرافعی، قم: دار الهجرة.

قرطبی، محمد بن احمد. 1405ق، الجامع لأحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1388ش، فروع کافی، ویرایش محمدحسین رحیمیان، قم: نشر قدس.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

المازندرانی، مولی محمد صالح. بی تا، شرح الکافی الجامع کتاب الکافی الأصول والروضة لثقة الاسلام أبی جعفر محمد بن یعقوب الکلینی، تهران: المکتبة الإسلامیة للنشر والتوزیع.

مشکینی، میرزا علی اکبر. 1376ش، مصطلحات الفقه، قم: الهادی.

منتظری، حسینعلی. 1409ق، دراسات فی ولایة الفقیه وفقه الدولة الاسلامیة، قم: دار الفکر.

نوری طبرسی، میرزا حسن. 1407ق، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌ السلام.

 

مقالات

رزاقی هریکنده ئی، هادی و رقیه صادقی آهنگری. 1398ش، «روش‌شناسی تربیت در جهت بازداری از دخالت با تأکید بر آیه دوازده سوره حجرات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال یازدهم، ش41.

موسوی گیلانی، سید جعفر و سید مجتبی موسوی گیلانی. 1398ش، «الگوی تهذیب نفس در قرآن با تکیه بر تفسیر المیزان»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال دهم ش40.

 

 

Ibn Babawayh al-Qummi (Sheikh Sadiq), Abu Jaafar Muhammad ibn Ali ibn al-Hossein, is not attended by a jurist, Investigator: Ali Akbar al-Ghafari, Qom: The group of teachers in the Howze Elmiyyeh

Ibn Faris, Ahmed. 1404 BC, Dictionary of Language Measures, Investigator: Abd al-Salam Muhammad Harun, Qom: Islamic Information Office.

Ibn Manzur, Muhammad bin Makram. 1416 B.C., Lisan Al-Arab, Edited by Amin Muhammad Abd al-Wahhab, Beirut: House of Revival of the Arab Heritage.

Jawhari, Ismail bin Hammad. 1412 BC, Sahih Al-Lughah, Beirut: House of Science for Millions.

Khomeini, Ruhollah. 1996, Tahrir al-Wasilah, Volume 2, Qom: Publications of the University of Teachers.

Tabatabai, Seyyed Muhammad Husayn. 1995, Al-Mizan in the Interpretation of Holy Quran, translated by Seyyed Muhammad Baqir Mousavi Hamdani, Qom: Modarres University.

Tousi, Muhammad bin Hassan. 1986 A.M., Tahdheeb al-Ahkam, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya.

Tousi, Muhammad bin Hassan. 1414 BC, Al-Ameli, House of Culture.

Tousi, Muhammad bin Hassan. 1416 BC, Insight, Investigator: Seyed Hassan Al-Moussawi, Tehran: Dar Al-Kutub Al-Islamiyyah.

Firouzabadi, Muhammad bin Yaqoub. 1414 BC, Al-Muheet Dictionary, Volume 2, Beirut: House of Revival of the Arab Heritage.

Fayoumi, Ahmed bin Mohammed. 1414 BC, The Lighting in Ghareeb Sharh Al-Kabeer by Al-Rafei, Qom: Dar Al-Hijrah.

Qortobi, Muhammad bin Ahmed. 1405 BC, The Collector of the provisions of Holy Quran, Beirut: House of Revival of the Arab Heritage.

Kelly, Muhammad bin Yaqoub. 2009, Kafi Branches, and Yarayesh Muhammad Husayn Rahimian, Qom: Quds Publishing.

Kelly, Muhammad bin Yaqoub. 1407 BC, Al-Kafi, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya.

Al-Mazandrani, Mawla Muhammad Salih, Sharh Al-Kafi Al-Jami`, Al-Kafi Al-Usul and Al-Rawdah for Thiqah Al-Islam Abi Ja`far Muhammad Ibn Ya`qub Al-Kulayni, Tehran: Islamic Library for Publishing and Distribution.

Mashgini, Mirza Ali Akbar. 1376, Terminology of Jurisprudence, Qom: Al-Hadi.

Montazeri, Hosseinali. 1409 BC, Studies in the Wilayat al-Faqih and Jurisprudence of the Islamic State, Qom: Dar al-Fikr.

Nouri Tabarsi, Mirza Hassan. 1407 B.C., Recovering the means and deducing the issues, Qom: Aal al-Bayt Foundation.

Dehkhoda, Ali Akbar. 2005, Dehkhoda Dictionary, under the supervision of Mohammad Moin and Jafar Shahidi, Tehran: University of Tehran.

 

Articles

Razzaqi Herikandeh, Hadi and Roghayeh Sadeghi Ahangari. 2019, "Methodology of training to prevent interference with emphasis on verse twelve of Surah Al-Hujurat", Quarterly Journal of Quranic Studies, Islamic Azad University, Jiroft Branch, Year 11, No.41.

Mousavi Gilani, Seyed Jafar and Seyed Mojtaba Mousavi Gilani. 2019, "The model of self-purification in Holy Quran based on the interpretation of Al-Mizan", Quarterly Journal of Quranic Studies, Islamic Azad University, Jiroft Branch, 10^th year. No. 40.