بررسی تطبیقی اساطیر پهلوانی در اشعار نیما یوشیج و احمد شاملو

محورهای موضوعی : شعر

مژگان ابراهیمی ¹ , ایرج مهرکی ²

1 - دانشجوی دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
2 - دانشیار رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

تاریخ دریافت : 1399/06/10 تاریخ پذیرش : 1399/06/10 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

پهلوانان اساطیری انسان‌واره‌هایی هستند که با ماجراهای خویش و شیوه زیستن خود، از هنجارهای مرسوم در جامعه فراتر می‌روند و به تجلی‌گاه ارزش‌های آن جامعه تبدیل می‌شوند. یکی از موضوعات برجسته و متفاوت در اشعار کهن، اسطوره است که در شعر معاصر فارسی به نحو دیگری نمود پیدا کرده‌ است. این تحقیق با روش توصیفی، ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻮاﻫﺪ درون ﻣﺘﻨﻲ و روش ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای به بررسی تطبیقی اساطیر پهلوانی، در اشعار نیما یوشیج و احمد شاملو می‌پردازد. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که اسطوره‌های پهلوانی در اشعار شاملو پررنگ‌تر از نیما جلوه کرده و شاملو در شیوه کاربرد اسطوره‌های پهلوانی، به مفهوم انسان‌گرایی نظر داشته است. اسطوره‌های پهلوانی در اشعار آن‌ها نه‌تنها به قدرت شاعران کهن نیست، بلکه از نظر سبک و روش اسطوره‌پردازی نیز متفاوت می‌باشد؛ این تفاوت‌ها نیز ناشی از سبک خاص شاعری در دوره معاصر می‌باشد که اسطوره‌های پهلوانی و نحوه کاربرد آنان را تحت تأثیر خود قرار داده است. نقطه اشتراک اشعار آن‌ها کاربرد اسطوره‌های یونانی است.

چکیده انگلیسی:

Mythical heroes are human beings who go beyond the common norms of society and become the manifestation of the values ​​of that society with their adventures and way of life. One of the prominent and different subjects in ancient poetry is myth, which has been manifested in a different way in Persian contemporary poetry. This research compares the heroic myths in the poems of Nima Yoshij and Ahmad Shamloo with descriptive methods, intratextual evidence and library method. The results show that heroic myths are more prominent in Shamloo's poems than Nima and Shamloo has considered the concept of humanism in the way of using heroic myths. Heroic myths in their poems are not only the power of ancient poets, but also differ in the style and method of myth-making; These differences are caused by the special style of poetry in the contemporary period, which has influenced the heroic myths and how they are used. The common point of their poems is the use of Greek myths.

منابع و مأخذ:

استروس، لوی و دیگران. ۱۳۷۷ش، جهان اسطوره شناسی، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.

باستید، روژ. ۱۳۷۰ش، دانش اساطیر، ترجمه جلال ستاری، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

براهنی، رضا. ۱۳۷۱ش، طلا در مس، جلد اول، چاپ اول،  تهران: انتشارات زمان.

بهار، مهرداد. ۱۳۸۱ش، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ پنجم، تهران: آگاه.

جواری، محمد حسین. ۱۳۸۴ش، اسطوره در ادبیات تطبیقی: اسطوره و ادبیات (مجموعه مقالات)، چاپ اول، تهران: سمت.

دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری. ۱۳۸۵ش، درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایرانی و هند در عهد باستان، تهران: انتشارات کلهر و دانشگاه الزهرا.

دیکور، ماری. ۱۳۷۸ش، فرانسوا لابلانتین، جهان اسطوره شناسی، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.

رستگار فسایی، منصور. ۱۳۷۹ش، فرهنگ نام‌های شاهنامه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شاملو، احمد. ۱۳۷۹ش، ابراهیم در آتش، تهران: نشر زمانه.

شاملو، احمد. ۱۳۷۹ش، لحظه‌ها و همیشه، تهران: نشر زمانه.

شاملو، احمد. ۱۳۷۹ش، مرثیه‌های خاک و شکفتن در مه، تهران: نشر زمانه.

شاملو، احمد. ۱۳۷۲ش، ققنوس در باران، چاپ پنجم، تهران: نشر زمانه.

شاملو، احمد. ۱۳۸۴ش، مجموعه آثار، تهران: نشر آگاه.

شاملو، احمد. ۱۳۸۷ش، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها(۱۳۷۸-۱۳۲۳)، تهران: انتشارات نگاه.

شریعت کاشانی، علی. ۱۳۹۲ش، اسطوره و حماسه در شعر شاملو، تهران: زمانه.

شمیسا، سیروس. ۱۳۸۸ش، نقد ادبی، تهران: میترا.

صفا، ذبیح اله. ۱۳۷۹ش، حماسه سرایی در ایران، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.

کزازی، میر جلال الدین. ۱۳۸۵ش، رؤیا، حماسه، اسطوره، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

گورین، ویلفرد، ال و دیگران. ۱۳۷۰ش، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، تهران: نشر اطلاعات.

مجابی، جواد. ۱۳۷۷ش، شناخت‌نامه شاملو، تهران: نشر قطره.

وکیلی، شروین. ۱۳۸۹ش، اسطوره شناسی پهلوانان ایرانی، تهران: پارینه.

یوشیج، نیما. ۱۳۷۰ش، مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: انتشارات نگاه.

یوشیج، نیما. ۱۳۵۷ش، ارزش احساسات، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: گوتنبرگ.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

اسماعیل پور، ابوالقاسم. ۱۳۸۱ش، «چشم انداز اسطوره در شعر نیما»، نخستین همایش نیما شناسی، صص ۵۴-۳۰.

بانو کریمی، امیر و مهناز رضایی. ۱۳۸۷ش، «بررسی تطبیقی علل بازآفرینی اسطوره در شعر معاصر ایران و «رؤیای مکزیکی» اثر لو کله زیو»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال چهارم، شماره ۱۳، صص ۱۹۱-۱۷۲.

بور، نجیبه و عبدالله واثق عباسی و محمد علی زهرازاده. ۱۳۸۹ش، «اسطوره در شعر نیما»، پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

جمشیدی، رضا و محمد محمدی دهنوی. ۱۳۹۳ش، «کارکرد نمادین «ققنوس» در شعر نیما»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال سوم، شماره اول(پیاپی ۹)، صص ۷۳-۶۳.

خادمی کولایی، مهدی. ۱۳۸۳ش، «اسطوره‌های شعر نیما»، پیک نور، سال دوم، شماره ۳، صص۲۵-۱۶.

سلمانی نژاد مهرآبادی، ساغر و عبدالرضا سیف. ۱۳۹۵ش، «بررسی اسطوره و انواع آن در شعر معاصر(با نگاهی به شعر موسوی گرمارودی)»، پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، سال ۵، شماره ۱، صص ۳۸-۱۹.

طیبی نژاد، علیرضا و ابراهیم محمدی و محمد بهنام فر. ۱۳۹۱ش، «چگونگی بازتاب اسطوره در شعر حافظ و احمد شاملو»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

میر قادری، سید فضل الله و منصوره غلامی. ۱۳۸۹ش، «بررسی تطبیقی اساطیر در شعر شاملو و ادونیس»، فصلنامه لسان مبین(پژوهش ادب عربی)، سال دوم، دوره جدید، شماره یک، صص۲۵۲-۲۲۱.

Strauss, Levy and others. 1998, The World of Mythology, translated by Jalal Sattari, Tehran: Markaz Publishing.
Bastid, Rouge. 1991, Knowledge of mythology, translated by Jalal Sattari, first edition, Tehran: Toos Publications.
Braheni, Reza 1992, Gold in Copper, Volume One, First Edition, Tehran: Zaman Publications.

Bahar, Mehrdad. 2002, A Research in Iranian Mythology, Fifth Edition, Tehran: Agah.
Jawari, Mohammad Hossain 2005, Myth in Comparative Literature: Myth and Literature (Collection of Articles), First Edition, Tehran: Samt.
Dadvar, Abolghasem and Elham Mansouri. 2006, An Introduction to Persian and Indian Myths and Symbols in Ancient Testament, Tehran: Kalhar Publications and Al-Zahra University.
Dikor, Marie. 1999, François Lablantine, The World of Mythology, translated by Jalal Sattari, Tehran: Markaz Publishing.
Rastegar Fasaei, Mansour. 2000, Shahnameh Dictionary, Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.
Shamloo, Ahmad 2000, Ebrahim in fire, Tehran: Zamaneh Publishing.
Shamloo, Ahmad 2000, Moments and Always, Tehran: Zamaneh Publishing.
Shamloo, Ahmad 2000, Lamentations of soil and blossoming in fog, Tehran: Zamaneh Publishing.

Shamloo, Ahmad 1993, Phoenix in the Rain, Fifth Edition, Tehran: Zamaneh Publishing.
Shamloo, Ahmad 2005, Collection of Works, Tehran: Agah Publishing.
Shamloo, Ahmad 2008, Collection of Works, Noteook One: Poems (1944-1999), Tehran: Negah Publications.
Shariat Kashani, Ali. 2013, Myth and Epic in Shamloo Poetry, Tehran: Zamaneh.
Shamisa, Sirus. 2009, Literary Criticism, Tehran: Mitra.
Safa, Zabihullah. 2000, Epic writing in Iran, sixth edition, Tehran: Amirkabir.
Kazazi, Mir Jalaluddin, 2006, Dream, Epic, Myth, Second Edition, Tehran: Markaz Publishing.
Gorin, Wilfred, L. et al. 1991, Guide to Literary Criticism Approaches, translated by Zahra Mihankhah, Tehran: Ettelaat Publishing.
Mojabi, Javad 1998, Shamloo Introduction, Tehran: Qatreh Publishing.

Vakili, Sherwin. 2010, The Mythology of Iranian Heroes, Tehran: Parineh.
Yoshij, Nima. 1991, a complete collection of poems by Nima Yoshij, by Sirus Tahabaz, Tehran: Negah Publications.
Yoshij, Nima. 1978, The Value of Emotions, by Cyrus Tahabaz, Tehran: Gutenberg.

 

Articles and dissertations
Ismailpour, Abolghasem. 2002, "The Perspective of Myth in Nima Poetry", the first conference of Nima Studies, pp. 54-30.
Bano Karimi, Amir and Mahnaz Rezaei. 2008, "A Comparative Study of the Causes of Myth Recreating in Contemporary Iranian Poetry and" Mexican Dream "by Le Cole Zio", Quarterly Journal of Mystical Literature and Mythological Cognition, Fourth Year, No. 13, pp. 191-172.
Bour, Najibeh and Abdullah Vasegh Abbasi and Mohammad Ali Zahrazadeh. 2010, "Myth in Nima Poetry", Master Thesis in Persian Language and Literature, Sistan and Baluchestan University.
Jamshidi, Reza and Mohammad Mohammadi Dehnavi. 2014, "The Symbolic Function of" Phoenix "in Nima's Poetry", Quarterly Journal of Literary and Rhetorical Research, Third Year, First Issue (9th consecutive), pp. 73-63.
Khademi Kolaei, Mehdi. 2004, "Myths of Nima's Poetry", Peyk Noor, 2nd year, No. 3, pp. 25-16.
Salmaninejad Mehrabadi, Saghar and Abdolreza Seif. 2016, "A Study of Myth and Its Types in Contemporary Poetry (Taking a Look at Mousavi Garmaroodi's Poetry)", Journal of Literary Criticism and Rhetoric, Volume 5, Number 1, pp. 19-19-38.
Tayebi Nejad, Alireza and Ebrahim Mohammadi and Mohammad Behnamfar. 2012, "How to reflect myth in the poetry of Hafez and Ahmad Shamloo", Master Thesis in Persian Language and Literature, Birjand University, Faculty of Literature and Humanities.

Mir Ghaderi, Seyyed Fazlollah and Mansoure Gholami. 2010, "A Comparative Study of Myths in the Poetry of Shamloo and Adonis", Quarterly Journal of Lesan Mobin (Research in Arabic Literature), Second Year, New Volume, Number One, pp. 252-221.