بررسی تطبیقی رمان «مسخ» اثرکافکا و «سامسا» اثر سلطان العمیمی
محورهای موضوعی : شعر
مریم بخشی
1
(گروه زبان وادبیات عربی- دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)
کلید واژه: کافکا, سامسا, بررسی تطبیقی, مسخ, سلطان العمیمی,
چکیده مقاله :
رمان مسخ اثر کافکا، مورد توجه بسیاری از رمان نویسان و داستان پردازان زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی و فارسی و عربی قرار گرفته است؛ از آن جمله سلطان العمیمی رمان نویس معاصر عربی در داستان خود با نام سامسا از این رمان تأثیر پذیرفته است. سلطان العمیمی با نگاهی متفاوت به بحران هویت، سرنوشت قهرمان داستان را به گونه‌ای متفاوت از سر می‌گیرد. از این رو مسأله اصلی این پژوهش، کیفیت تأثیرپذیری و تبیین نوع نگاه العمیمی به موضوع تنهایی، انزوا، بحران هویت و مسخ و در نهایت درک شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود بین دو اثر است. بررسی حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مکتب ادبیات تطبیقی فرانسوی صورت گرفته، به این نتیجه رسیده است که درونمایه رمان کافکا، سرنوشت انسانی است که در اثر مشکلات جامعه به انزوا رانده شده و دچار استحاله می‌شود. العمیمی، با وجود این که ژرف ساخت داستان خود را از رمان کافکا گرفته اما درون مایه آن را تغییر داده و سرنوشت شخصیت را عوض کرده و آینده دیگری را برای او رقم می‌زند. شخصیت یا قهرمان داستان در هر دو روایت یکی است. در اولی استحاله به صورت حیوان و در دومی به شکل انسان صورت گرفته است؛ کافکا نگاهی بدبینانه و منزوی برای شخصیت در نظر گرفته که از اطرافیان فاصله می‌گیرد و سلطان العمیمی نگاهی خوشبینانه به شخصیت داشته و او را در قالب شخصیتی اجتماعی و شاد پردازش کرده است.
Kafka's novel Metamorphosis has attracted the attention of many novelists and storytellers in various languages, including English, Persian, and Arabic; Among them, Sultan Al-Amimi, a contemporary Arabic novelist, is influenced by this novel in his story called "Samsa". Sultan Al-Amimi takes a different look at the identity crisis and resumes the fate of the protagonist in a different way. Therefore, the main issue of this research is the quality of influence and explanation of the general view on the subject of loneliness, isolation, identity crisis and metamorphosis, and finally understanding the similarities and differences between the two works. The present study, which has been carried out descriptively-analytically and based on the French school of comparative literature, has concluded that the theme of Kafka's novel is the human destiny, which is isolated and transformed by the problems of society. Al-Amimi, although he took the depth of his story from Kafka's novel, changed its theme and changed the character's destiny, and figured out another future for him. The character or protagonist is the same in both narratives. In the first, the transformation took place in the form of an animal and in the second, in the form of a human; Kafka has taken a pessimistic and isolated view of the character, distancing himself from those around him, and Sultan al-Amimi has taken an optimistic view of the character, processing him in the form of a social and happy personality.
احمدیان، موسی، و دهقان، سعید (1388)، «بررسی و تحلیل «مسخ» اثر فرانتس کافکا بر اساس فلسفه اگزیستانسیالیستی کی یر کگارد»، اندیشههای ادبی، 1(1)، صص 155-172.
اخوت، احمد (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
ایرانی، ناصر (1380)، هنر رمان، تهران: آبانگاه.
أیوب، محمد (1996)، «الشخصیة فی الروایة الفلسطینیة فی الضفة الغربیة و قطاع غزة»، رسالة الماجستیر فی النقد والأدب الفلسطینی الحدیث.
بامشکی، سمیرا (1393)، «تداخل سطوح روایی»، مجله جستارهای ادبی، شماره 184، صص 27-1.
بحراوی، حسین، (1990)، بنیة الشکل الروائی: الفضا، الزمن، الشخصیة، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
بخشی، مریم (1398)، «مرزشکنی روائی در روایتهای قرآنی»، آموزههای قرآنی، دوره 16، شماره 30 - شماره پیاپی 30، صص 107-130.
بی‌نیاز، فتح‌اله (1392)، درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، با اشاره‌ای موجز به آسیب‌شناسی رمان و داستان کوتاه ایران، تهران: افراز، چاپ سوم.
پاینده، حسین (1394)، گشودن رمان (رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی)، تهران: مروارید، چاپ سوم.
حلاوة، محمد السید (2000)، الأدب القصصی للأطفال، الإسکندریة: مؤسسة حورس الدولیة.
صافی پیرلوجه، حسین (1392)؛ « تبیین مرزشکنی در داستانهای نوین فارسی»، مجله زبان شناخت، سال چهارم، شماره اول، صص 83-59.
طاهری، ق.، و هوشنگی، م. (1387)، نقد بینامتنی سه اثر ادبی مسخ, کوری و کرگدن. نقد ادبی، 1(4)، صص 127-151.
عبداللهیان، حمید (1377)، «شخصیت پردازی در داستان». کیهان فرهنگی، شماره 149، صص 65-149.
عشرتی، پویا (1395)، کتابشناسی برگزیده ادبیات داستانی، قم: فراگفت.
العمیمی، سلطان (2021)، کائن أزرق.. أو ربما، بیروت: دارالساقی.
عیسی زاده حاجی آقا، محمد و مشفقی، آرش و حجاجی کهجوق عزیز (1398)، نمادشناسی تطبیقی «عزاداران بیل» ساعدی و «مسخ» کافکا، نشریه ادبیات تطبیقی، دوره 11، شماره 21، صص 153-127.
قاسمیپور، قدرت (1395)، «مرزشکنی روایی در داستانهای ایرانی»، مجله متن پژوهی ادبی، سال 20، شماره 67، صص 145-127.
کافکا، فرانتس(1385)، مسخ، تهران: امیرکبیر.
کافکا، فرانتس(1390)، مسخ، تهران: مجله سخن.
گویارد، ماریوس فرانسوا(1956)، الأدب المقارن، ترجمه: محمد غلاب، القاهرة: لجنة البیان العربی.
محمّدی، ابراهیم؛ جلیل الله فاروقی هندوالان و سمیه صادقی(1390)، «اسطوره ای شدن زمان در چند داستان کوتاه»، زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال نوزدهم، شماره 15 (پیاپی 70)، صص 166-137.
مستور، مصطفی (1394)، مبانی داستان کوتاه، تهران: مرکز.
مهیاری، اردلان و سلامی، مسعود(1390)، «آیینه پنهان کافکا در تمثیل مسخ»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 61، صص 107-95.
میرصادقی، جمال (1394)، عناصر داستان، تهران: سخن، چاپ نهم.
نجفی، عیسی(1399)، «بررسی تطبیقی دو داستان کوتاه «الجبّار» از نجیب محفوظ و «برخورد» از احمد محمود»، کاوش نامه ادبیات تطبیقی، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 38، صص 105-123.
نصراصفهانی، محمدرضا و طیبه جعفری(1389)، «گاو؛ مسخ مقایسه‌ی شیوه‌ی پردازش شخصیت در گاو ساعدی و مسخ کافکا»، زبان و ادب فارسی، شماره 215، صص 157-134.
نظری منظم، هادی(1389)، «ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینههای پژوهش»، ادبیات تطبیقی، 1(2)، صص 237-221.
ولچل، سندی (1387)، فقط پنچ ثانیه فرصت دارید. کتاب همشهری داستان، شماره اول، 1-2.
BELL, Alice (2016), Interactional Metalepsis and Unnatural Narratology. Narrative, 24 (3), 294-310.
Feyersinger, Erwin. (2010), “Metalepsis in Animation’’. D i e g e ti c S h o r t, Circuits Animation Austria: University of Innsbruck. Pp.279-294.
Pier, John, (2009), hand book of narratology, edited by Peter Huhn, Berlin: De Gruyter.
hamburg.de/article/metalepsis-revised-version-uploaded-13-july-2016.
Malina, Debra. (2002), Breaking the Frame: Metalepsis and the Construction of the Subject. Columbus, OH: The Ohio State University Press.
Ryan, Marie-Laure. (2004), Metaleptic Machines. Semiotica, 2004(150), 439–469.
Gori, Arianna, Disruptions in the adaptation of Alan Bennett's novel The Lady in the Van, upervisor Ch. Prof. Flavio Gregori, Ca’Foscari university of Venice, Academic Year 2016 / 2017
_||_