بررسی تطبیقی مضامین مشترک در اشعار حسّان العرب و حسّان العجم

محورهای موضوعی : شعر

مریم محمدزاده ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر- ایران

تاریخ دریافت : 1398/07/08 تاریخ پذیرش : 1398/11/17 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: فخریّات, خمریّات, حسّان العرب, هجویّات, حسّان العجم,

چکیده مقاله :

با توجه به اینکه در مقوله ادبیات تطبیقی با نگاهی به آثار و منظومه‌های ادبی و هنری کشورهای مختلف می‌توان شاهد اشتراکاتی در این آثار بود، نوشتار حاضر با هدف بازخوانی اهم مضامین و درونمایه‌های مشترک اشعار حسّان بن ثابت و خاقانی، به شیوه توصیفی- تحلیلی این وجوه را مورد واکاوی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که در زمینه مدحیّات، خاقانی بر خلاف حسّان در ستایش سلاطین از اغراق‌های شاعرانه بهره گرفته؛ ولی در مدایح نبوی و منقبت خلفای راشدین، هر دو شاعر به بیان احوال و اوصاف واقعی پرداخته و از مبالغه گویی پرهیز کرده اند. حسّان در هجویات خود فقط به هجو اشخاص و قبایل خاص پرداخته؛ لیکن خاقانی علاوه بر هجو اشخاص، به هجو تیپ‌های شخصیتی پرداخته است. اشعار فخرآمیز خاقانی بیش‌تر محدود به خود اوست؛ لیکن اشعار فخرآمیز حسّان بیش‌تر دربرگیرنده مباهات به خاندان و قبیله‌اش می‌باشد. خمریّات خاقانی قبل از تحول روحی او و خمریّات حسّان در دوره جاهلی سروده شده است و هر دو در دوره دوم زندگی خود از شراب و وصف مجالس باده‌نوشی اجتناب ورزیده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Since by overviewing the category of comparative literature, literary works and artistic proses of different countries, one can find commonalities in these works, the present article aims to reread the most important concepts and themes of the Hassan Ibn Sabet and Khaghani’s poetries by applying descriptive – analytical method. It comes to conclusion that Khaghani – in the field of praise – unlike Hassan, has enjoyed poetic exaggerations in praising the Sultans; but in the prophetic praises of the righteous Caliphs, both poets have expressed the real situation and descriptions and have avoided exaggeration. Hassan in his satires, only satirizes certain individuals and tribes; but in addition to mocking people, Khaghani has also mocked personality types. Khaghani's glorious poems are more limited to himself; while Hassan's poetries are more about boasting his family and tribe. Khaghani’s Khumriat (wine poems) was composed before his spiritual evolution and Hassan’s ones in the pre-Islamic period; both had avoided wine and the description of windmills in the second period of their lives.

منابع و مأخذ:

حسّان بن ثابت. بی‌تا، دیوان، شرح و ضبط نصوصه و قدّم له: الدکتور عمر فاروق الطباع، بیروت: دار القلم.

خاقانی. 1375ش، دیوان خاقانی، ویراسته دکتر میرجلال الدین کزّازی، تهران: نشر مرکز.

زرّین کوب، عبدالحسین. 1374ش، آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.

فروخ، عمر. 1361ش، تاریخ الأدب العربی، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران: توس

کزازی، میر جلال الدین. 1374ش، رخسار صبح، تهران: ماد.

کندلی هریسچی، غفار. 1374ش، خاقانی شروانی حیات، زمان و محیط او، ترجمه میرهدایت حصاری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

گویارد، فرانسوا. 1956م، الأدب المقارن، أصوله، تطوره و مناهجه، ترجمة محمّد غلاب، قاهره: دار المعارف.

مؤید شیرازی، جعفر. 1372ش، شعر خاقانی(گزیده اشعار)، شیراز: دانشگاه شیراز.

هاشمی، احمد. 1410ق، جواهر الأدب، تهران: استقلال.

 

مقالات

اصغری بایقوت، یوسف و مهدی دهرامی. 1391ش، «مقایسه تطبیقی ساختار و محتوای قصاید عربی خاقانی با معلقات سبع»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 3، شماره 3(پیاپی 11)، صص47-27.

اصغری بایقوت، یوسف. 1396ش، «آموخته سقط زند ارواح(مقایسه تطبیقی زبان، شخصیّت و اندیشه­های خاقانی با ابوالعلاء معرّی)»، فصلنامه پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، دوره 5، شماره 4، صص93-71.

امین مقدسی، ابوالحسن و زینب افتخاری. 1393ش، «بررسی تطبیقی مدایح نبوی در دیوان بوصیری و خاقانی»، کاوشنامه ادبیات تطبیقی کرمانشاه، سال چهارم، شماره 15، صص3-1.

ایمانیان، حسین. 1392ش، «دو شاعر دیریاب: خاقانی شروانی و ابوتمام طائی»، مجله زبان و ادبیات عربی، سال هشتم، صص58-29.

حسن زاده، شهریار. 1388ش، «تجلّی و تلاقی هفت شهر در آثار مولانا و پائولوکوئولو»، فصلنامه ادبیات تطبیقی، دوره 3، شماره 9، صص68-47.

راثی، محسن و آزاده حبیبیان. 1394ش، «بررسی تطبیقی قصیده سینیّه بحتری و ایوان کسری خاقانی»، فصلنامه حقوق ملل، سال پنجم، شماره 17.

مسبوق، سیّدمهدی و حمید آقاجانی و کبری الوار و علی عزیزی. 1394ش، «خودشیفتگی و خودستایی در اشعار خاقانی و بشّار بن برد»، مطالعه ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 35، صص103-81.

مشایخی، حمیدرضا و اصغر خوشه چین. 1391ش، «نگاه نوستالژیک خاقانی و بحتری به ایوان مدائن»، ادب عربی، سال 4، شماره 1، صص228-203.

مشهدی، محمّدامیر و آرمان کوهستانیان و فاطمه جاقوری. 1393ش، «بررسی تطبیقی دو چامه تازی از خاقانی و بحتری»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه کرمان، سال 6، شماره 11، صص293- 275.

 

 

Hassan Ibn Thabet, Diwan, Explanation and recording of texts and his footsteps: Dr. Omar Farooq al-Taba'a, Beirut: Dar al-Qalam.

Khaqani, 1996, Khaghani’s Divan, edited by Dr. Mir Jalaleddin Kazazi, Tehran: Markaz Publishing.

Zarrin Koob, Abdol Hossein 1995, Introduction to Literary Criticism, Tehran: Sokhan Press

Kazazi, Mir Jalaleddin 1995, Face of Morning, Tehran: Maad.

Kandali Harischi, Ghaffar. 1995, Khaghani Shervani's life, time and environment, translated by Mir Hedayat Hesari, Tehran: University Publishing Center.

Guyard, François. 1956, Literary Comparison, Principles, Evolution and Methodology, translated by Muhammad Ghulab, Cairo: Dar Al-Maaref.

Moayed Shirazi, Jafar. 1993, Khaghani Poetry (Selected Poems), Shiraz: Shiraz University.

Frokh, Omar. 1982, History of Arabic Literature, translated by Abdol Mohammad Ayati, Tehran: Toos

Hashemi, Ahmad 1410, Jawahar al-Adab, Tehran: Esteghlal Publications

 

Articles

Asghari Baiqout, Yousef and Mehdi Dehrami. 2012, "Comparative Comparison of the Structure and Content of Khaghani's Arabic Poetries with Muʻallaqāt ", Quarterly Journal of Comparative Language and Literature Research, Volume 3, Number 3 (11^th), pp. 27-47.

Asghari Baiqout, Yousef. 2017, "Learned abortion of souls (comparative comparison of Khaghani language, personality and thoughts with Abul Ala Ma'ari)", Quarterly Journal of Comparative Literature Research, Volume 5, Number 4, pp. 71 – 93.

Amin Moghaddasi, Abolhassan and Zeinab Eftekhari. 2014, "Comparative study of prophetic praises in the court of Busiri and Khaghani", Kermanshah Comparative Literature Dictionary, Fourth Year, No. 15, pp. 1-3.

Imanian, Hossein 2013, "Two poets Khaghani Shervani and Abu Tamam Taei", Journal of Arabic Language and Literature, Year 8, pp. 29-58.

Hassanzadeh, Shahriar. 2009, "Manifestation and confluence of seven cities in the works of Rumi and Paulo Coelho", Quarterly Journal of Comparative Literature, Volume 3, Number 9, pp.47-68.

Rathi, Mohsen and Azadeh Habibian. 1394, "Comparative study of Siniyeh Bahtari's poem and Eyvan Kasra Khaghani", Quarterly Journal of Nations Law, Fifth Year, No. 17.

Masbouq, Seyed Mehdi and Hamid Aghajani and Kobra Alvar and Ali Azizi. 2015, "Narcissism and boasting in the poems of Khaghani and Bashar ibn Bard", Study of Comparative Literature, Year 9, No. 35, pp.81-103.

Mashayekhi, Hamidreza and Asghar Khoushechin. 2012, "Khaghani nostalgic and better look at the Eyvan e Madaen", Arabic Literature, Volume 4, Number 1, pp. 203-228.

Mashhadi, Mohammad Amir and Arman Kouhestanian and Fatemeh Jaghori. 2014, "Comparative study of two greyhounds from Khaghani and Bahtari", Journal of Comparative Literature, University of Kerman, Volume 6, Number 11, pp. 275-293.