مکانیابی محل دفن پسماند شهری شهر قزوین با استفاده از روش AHP در محیط نرم‌افزار ArcGIS
محورهای موضوعی : آب و محیط زیست
یونس خسروی
1
(استادیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران. *(مسوول مکاتبات))
حمید اشجعی
2
(دانشجوی کارشناسی ارشد سیستم های اطلاعات جغرافیایی، گروه نقشه برداری، دانشکده عمران و نقشه برداری، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی فناوری پیشرفته، کرمان، ایران.)
کلید واژه: مدیریت پسماند, تحلیل سلسه مراتبی, دفن زباله, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شهر قزوین,
چکیده مقاله :
چکیده افزایش روزافزون جمعیت شهری و توسعه منطقه های شهری، افزایش مصرف مواد دارای پسماند تجزیه ناپذیر و بسیاری از دورریزهای دیگر زندگی ماشینی و مدرن سبب توجه بیش تر مدیران شهری به پسماندها شده است. اثرات مخرب محیط زیستی، اقتصادی و اکولوژیکی محل های دفن سبب توجه بیش تر به انتخاب محل دفن مناسب برای پسماندهای شهری شده است. هدف از این پژوهش، پیشنهاد بهترین مکان برای دفن پسماندهای شهری شهر قزوین می باشد. در مطالعه حاضر نخست معیارها و اصول مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری بر اساس منابع معتبر بیان شده است و سپس لایه های اطلاعاتی نظیر خاک شناسی، زمین شناسی، آبراهه، نقاط شهری و روستایی، اقلیم، جاده ها و ... برای شهر قزوین معرفی شدند. با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و بهره گیری از لایه های اطلاعاتی از طریق وزن گذاری لایه‌ها با استفاده از روش AHP در محیط نرم افزار10.3 ArcGIS، اطلاعات و نقشه ها تهیه شده اند. بر اساس نقشه ها و لایه های ایجاد شده، مکان های مستعد برای دفن بهداشتی در 5 کلاس مشخص شدند و زمین هایی با مساحت 70 هکتار به بالا را از میان زمین های کلاس پنجم جهت بهترین مکان برای دفن پسماند در بازه 40 ساله پیشنهاد شد. با تقسیم شهرستان قزوین به 4 منطقه، مکان های مناسب دفن برای زباله های شهرها و روستاهای هر منطقه معرفی گردید. براساس نتایج تحقیق مشخص شد محدوده مرکزی و شمالی شهر قزوین به دلیل نفوذپذیری کم و جنس خوب خاک، کاربری اراضی مناسب، فاصله و حریم مناسب از رودخانه ها، گسل ها، شهرها و روستاها، دسترسی و نزدیکی به جاده های ارتباطی، اقلیم خشک می تواند مناسب ترین مکان برای دفن پسماند شهری پیشنهاد شود.
The daily increase in populationand urban development, increasing consumption of undegradable materials and many other of mechanical and modern life aspects have caused to managers pay more attention to the issue of wastes. According to the environmental, economic and ecological impacts, choosing landfill must be done carefully and during a scientific process. This study was aimed to suggest the best places for municipal urban solid waste disposal in Qazvin. This investigation is an applied research using descriptive-analytical methods and was aimed to determine appropriate location for waste landfilling of Qazvin city. For this purpose, the Analytic Hierarchy Process (AHP) and ArcGIS 10.3 software was used. Accordingly and given the required parameters for choosing the optimal site that have an important role in site selection such as Soil, Geology, Rivers, Roads, Cities and Villages points, Climatology, Roads etc., the AHP model was performed and the target areas were identified for landfill in Qazvin city. According to the maps and layers created, Potential areas for wastes disposal have been identified in 5 classes and were chosen Lands with an area of above 70 hectares from lands in fifth grade and for the best place to landfill in the range of 40 years old. Based on the results, the suitable area for landfill was diagnosed in central and northern parts of the Qazvin city cause of low permeability soil, suitable land use, suitable distance and good buffer from rivers, the distance from faults, cities and village, proximity to road access and communication and dry climate.
1- McNnally., 2003. A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Master of Engineering 'Protection of Water Resource in Landfill siting in Vietnam' Graduate Department of Civil Engineering: University of Toronto, pp. 27-28.
2- سالاری، مرجان، »مکانیابی مناطق مناسب جهت دفن پسمانهای جامد شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مطالعه موردی: شهر تهران)«، پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده فنی، 1390، صص 122-123.
3- فتائی، ابراهیم، مقدمه ای بر مدیریت مواد زائد جامد (زباله های شهری، خطرناک و مواد رادیو اکتیو)، تهران: مهد تمدن، 1385، صص 27-28.
4- سازمان مدیریت و برنامهریزی، »طراحی، اجرا، نگهداری و بهرهبرداری خاکچالهای بهداشتی برای زبالهی شهری«، معاونت امور پشتیبانی، مرکز مدارک علمی و انتشارات، 1380.
5- Simsek, C., Kincal, C. & Gunduz, O., 2006. A solid waste disposal site selection procedure based on groundwater vulnerability mapping", Environmental Geology, Vol. 49(4): pp. 620-633.
6- Baban, SM., Flannagan, J., 1998. Developing and implementing GIS-assisted constraints criteria for planning landfill sites in the UK. Plan Pract Res, Vol. 13(2): pp. 139- 51.
7- Effat, H.A. and Hegazy, M.N., 2012. Mapping potential landfill sites for North Sinai cities using spatial multicriteria evaluation. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, Vol. 15(2), pp.125-133.
8- غضبان، فریدون، »زمینشناسی محیط زیستی«، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1385، صفحه 440.
9- Daneshvar, R., Fernandes, L., Warith, M. & Daneshvar, B., 2003. Customizing Arcmap Interface to Generate a User-Friendly Landfill Site Selection, GIS Tool", Environmental Information Archives, Vol.1, pp. 428-437.
10- سرتاج، مجید، صدوق، محمد باقر و جلالوندی، حمید، »کاربرد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مکانیابی محلهای دفن پسماندهای ویژه«، سومین همایش ملی مدیریت پسماند، 1386، تهران، ایران.
11- Malczewski, J., 1997. Propagation of errors in multicriteria location analysis: a case study. In: Fandel G, Gal T (Eds) multiple criteria decision making. Springer, Berlin Heidelberg New York, pp.154-155.
12- Omkarprasad, V., K., Sushil., 2004. Analytic hierarchy process: An overview of applications, April.
13- Onut, S., Soner, S., 2007. Transshipment site selection using the AHP and TOPSIS approaches under fuzzy Environment, Waste Management.
14- Bertolini, M., M., Braglia., 2006. Application of the AHP methodology in making a proposal for Publicwork contract.
15- VA`stava, Shri, N., 2002. Selection of potential Waste disposal sites around Ranchi Urban complex using remote sensing and GIS techniques. Urban Planning, map Asia conference.
16- Bennet, J., 2005. Solid Waste Collections Department, City of Rome Annual Report, p 84.
17- یوسفی، ذبیح اله؛ قرنجیک، امان محمد؛ امانپـور، بهناز و عادلی، محسن، »مکانیابی مناسب جهـت دفن بهداشتی زبالههای شهری با استفاده از سنجش از دور و GIS (مطالعه موردی: ش گنبد کاووس)«، مجلـه دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 1391، دوره 22، شماره 1.
18- اباذرلو, شهرام؛ سجاد اباذرلو و کامران موسی خانی، »مکان یابی دفن مواد زائدجامد شهری با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP نمونه موردی شهر جلفا«، ششمین همایش ملی و اولین همایش بین المللی مدیریت پسماند:1391، سازمان شهرداریها و دهداریهای کشور، مشهد، ایران.
19- Yahaya, S., Ilori, C., Whanda, S. and Edicha, J., 2010. Landfill site selection for municipal solid waste management using geographic information system and multicriteria evaluation. American Journal of Scientific Research, Vol. 10, pp.34-49.
20- Beskese, A., Demir, H.H., Ozcan, H.K. and Okten, H.E., 2015. Landfill site selection using fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS: a case study for Istanbul. EnvironmentalEarth Sciences, Vol.73(7), pp. 3513-3521.
21- Rathore, S., Ahmad, S.R. and Shirazi, S.A., 2016. Use of the suitability model to identify landfill sites in Lahore-Pakistan. Journal of Basic and Applied Sciences, Vol.12, pp.103-108.
22- فرهودی، رحمت اله، حبیبی، کیومرث، زندی بختیاری، پروانه ، »مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از منطق فازی در محیطGIS (مطالعه موردی: شهر سنندج)«، نشریه هنرهای زیبا، 1384، شماره 23.
23- متکان، علیاکبر؛ شکیبا، علیرضا ؛ پورعلی، سید حسین و نظم فر، حسین، »مکان یابی مناسب جهت دفن پسماند با استفاده از GIS (ناحیه مورد مطالعه شهر تبریز)«، فصلنامه علوم محیطی، 1387، سال ششم، شماره دوم.
24- خبرگزاری تسنیم، »نشست با اصحاب رسانه در سال اجتماعات سازمان محیط زیست استان قزوین«، 1394.
25- Al-Shalabi, M.A., Mansor, S.B., Ahmed, N.B. and Shiriff, R., 2006, October. GIS based multicriteria approaches to housing site suitability assessment. In XXIII FIG Congress, Shaping the Change, Munich, Germany, October (pp. 8-13).
26- Saaty, T., 1980. The analytic hierarchy process: planning, priority setting, and resource allocation. NewYork/London: McGraw-Hill International, Book Co, p: 84.
_||_
