مدیریت و تقلیل عملی آلاینده های رودخانه قمرود

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

سعید یارمحمدی ¹ (‌دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ی مدیریت محیط زیست – واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران)
محمود شریعت ² (عضو هیئت علمی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات)
مسعود منوری ³ (استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران)
پروین فرشچی ⁴ (استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران)

تاریخ دریافت : 1388/02/09 تاریخ پذیرش : 1388/10/28 تاریخ انتشار : 1390/01/01

کلید واژه: رودخانه قمرود- تقلیل آلودگی- م,

چکیده مقاله :

قمرود از جمله رودهای نسبتاً‌کم آبی است که در حوزه‌ی مرکزی ایران جاری است، این رودخانه از دامنه‌های شمالی زاگرس سرچشمه می‌گیرد و در پایاب پس از پیوستن به رودخانه، قره‌چای در دشت مسیله به دریاچه نمک در شمال شرقی شهر قم می‌ریزد. مساحت حوزه آبریزه قمرود 19000 کیلومتر مربع و طول شاخه اصلی آن 288 کیلومتر برآورد شده است. جهت عمومی این رودخانه از جنوب غربی به شمال شرقی است. بخش عمده جریانات سطحی قمرود از شاخه اصلی مهم در بند گلپایگان تأمین می‌شود. حداکثر ارتفاع در حوزه 3724 متر و حداقل آن 810 متر در خروجی حوزه آبریز واقع در دشت مسیله است. دو سد مهم 15 خرداد با 200 میلیون متر مکعب ظرفیت و سد گلپایگان با 5/46 میلیون متر مکعب بر روی آن ساخته شده است. وجود زمینهای کشاورزی نسبتاً‌ متراکم در کنار رودخانه باعث شده، بخشی از آب زمینهای کشاورزی توسط رودخانه،زهکشی شود و در بستر رودخانه آلگها به طور بی‌رویه‌ای رشد کرده کاهش کیفیت آب رودخانه را تحمیل می‌کند. در زمان حداقل آبدهی رودخانه که با فصل خشک(تابستان) منطبق است.(1و2و3و6و7و8و10) جهت حفاظت، پاکسازی و بهسازی اکوسیستم رودخانه قمرود شناسایی منابع و کانونهای آلودگی حاشیه رودخانه و تعیین نوع ، میزان و محلهای ورود آلاینده ها به آن انجام شد. ایستگاه‌های نمونه برداری بر اساس جریانات و انشعآبات فرعی ، فاضلآبهای روستایی و شهری صنعتی و کشاورزی، سهولت در امر حمل و نقل و دسترسی به ایستگاهها در فصول مختلف و نزدیکی به ایستگاههای هیدرومتری انتخاب شدند. حدود 8 الی 12 ایستگاه در طول رودخانه قم رود مشخص گردید. مقدار پارامترهای BOD5، COD، میزان کدورت- هدایت الکتریکی آبDO و PH مورد آزمایش قرار گرفتند. از نظر جامدات محلول (TDS) منطقه امامزاده عبدا... ، قلعه چم، پل خلج آباد، پذیرای بیشترین میزان مواد محلول هستند. همچنین میزان کدورت در محدوده قلعه چم ، پل آسفالت فرا راه ، پل خلج آباد، هموار لکها بیشتر از سایر ایستگاهها می باشد که واحدهای شستشوی شن و ماسه در این منطقه موجب آن بوده‌اند. هدایت الکتریکی آب نیز با توقف در سد 15 خرداد تحت تأثیر اراضی شور افزوده شده است و همچنین ورودپسآب سیستم اسمز معکوس جهت تصفیه آب شیرین ویژه در ایستگاه پل انقلاب نیز یکی از عوامل افزایش هدایت الکتریکی آب رودخانه می‌باشد. در بررسی‌ها مشخص گردید که تخلیه فاضلآبهای کشاورزی، صنعتی و شهری و دفع پسماندهای صنعتی و انسانی موجبات آلودگی و تخریب اکوسیستم رودخانه را فراهم آورده است. ورود فاضلاب و پسآبهای تصفیه نشده به رودخانه باعث افزایش بار مواد آلی آن و کاهش میزان اکسیژن محول در آب و موجب مرگ آبزیان به ویژه ماهیان گردیده است

چکیده انگلیسی:

Qomrood is one of the rivers which has little water and it flows in the central part of Iran. This river flows from northern regions of Zargos Mountains and it joins Qarechi river in Masileh area and it flows to salt lake of Qom in north east of the city of Qom. Qomrood river is 19000 square kilometers and the length of its main branch is estimated to be 288 kilometers. This river flows from south east to north east. The main water of this river is provided by Golpayegan Dam. The main and major length of its region is 3724 meters and its minor length is 810 meters in the exit in Masileh area. Two main Dams of Panzdaheh Khordad dam with 200 million square meters capacity and Golpaygan dam with 46/5 million square meters capacity have been made in front of this river. The existence of agricultural land beside the river causes damages to this river. And the river has been made muddy, and it reduced the quality of the river while river has the least water in summer especially around Bahgherabad Bride is very much polluted. To preserve, and cleaning the Ecosystem of Qomrood river realizing the source of pollution around the river and clarifying the type, and amount of pollution and its entrance to river is very much important. Taking sample in accordance with its flowing and its minor branches, and industrial, and agricultural villages, and cities pollution and making the transportation easy and reaching to these sample making centers in different seasons and these places are selected because of its little distance to these centers of Hydrometers. Approximately, there are 8 to 12 centers in the length of Qomrood river and the amount of BOD5, COD,TURB, TEMP, COND, DO,PH have been tested, and from the objects (IDS) in Emamzadeh Abdullah (a.s) Qaleh cham , Khalajabad Bridge, receive the majority of these objects also the main dark TURB is in Qalehcham region Fara asphalte Bridge, Khalajabad Bridge Hamvarlakhah is more than the other centers and sand washing units cause these activities in this regions. Leading the water to panzdaheh khordad Dam and the water is influenced by salty lands menwhile entering the dirty water of Ro system to be cleaned to be cleaned and in Enghelab Bridge of this one of the reasons of increasing the EC of the water of the river. In the studies it has been clarified that agricultural, industrial, man made, and city pollution has made the Ecosystem of the river dirty. Entrance of pollution to the river causes the increase of chemicals and decrease oxygen of water, and it caused the death of water creatures specially fishes.

منابع و مأخذ:

- مطالعات طرح جامع سیل استان قم. جلد 1و2و3 . 1379. اداره کل امور آب استان قم.

2- ساغری، محمد. مطالعات لیمنولوژیک رودخانه قمرود. جلد1و2. اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم.

3- طرح مطالعه محار سیلاب و ساماندهی قمرود جلد1و2. رسوب.1384. اداره کل امور آب استان قم.

4- مجموعه قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست جلد 1 و2. 1384. سازمان حفاظت محیط زیست.

5- شریعت، محمود، منوری، مسعود، (1375) مقدمه‌ای بر ارزیابی اثرات زیست محیطی، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست ایران.

6- شریعت، محمود، 1375، ارزیابی اثرات توسعه بر استان قم، گزارش به سازمان حفاظت محیط زیست.

7- شریعت، محمود، 1380، ارزیابی زیست محیطی شهرک صنعتی شکوهیه قم، گزارش به شرکت شهرک‌های صنعتی قم.

8- اداره کل حفاظت محیط زیست قم، 1376، گزارش کمیته تخصصی محیط زیست، شورای برنامه ریزی صنایع و امور تولیدی.

9- موسوی (1380)، «نگاهی به محیط زیست استان قم»، اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم.

10- جواهریان، ثریا، 1381، «اثرات زیست محیطی نیروگاه حرارتی قم و ارائه راهکاری‌های ترمیم محیط تقلیل آثار سوء و پایش‌های بعدی» پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.