ارزیابی توان اکولوژیک سد تاجیار برای کاربری های کشاورزی- مرتعداری و تفرج

محورهای موضوعی : آمایش سرزمین

میرمهرداد میرسنجری ¹ (استادیار، گروه منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، جمهوری اسلامی ایران)
نفیسه رضاپور اندبیلی ² (دانشجوی دکترا، رشته محیط زیست (گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین)، دانشگاه ملایر، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/12/27 تاریخ پذیرش : 1397/11/03 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: ارزیابی توان اکولوژیک, کشاورزی - مرتعداری, سد تاجیار, تفرج,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: ارزیابی توان زیست محیطی سرزمین به عنوان یک مطالعه پایه و اساس برنامه ریزی استفاده از سرزمین، برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار است. هدف از این مطالعه ارزیابی توان اکولوژیک سد تاجیار برای کاربری های کشاورزی و مرتعداری و تفرج متمرکز و تفرج گسترده با استفاده از روش بولین می باشد. روش بررسی: معیارهای اصلی مطالعه، عبارتند از: نقشه های خاکشناسی، سنگ شناسی، توپوگرافی، اقلیم، پوشش گیاهی، میزان آب و کاربری اراضی. با استفاده از روش بولین و منطق AND و رقومی سازی اطلاعات در محیط GIS˓ روی هم گذاری لایه های اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل حوضه آبخیز سد تاجیار در استان آذربایجان شرقی انجام گردید. مدل بولین مناسبت مکانی را بر اساس عملگرهای شرطی به صورت صفر یا یک نشان می دهد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که مناطق دارای توان کاربری کشاورزی- مرتعداری 6958 هکتار و مناطق فاقد توان کاربری مذکور 3701 هکتار از کل مساحت منطقه مورد مطالعه (10898 هکتار) می باشد. در مورد کاربری تفرج متمرکز˓ مساحت مناطق دارای توان 4851 هکتار و مساحت مناطق که توان لازم را ندارند5793 هکتار می باشد و در نهایت در مورد کاربری تفرج گسترده˓ مناطق دارای توان 4612 هکتار و مناطق فاقد توان 6042 هکتار از کل مساحت منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند. بحث و نتیجه گیری: با توجه به اینکه نزدیک به 40 درصد از منطقه برای کاربری تفرج و بیش از 50 درصد از منطقه برای کاربری کشاورزی - مرتعداری دارای توان بالقوه می باشد˓ در نتیجه در این حوضه توان اکولوژیکی بالا برای کاربری‌های مذکور مشاهده می شود.

چکیده انگلیسی:

Background and Purpose: Environmental assessment of land as a basic study of land use planning is essential for achieving sustainable development goals. The purpose of this study was to evaluate the ecological potential of Tajyar Dam Basin for agricultural and range management and centralized outing and extensive outing applications using the Boolean method. Material and Methodology: The main criteria used in this study are: soil maps, lithology, topography, climate, vegetation, water and land use. Information layers are aligned and analysis of Tajyar Dam Basin in East Azarbaijan province was carried out by using the Boolean method and AND logic and digitizing information in the GIS. The Boolean model shows a place-of-interest relation based on conditional operators as zero or one. Results: The findings indicate that the areas with agricultural capacity are 6958 hectares and non-usable areas are 3701 hectares of the total area of the study area. In the case of a central recreational resort, the areas with central recreation capacity are 4851 hectares and 5793 hectares of the area are not capable and finally in extensive outing application, the areas with extensive outing capacity are 4612 hectares and non-usable areas are 6042 hectares of the total area. Discussion and Conclusion: Considering that nearly 40% of the region has potential for recreational use and more than 50% of the area has potential for agricultural use, therefore, in this basin, high ecological power is observed for these applications.

منابع و مأخذ:

• مرادزاده، فردین، بابایی، ساسان، متاجی، اسدالله، (1390)، ارزیابی توان اکولوژیکی توسعه سطحی جنگل با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه موردی: منطقه دادآباد در استان لرستان)، مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده، (40) 2، 11-23.


• پرهام، ساناز، صالحی، اسماعیل، مقصودی، منیژه، (1390)، ارزیابی توان توسعه اکوتوریسم استان اصفهان: روستای اشکاوند و مناطق اطراف آن، محیط زیست و توسعه، (4) 2، 7-16.


• نژاد رضا، مهری، یاوری، احمدرضا، نجمی زاده، سعیده، بابازاده لهی، زینب، (1391)، ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین با روش فرآیند ارزیابی و با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان چابهار)، دومین کنفرانس مدیریت و برنامه‌ریزی محیط زیست، تهران.


• 4-Khazai, Z, Babaie, S, Kiadaliri, H, 2016, Assessment of Ecological Potential of Customary System in Gerdakaneh and Rezaveys by AHP and GIS Technology, Social and basic sciences research review, VOL. 4, pp. 63-72.


• Liaghat, M, Shahabi, H, Rokni Deilami, B, Sattari Ardabilib, F, Seyedi, N, badri, H, 2013, A Multi-Criteria Evaluation using the Analytic Hierarchy Process Technique to Analyze Coastal Tourism Sites, APCBEE Procedia, Vol. 5, PP. 479-485.


• Bagheri, M, W. Sulaiman, and N, Vaghefi., 2013. Application of geographic information system technique and analytical hierarchy process model for land-use suitability analysis on coastal area. J Coast Conserv, Vol. 17, pp.1-10.


• Bolandraftar,SH, Hasanzad, I, Eslami, A, Maskani, H, 2013, Comparison of AHP, network and systemic analysis methods in assessment of ecological capability in Gisum Forest Park, International Journal of Biosciences, Vol. 6, PP. 157-164.


• پورفلاح, س, کریمیان, ع, (1396), مقایسه و ارزیابی توان کاربری های کشاورزی و مرتعداری با کاربری های موجود در حوضه آبخیز خفر, چهارمین کنفرانس بین المللی برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست, تهران, ایران.


• Naderi-Mahdi, K, Bahrami, A, 2014, Ecological potential assessment of soil in agriculture lands in Hamedan Province, Iran, using geographic information system, Journal of advances iin environmental health research, pp. 1-11.


• AbdelRahman, M, Natarajan, A, Hegde, R, 2016, Assessment of land suitability and capability by integrating remote sensing and GIS for agriculture in Chamarajanagar district, Karnataka, India, The Egiptian Journal of Remote sensing and space scinces, vol. 19, pp. 125-141.


• Mishra, A, Deep, SH, Choudhary, A, 2015, Identification of suitable sites for organic farming using AHP & GIS, The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences, Vol. 18, PP. 1-13.


• بندری، خسرو، طرح حوضه آبریز آجی چای پروژه تاجیار، اداره آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی، 1380.


• امیری, محمد جواد, ماهینی, عبدالرسول, جلالی, غلامعلی, حسینی, محسن, دهکردی, فرود, (1388), مقایسه روش سیستمی ادغام نقشه ها و ترکیب منطق بولین- فازی در ارزیابی توان اکولوژیک جنگل های حوضه آبخیز 33 و 34 شمال ایران, مجله علوم محیطی, سال هفتم, 109-124.


• Jokar, P, Masoudi, M, Shamsi, R, Afzali, F, 2015, Developing a Model for Ecological CapabilityEvaluationofEcotourism(ACaseStudy:JahromTownship, Iran) , International Journal of Scientific Researchin Environmental Sciences,vol. 1, pp. 0001-0008.


• علی اکبر˓ نسرین˓ اورک˓ ندا˓ پژوهش˓ مهدی˓ (1394)˓ ارزیابی توان اکولوژیکی شهرستان شهرکردبرای کاربری تفرج متمرکز بااستفاده ازمدل مخدوم˓ سومین همایش ملی پژوهش های محیط زیست و کشاورزی ایران˓ همدان˓ ایران.


• ایلدرومی˓علیرضا˓ دلال اوغلی˓ علی˓ قربانی˓ محمد˓ (1395)˓ ارزیابی توان اکولوژیکی واکوتوریسمی منطقه حفاظت شده لشگردر شهرستان ملایر ˓ نشریه فضای جغرافیایی˓ دوره 16˓ شماره 54˓ 325-347.


• Bunruamkaewa, K and Y, Murayamaa., 2015. Site Suitability Evaluation for Ecotourism Using GIS & AHP: A Case Study of Surat Thani Province, Thailand. Procedia Social and Behavioral Sciences, Vol. 21, pp.269–278.


• جوزی˓ علی˓ رضاییان˓ سحر˓ خواجه شهنی˓ حدیث˓(1393)˓ ارزیابی توان اکولوژیک منطقه حفاظت شده شیمبار به منظور استقرار کاربری گردشگری پایدار به روش تصمیم گیری چند معیاره˓ فصلنامه پایداری˓توسعه و محیط زیست˓ دوره 1˓ شماره 2˓ 51-69.


• محمدپور˓ آیت˓ ولی پور˓ وحید˓ مباشر˓ الناز˓ فتایی˓ پوران˓ (1395)˓ ارزیابی توان الکولوژیکی برای توسعه کاربری های کشاورزی و مرتعداری با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی ˓(GIS) دومین کنفرانس بین المللی ایده های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری˓ اردبیل˓ ایران.


• محمدی˓ شقایق˓ یادگاران˓ لیندا˓ جوزی˓ علی˓ (1393)˓ ارزیابی توان اکولوژیکی حوزه آبخیز طالقان برای کاربری های تفرج متمرکز،تفرج گسترده و توسعه شهری و روستایی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)˓ همایش ملی کاربرد مدل های پیشرفته تحلیل فضایی سنجش از دور و (GIS) در آمایش سرزمین˓ یزد˓ ایران.


• جوزی، علی، عبادزاده، فرخنده، (1392)، ارزیابی توان بوم شناسی به منظور استقرار کاربری مرتعداری با تصمیم‌‌گیری چندمعیاره (مطالعه موردی:حوضه آبخیز دلی باغ ملک خوزستان)، علوم و مهندسی محیط زیست، (1) 1، 23-33.


• Akıncı, H, Yavuz, A, Turgut, B, 2016, Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique, Computers and Electronics in Agriculture, Vol. 97, pp.71-82.


• رحیمی، ع، کهزادی، الف،گشتیل، ف، (1394)، شناسایی و پهنه بندی مناطق مستعد گردشگری با استفاده از GIS و AHP مورد مطالعه: شهرستان بهمئی، کنفرانس ملی ایده‌های نو در گردشگری، جغرافیا و توسعه بومی، بوکان.


• Liaghat, M, Shahabi, H, Rokni Deilami, B, Sattari Ardabilib, F, Seyedi, N, badri, H, 2016, A Multi-Criteria Evaluation using the Analytic Hierarchy Process Technique to Analyze Coastal Tourism Sites, APCBEE Procedia, Vol. 5, PP. 479-485.