خوانش مؤلفه‌های مکان در طراحی محیط شهری (نمونه موردی: میدان‌های تاریخی نقش‌جهان، گنجعلی خان، دل‌کمپو و گراند ِپلیس)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

علیرضا صادقی ¹ (استادیار بخش شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.)
فریال احمدی ² (استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)

تاریخ دریافت : 1389/01/19 تاریخ پذیرش : 1389/06/27 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: مکان, مؤلفه‌های مکان, میدان,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: پ‍ژوهش حاضر با هدف بررسی الگو ها و ویژگی های کالبدی، عملکردی، معنایی و زیست محیطی میدان مکان های موفق گذشته موفق گذشته به منظور به دست آوردن ایده های طراحی و ارتقا کیفیت محیطی میدان های آشفته امروزی شکل گرفته است چراکه در حال حاضر میدان های شهری مفهوم گذشته خود را از دست داده و به فلکه هایی که عمدتا گره های ترافیکی هستند تبدیل شده اند. روش بررسی: در این نوشتار با استفاده از روش های تحقیق توصیفی تحلیلی و تطبیقی، به خوانش ویژگی های مؤلفه های مکان در میدان های تاریخی پرداخته شده و رهنمود هایی بر اساس این ویژگی ها و بر محور مؤلفه های مکان برای طراحی میدان های امروزی ارائه شده است. به این منظور مفاهیمی چون مکان، مؤلفه های مکان در طراحی محیط شهری، میدان به مثابه مکان عمومی موفق شهری، گونه شناسی میدان های شهری، قانونمندی های حاکم بر طراحی میدان ها مورد مداقه قرار گرفته و ویژگی ها و خصوصیات میدان مکان های موفقی چون میدان نقش جهان اصفهان، میدان گنجعلی خان کرمان، میدان دل کمپو سینا و میدان گراند ِپلیس بلژیک در قالب مؤلفه های مکان بررسی و تحلیل شده است. یافته‌ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که میدان ها به واسطه برخورداری از گونه ها و اشکال مختلف و بهره مندی از طیف وسیعی از کیفیت های کالبدی، عملکردی و معنایی، توان بیشتری برای تبدیل شدن به یک مکان عمومی موفق را دارند. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که ویژگی هایی که در پس آثار ماندگار گذشته وجود دارند که می توان با بازخوانی، باز آفرینی و کار بست آنها در طراحی میدان های جدید، به خلق مکان های عمومی زنده، پویا و موفق همت ورزید. این ویژگی ها در قالب مؤلفه های مکان شامل فرم، معنا و تصورات، فعالیت و اکوسیستم خلاصه می گردند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: The current study is performed to investigate patterns, physical, functional, environmental, and semantic features of past successful places to present design strategies for contemporary places.     Method: In this study, a descriptive-analytic and comparative method has been used to recognize the place components features in historical squares through analysis of prominent case studies (Ganj-Alikhan square, Naghshe-Jahan square, Piazza del Campo and Grand Place) and to present effective strategies for designing the contemporary squares based on these features. Findings: The results show that squares can be improved to successful places due to their functional, physical, and semantic quality.  Conclusion: The results obtained in this study imply that the existing historical features beyond the old monuments can be applied for designing the modern squares to achieve alive, dynamic, and successful public places. These features are summarized in the form of place components including form, ecosystem, meaning, and activity.

منابع و مأخذ:

1-         پوریوسف زاده، س، احمدی، ف، و تقوایی، ع.ا، 1388، احیای منظر جمعی میدان نقش جهان، ماهنامه دانش نما، شماره 178-176

2-         معین،م، 1371، فرهنگ لغات معین، انتشارات سپهر تهران، چاپ هشتم

3-        Oxford Advanced Learner’s Dictionary, 2007. Oxford University Press

4-        گروتر، ی، 1375 زیباشناختی در معماری، ترجمه‌ جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی

5-         مدنی پور، ع، 1379، طراحی فضای شهری نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی ،تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی

6-         افشار نادری، کا، 1378، از کاربری تا مکان، مجله معمار، شماره 6  ، پاییز 1378

7-        Carmona, M, 2003 Public Places, Urban Spaces. Architectural press

8-         شولتز، ک، 1381، مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی،  ترجمه محمود امیر یار احمدی،  تهران،  نشر آگه ، چاپ اول

9-         پاکزاد، ج، 1386، مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری،  انتشارات : دانشگاه بهشتی . چاپ دوم

10-    هدمن، ر،  و یازوسکی،  1370، مبانی طراحی شهری،ترجمه راضیه رضا‌زاده و مصطفی عباس زادگان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران

11-   Macdonald, E and Larice, M, 2007, the Urban Design Reader. Routledge. New York.

12-   Montgomery, j. 1998, Making a city: urbanity, vitality and urban design, journal of urban design, 3, 93-116

13-   Macdonald, Elizabet and Larice, Michel 2007, the Urban Design Reader. Routledge, New York.