تحلیل فضای سبز شهری وتعیین مکان بهینه با استفاده از مدل محاسبگر رستری (نمونه موردی منطقه سه شهرداری مشهد)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

براتعلی خاکپور ¹ , مهدی کاظمی بی نیاز ² , امیر اسدی ³ , محمد محسن رضوی ⁴

1 - دانشیار گروه جغرافیا ، دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد
4 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی

تاریخ دریافت : 1390/04/06 تاریخ پذیرش : 1390/06/10 تاریخ انتشار : 1394/04/01

کلید واژه: پارک شهری, سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی, شهر مشهد, فضای سبز شهری, مکان یابی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: پارک های شهری یکی از مهم ترین کاربری های شهری می باشند و وضعیت توزیع آنها در سطح شهرها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. منطقه سه شهرداری مشهد به لحاظ توزیع فضای سبز شهری از وضعیت مناسبی برخوردار نمی باشد به طوری که سرانه فضای سبز موجود برای هر نفر برابر با 1.7 متر مربع می باشد که این فاصله زیادی با استاندارهای محیط زیست سازمان ملل متحد دارد. این در حالی است که منطقه مورد مطالعه به لحاظ جمعیتی یکی از پرتراکم ترین مناطق شهر مشهد می باشد. هدف از این پژوهش تعیین مکان بهینه برای احداث پارک های شهری جهت کاهش کمبودهای موجود در منطقه می باشد. روش بررسی: معیارهایی مورد بررسی از جمله وجود زمین های بایر، میزان فاصله از مراکز آموزشی و فرهنگی، تراکم جمعیت، دسترسی به تأسیسات شهری و شبکه ارتباطی شهر و میزان فاصله از پارک ها و فضای سبز موجود ارزش گذاری گردد، سپس با استفاده از مدل محاسبگر رستری در محیط نرم افزار ArcGIS لایه های مورد نیاز بر اساس معیار تعیین شده تهیه گردید و در ادامه به هریک از لایه های تهیه شده براساس میزان اهمیت آنها در مکان یابی فضای سبز وزن مناسبی اختصاص داد شد. یافته ها:سرانه فضای سبز منطقه 1.7 متر می باشد که با توجه به سرانه پیشنهادی، 774347 متر مربع فضای سبز کمبود وجود دارد وبا توجه به تراکم بالای جمعیت در این محدوده نیازمند گسترش فضای سبز در منطقه می باشد بحث ونتیجه گیری: نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی زمین های منطقه را برای انتخاب مکان های مناسب برای فضای سبز اولویت بندی شد. در نهایت زمین های اولویت بندی شده را با نقشه کاربری اراضی مورد ارزیابی قرار گرفت، که با کاربری موجود در سطح منطقه همخوانی داشت.

چکیده انگلیسی:

City parks are one of the most important urban land use and states of their distributionin city has high important in city. Zone 3 of municipal Mashhad in terms of city green space has noappropriate status so that green space per capita is 1.7 that it is away from united nation standardsand also this district in comparison to Mashhad (with 9.8 per capita) shows low proportion whilethe district under study in terms of population is one of the most density of Mashhad districts cityparks in order to reduction and diminish shortage and deficiencies in this district.Material and method: For achieve this aim the lands of district must be valued based on criterionssuch as gray land, distance from educational and cultural institution, population density. Access to cityinfrastructure and city arteries and distance from parks and green space, than by using raster calculatormodel at Arc Gis .the required layers have provide and than have allocated a appropriate Weight toevery layer upon their in locating green space.Results: the 3rd zone Green space per capita is 1.7 meters, That demonstrate 774,347 square meterslack comparing with standard percapita. Considering high population density of this area, new greenspaces are needed.Conclusion: and Discussion: Base on results of combing the information layer land of district forchoosing the best place for making green space ,have prioritized .finally, the prioritized landcompared with land use map that had consistent with present land use .

منابع و مأخذ:

1.  حاجی ابادی، جواد و لطیفی، هومن،تحلیل فضایی در GIS»، ناشر علم معماری1388، 281.


2. خلیل نژاد، سید محمد رضا،«مبانی الگوی مصرف در بخش فضای سبز شهری»، فصلنامه محیط زیست و توسعه، 1389، شماره 2، 11


3. کامل نیا، حامد و حقیر، سعید، الگوی های طراحی فضای سبز در شهر دوستدار کودک نمونه مورذی شهر بم، باغ نظر، 1388، شماره6، ص 55-63.


4. پاگ-سدریک پیو. شهرهای پایدار در کشورهای در حال توسعه. مترجم محرو نژاد، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری،1383،375.


5. زیاری، کرامت ا...، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه یزد، 1388.


6. جهاد دانشگاهی مشهد. (1390): طرح امکانسنجی ایجاد و مدیریت پایگاه اطلاعات جغرافیایی در منطقه سه شهرداری مشهد.


7. حسین، سید باقر و رضا زاده، راضیه و باقری، محمد و عظمتی، حمیدرضا و قنبران- عبدالحمید، پایداری زیست محیطی در فضای شهری ،ارزیابی کیفی محلات مسکونی در تبریز، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 1388، شماره4، 172.


8. سلطان زاده، حسین، پیشنهاد در روش محاسبه فضای سبز شهری، آبادی ها،1374، شماره17، 221.


9. کیانی، واحد و خلیل نژاد، محمد رضا،1389،«توسعه فضای سبز برمبنای اصول امایش سرزمین»،محیط زیست و توسعه، شماره1، 19.


10. حاتمی نژاد، حسین و عمران زاده، بهزاد، «بررسی، ارزیابی و پیشنهاد سرانه فضاس سبز شهری : نمونه موردی کلان شهر مشهد»، انجمن جغرافیا، 1389،65.


11. میرزایی، شاهین و ماجدی، حامد، بازنده سازی پارک های شهری با نگرش توسعه پایدار،علوم وتکنولوژی محیط زیست، 1388، شماره 4، 227


12. لاهیجانیان، اکرم الملوک و شیعه بیگی، شادی،«رویکرد تحلیلی به طراحی و مدیریت پارک های شهری و رابطه ان با سلامت شهروندان»، هویت شهری، 1389، شماره7، 14-23.


13. محرم نژاد- ناصر و بهمن پور- هومن،1388، «بررسی اثرات توسعه شهری بر فضای سبز شهر تهران و ارایه راهکارهای مدیریتی»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 43، 525.


14.  مهدی نژاد، مهدی، فضای سبز و اثرات ان بر الودگی هوا و تحلیل بروضعیت فضای سبز شهر مشهد، رشد اموزش جغرافیا،1372، شماره14،21-29.


15. صالحی فرد، محمد و خاکپور، براتعلی و رفیعی، هادی و توانگر- معصومه، 1389، تحلیل بر ابعاد اجتماعی فضای سبز شهری با تاکید بر دیدگاه شهروندان، فضای جغرافیای، شماره29، 51.


16. وارثی، حمیدرضا ومحمدی، جمال و شاهیوندی، احمد، مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، جفرافیا و توسعه ناحیه ای،1387، شماره 10، 84-102.
    
    
    1. Scottish, R,1987,information natural eritage trends,London.Vol 39,pp 63
    
    
    2. Giraret,B,1992,third of all Europeans now reside in towns or cities bostonVol 23,pp 26
    
    


17. تیموری، راضیه و روستایی، شهریور و اکبری زمانی، اصغر و احدنژاد محسن، «ارزیابی تناسب فضایی – مکانی پارک های شهری با استفاده از GIS»، فضای جغرافیای، 1389، شماره 30، 1370.


18. خلیل نژاد، سید محمد رضا ، تلفیق توابع تحلیلی GIS در طراحی مکان های بهینه فضای سبز شهری، فضای شهری،1390، شماره33، 11-44.


19. سالنمامه آماری شهر مشهد،1389.


20. ابراهیم زاده، عیسی و عبادی جوکندان، اسماعیل،«تحلیل بر توزیع فضایی – مکانی فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان»، مجله جغرافیا و توسعه، بهار و تابستان 1387، شماره11، 39-58.


21. کافی، محسن و هاشمی، سید محمود و هاشمی، سید ابراهیم، تجزیه تحلیل روند تغییرات فضای سبز شهری مطالعه موردی مطقه دو شهر تهران، علوم محیطی، 1386، شماره3، 73-86


22. محرم نژاد- ناصر و بهمن پور- هومن،1388، «بررسی اثرات توسعه شهری بر فضای سبز شهر تهران و ارایه راهکارهای مدیریتی»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 43، 525.


23. ستارزاده، داریوش و نقی زاده، محمد وحبیب ، فرح، فضای شهری و اندیشه های اجتماعی، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 1389، شماره4، 173.


24. پوراحمد، احمد و اکبر پور سراسکانرودی،محمد و ستوده، سمانه، «مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری مشهد»، پژوهش های جغرافیای انسانی،1387، شماره69، 5-29


25. رابرت.ب، پاتر و سلی لوید، ایونز، «شهر در جهان در حال توسعه»، مترجم ایران دوست، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری ودهداری های کشور، 1384،340.