تحلیلی بر راهبردهای باز زنده سازی رودخانه شاهرود با استفاده از روش SWOT

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

اسدالله دیوسالار ¹ ( استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. )
پری شکری فیروزجاه ² ( استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. )
سجاد فردوسی ³ ( (مسوول مکاتبات): کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ایران. )

تاریخ دریافت : 1393/10/26 تاریخ پذیرش : 1394/01/24 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: باز زنده سازی, رودخانه, روش SWOT, راهبردهای چهارگانه,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: با توجه به گسترش شهرها، رودخانه ها از جمله آخرین فضاهایی محسوب می گردند که به نوعی حضور طبیعت را در شهرها بیان می دارند. با این حال این فضاها، فرصت هایی هستند که بی توجه رها شده و به رغم پتانسیل های فراوانی که دارا می باشند استفاده درخوری از آن ها نمی شود. در این خصوص هدف اصلی پژوهش حاضر، بازیابی و احیای رودخانه ها و مسیل هایی است که تاکنون تنها به اولین وظیفه خود یعنی گذر روان آب ها مشغول بوده اند و دیگر ظرفیت های آن ها بدون استفاده رها شده است. در این راستا در صورت برنامه ریزی و مدیریت صحیح و به کارگیری راهبردهای مناسب، می توان این گونه فضاها را به چرخه استفاده برگرداند. روش بررسی: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و جمع آوری داده ها و اطلاعات به صورت میدانی و اسنادی انجام پذیرفته است. در این پژوهش رودخانه شاهرود به عنوان نمونه مطالعاتی مورد بررسی قرار گرفته و داده ها و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از روش swot تحلیل شده اند. یافته ها: نتایج تحلیل ماتریس swot نشان می دهد که به منظور باز زنده سازی رودخانه شاهرود در زمینه حمل و نقل، راهبردهای تنوع از درجه اهمیت بالاتری برخوردار می باشند. به همین ترتیب به کارگیری راهبردهای تهاجمی در اولویت دوم، راهبردهای تدافعی در اولویت سوم و راهبردهای تغییر جهت در اولویت چهارم قرار می گیرند. هم چنین در زمینه کالبدی راهبردهای تنوع از درجه اهمیت بالاتری برخوردار بوده و راهبردهای تهاجمی در اولویت دوم، راهبردهای تدافعی در اولویت سوم و راهبردهای تغییر جهت در اولویت چهارم قرار می گیرند. در همین راستا در زمینه زیست محیطی و تفریحی، راهبردهای تنوع در اولویت اول، راهبردهای تدافعی در اولویت دوم، راهبردهای تهاجمی در اولویت سوم و راهبردهای تغییر جهت نیز در اولویت چهارم قرار می گیرند. نتیجه گیری: به طور کلی این طور استنباط می گردد که مقابله با تهدیدات محیط بیرونی در اولویت اول باز زنده سازی محدوده مطالعاتی قرار دارد. هم چنین نتایج حاصل از تحلیل روش swot بر این است که در باز زنده سازی محدوده مطالعاتی، راهبردهای تنوع در اولویت اول قرار دارند به نحوی که باید با استفاده از قوت های محیط درونی، برای جلوگیری از تاثیر منفی تهدیدات محیط بیرونی سازوکارهایی را در پیش گرفت.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Due to the expansion of cities, rivers are considered among the last places where somehow represent the presence of nature in cities. However this spaces are opportunities that have been abandoned and ignored, and despite much potential they propose, they are not being used properly. In this regard, the main objective of the present study is recovery and rehabilitation of rivers and streams which yet have been rendering only their first function as passing runoff while their other capacity is left unused. In this regard, with proper planning and management and the use of suitable strategies, such spaces can be restored to use cycle. Method: This study is a descriptive-analytical type and the data and information have been collected through field studies and and documents. This study examines the river of Shahrood as a case study. Data and information gathered are analyzed using the SWOT technique. Results: SWOT matrix analysis shows that the restoration of Shahrood River is highly important for transportation and diversification strategies. Similarly, the second, third and forth priorities are the use of aggressive strategies, defensive strategies and direction of change strategies, respectively. In addition, from special aspects, diversification strategies are more important than the others, and the second, third and forth priorities are use of aggressive strategies, defensive strategies and direction of change strategies, respectively. In this regard, in terms of environmental and recreational activities, diversification strategies are placed in first priority, defensive strategies are placed in second priority, aggressive strategies are placed in third priority and direction of change strategies are in fourth priority. Conclusion: In general, it can be concluded that rehabilitation of study area is the first priority for dealing with the threats of the external environment. Also results of SWOT analysis techniques show that variety of strategies is first priority for rehabilitation of study area. Therefore, it is must to adopt some mechanisms for prevention of negative impact of external threats using the strength of the internal environment.

منابع و مأخذ:

1-      Pregile, P. and N. Volkman. 1999. Landscape in history, Design and Plaaning in the eastern and western traditions, Jhon wily & sons

2-      Wheeler, S. 1998. Planning Sustainable and Livable Cities, In R.T.Legates and fostout (eds), The City Reader, Routedge

3-      Micarelli, R., H., Irani Behbahani, B., Shafie. 2007. River-valleys as an Intra-city Natural Feature, Tehran, Int. J. Environ. Res: 204

4-      Jackson, L. 2003. The Relationship of Urban Design to Human Health and Condition, Landscape and Urban Planning, No 64: 191

5-      ایرانی بهبهانی. هما، 1373، سیر تغییر تفسیر مفهوم پارک های شهری از قرن 15 تا امروز در غرب. فصل نامه علمی فضای سبز، شماره 5 و 6.

6-   ایرانی بهبهانی. هما، فریادی. شهرزاد و محبعلی. گلنار، 1391، حفاظت و باز زنده سازی منظر رود دره دربند بر اساس الگوهای رفتاری، فصل نامه محیط شناسی، شماره 62: ص 127.

7-      Matsuoka, R. and R, Kaplan. 2008. People Needs in the Urban landscapes: Analysis of Landscape and Urban Planning Contributions, Landscape and Urban Planning, No 84: 7

8-   صالحی. مهرنوش، 1386، طراحی اکولوژیکی پارک های حاشیه رودخانه، پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی محیط، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران.

9-      بختیاری. کیمیا، 1389، طراحی فضای شهری در کنار آب، ماهنامه شهر و ساختمان، شماره های 54 و 55 .

10-  Turner, T. 1998. Landscape Planning and Environmental Impact Design, 2nd Edition. UCL Press

11-  پورجعفر. محمدرضا و رستنده. امین، 1388، الگوهای طراحی منظر در امتداد مسیل های درون شهری، نشریه هویت شهر، شماره 5: ص 26.

12- میرزایی. شهره، 1386، باز زنده سازی پارک های شهری با نگرش توسعه پایدار، سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری، 4 و 5 اسفند، جزیره کیش، ایران.

13-  توسلی. محمود، 1379، اصطلاح شناسی نوسازی و بهسازی شهری، فصل نامه عمران و بهسازی شهری، شماره 2.

14-  Safrankova, Jana. 2005. urban revitalization and possibilities of public participation, Department of Social Sciences, Faculty of Civil Engineering Czech Technical University Prague: 95

15-  مهذب طلاب. محمد، 1385، بازیابی فضاهای پنهان شهری (مسیل ها)، اولین همایش ملی مهندسی مسیل ها (کال ها)، 9 و 10 اسفند، مشهد، ایران.

16-  صالحی. اصغر و صیدایی. سید اسکندر، 1389، آسیب شناسی بافت سکونت گاهی در حاشیه رودخانه ها از نظر اجتماعی، مجله توسعه روستایی، شماره 2: ص 119.

17-  آقارضی. حشمت الله، 1385، آلودگی مسیل ها و راه های جلوگیری، اولین همایش ملی مهندسی مسیل ها (کال ها)، 9 و 10 اسفند، مشهد، ایران.

18- یونسی. حجت الله، حقی آبی. امیر حمزه و یونسی. محبوبه، 1386، خصوصیات سیلاب های شهری در مسیل های شهرستان خرم آباد و نقش آن در مدیریت سیلاب، دهمین همایش کمیته آبیاری و زهکشی، 25 و 26 آبان، تهران، ایران.

19-  Sophia, Jane Findlay. And Mark, Patrick Taylor. 2006. Why rehabilitate urban river systems? , Area: 312

20-  YANG, Z. F., ZHAO, Y. W., F. XU. 2007. Theoretical framework of the urban river restoration planning, Environmental Informatics ARCHIVES, Volume 5: 241

21-  Lucia Maria S. A. Costa. 2010. Environmental restoration of urban rivers in the metropolitan region of Rio de Janeiro, Brazil ,Environnement Urbain / Urban Environment, vol4: 13

22-  Tourbier, J. 2004. Existing Urban River Rehabiltattion schemes, Dresden University of Technology

23-  نتپا، مهندسین مشاور، 1387، ساماندهی رودخانه­های استان سمنان.

24-  Moughtin, C. et.al. 1999. Urban Design: Method and Techniques, Oxford: Architectural Presst: 67

25-  Weihrich, H. 1990. The TOWS Matrix, in R.G. Dyson (ed) Strategic Planning: Models and Analytical Techniques, Chichester: John Wiley & Sons: 18

26-  گلکار. کورش، 1385، مناسب سازی روش تحلیلی سوآت برای کاربرد در طراحی شهری، نشریه صفه، شماره 41: صص1 و 8.

27-  پیرس و رابینسون، 1380، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک، ترجمه سهراب خلیلی شورینی، تهران، انتشارات یادواره کتاب.

28-  Reinholde. tK. And Diara. A. 2000. The role of the tourism in development planning, Department of Business management, LLU: 8.