مدل‌سازی تنوع بتا در گرادیان آشفتگی و عوامل محیطی جنگل‌های هیرکانی- خیرود کنار نوشهر
محورهای موضوعی : تنوع زیستیملیحه عرفانی 1 , افشین دانه کار 2 , عبدالرسول سلمان ماهینی 3 , وحید اعتماد 4
1 - استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران (مسئوول مکاتبات)
2 - استاد تمام، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
3 - استاد تمام، گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
4 - دانشیار، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: آگاهی از الگوهای توزیع و سازوکار‌های نگهدارنده تنوع زیستی در گرادیان محیطی و آشفتگی برای توسعه راهبرد‌های حفاظت از تنوع زیستی ضروری است. در این مطالعه تنوع زیستی بتا در جنگل‌های خیرود کنار نوشهر در قالب مدل‌سازی معادلات ساختاری بررسی شد.روش بررسی: جهت مدل‌سازی تنوع بتا از سازه‌های آشفتگی با هفت نمایه، ناهمگنی محیطی با چهار نمایه، خاک با ده نمایه، پوشش زمین و درصد تاج پوشش با پنج نمایه استفاده گردید. تمامی گونه‌های گیاهی آوندی در 100 پلات و 6 پهنه همگن مکانی در قالب نمونه‌برداری خوشه‌ای در گرادیان آشفتگی آماربرداری شد. نمایه‌های تنوع بتا برای هر خوشه محاسبه گردید و به همراه نمایه‌های سایر سازه‌ها وارد مدل‌سازی معادلات ساختاری گردید.یافته‌ها: نتایج نشان داد که نمایه‌های باقی مانده در مدل به خوبی قادر به تبیین تنوع بتا (R2=0.761) هستند. همچنین، قدرت پیش‌بینی مدل برای سازه تنوع بتا بسیار قوی (Q2= 0.422) بدست آمد.بحث و نتیجه‌گیری: مهم‌ترین نمایه‌های آشفتگی در این مدل به ترتیب میزان دسترسی، تعداد دوره‌های مدیریتی بهره‌برداری از جنگل، عکس فاصله از آخرین سال بهره‌برداری از جنگل، تعداد روزهای چرا و تراکم دام بود. نمایه‌های خاک اثرگذار بر تنوع بتا به ترتیب شامل درصد مواد‌آلی، میزان نیتروژن، درصد آهک، تراکم موثر خاک و میزان پتاسیم بود. اثر درصد تاج پوشش و پوشش لاشبرگ بر تنوع بتا در پژوهش حاضر منفی بود و ناهمگنی محیطی نقش تعدیل‌گری معنی‌دار بر کاهش اثر سازه آشفتگی بر تنوع بتا داشت. با توجه به مقیاس سازه آشفتگی و ناهمگنی مکانی، بررسی تنوع بتا می‌تواند جهت مقایسه بین جوامع مورد استفاده قرار گیرد.
Introduction: Knowledge of distribution patterns and maintenance mechanisms of biodiversity along environmental and disturbance gradients is essential to develop biodiversity conservation strategies. In this study, modeling of beta diversity construct was performed at Kheyrud forests of Noshahr.Material and Methods: Modeling of beta diversity was conducted using 7 indicators for disturbance construct, 4 indicators for environmental heterogeneity, 10 indicators for soil, and 5 indicators for land cover and crown percent construct. All species of vascular plants at 100 plots and 6 homogeneous zones were recorded along disturbance gradients in cluster sampling. Beta diversity indices were calculated for each cluster and with other indicators of constructs were entered in structural equation modeling.Results: Results showed that the remaining indicators in the model were able to explain the variation in beta diversity (R2= 0.761). The predictive relevance of the model for the beta diversity construct was very large (Q2= 0.422).Discussion and Conclusions: The most important disturbance indicators were area accessibility, number of management plans for harvest, reverse of the years since last harvest, number of grazing days per year and livestock density per hectare, respectively. Effective soil indicators for beta diversity were soil organic matter content, nitrogen and percentage of calcium carbonate of the soil, effective bulk density and soil potassium levels, respectively. Canopy cover and litter cover had negative influence on beta diversity. Environmental heterogeneity had a significant moderator role in reduction of disturbance influence on beta diversity. Because of the scale of disturbance and environmental heterogeneity, beta diversity is useful for comparing communities.
