بررسی مقایسه‌ای تفکرات مهاتما گاندی و الهیات رهایی‌بخش آمریکای لاتین

محورهای موضوعی : مسیحیت

صدیقه جوادیان ¹ , جعفر فلاحی ² , عظیم حمزئیان ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان
2 - استادیار گروه رشتۀ ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان
3 - استادیار گروه رشته ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان

تاریخ دریافت : 1401/03/01 تاریخ پذیرش : 1401/03/01 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: الهیات رهایی‌بخش, مهاتما گاندی, آمریکای لاتین, پراکسیس, عدم خشونت, الهیات سیاسی,

چکیده مقاله :

مهاتما گاندی و متألهان رهایی بخش آمریکای لاتین دو نمونۀ مهم دینی در مبارزات سیاسی و اجتماعی در سدۀ بیستم هستند. گر چه سنّت دینی و فضای فرهنگی زمینه ای این دو متفاوت هستند با این حال مشترکاتی دارند که امکان مقایسۀ آن ها را میسر می کند. این مقاله به شیوه ای مقایسه ای و تحلیلی آن ها را در سطوح مبانی، روش و هدف مقایسه می کند. آن ها پیوندی انتقادی با سنّت های دینی خود دارند، معتقد به دیدگاهی زمینه مند و متوجّه تحولات این‌جهانی اند، به فقرزدایی و عدالت جویی توجّه دارند و پراکسیس را بسیار مهم تر از نظریه‌پردازی صرف می دانند. با این حال متالهان رهایی بخش، متاثر از اندیشه های مارکسیستی، خواستار تغییر ساختارهای ناعادلانۀ سیاسی و اقتصادی اند، ولو این تغییر به بهای روش مبارزۀ خشونت آمیز باشد. نزد آن ها هدف اهمیتی بیش از وسیله دارد. اما گاندی با تأکید بر تحول معنوی و اخلاقی افراد، معتقد است هدف و وسیله (روش) جدایی ناپذیرند و روش های خشونت آمیز منجر به قیدهایی سخت تر از قیدهای استعمار می شوند. گاندی در این راه متاثر از اندیشه های لئو تولستوی است و موعظۀ فراز کوه مسیح است. او گرچه بعضی از آرمان های سوسیالیستی را می پسندد اما منتقد شیوه و ساختار مبارزاتی آن ها است.

چکیده انگلیسی:

Mahatma Gandhi, spiritual, political and social Hindu leader of India in the first half of twenty century, conducted a political and social struggle by his spiritual and religious values. Theologians of Latin America’s liberation theology started their opposition against the unjust political and economic structures of Latin America after 1960s. Despite their different religious traditions and cultural atmospheres, Gandhi and liberation theologians had comparable features in bases, methods and ends. They had critical relations to their religious traditions, believed in contextual viewpoints, tried for this-worldly changes, removing poverty and injustice and argued that praxis is more important than mere theory. Liberation theologians emphasized on Marxist thoughts and tried to change unjust political and economic structure, even by violent methods of struggle. So, ends are more important than means. But Gandhi, with his emphasis on spiritual and moral transformation, believed in inseparability of ends and means. He argued that violent methods would lead to more severe constraints than that of colonialism. In these thoughts Gandhi was influenced by Leo Tolstoy’s thoughts and Jesus’ Sermon on the Mount. He was in contrary with socialist struggling groups in India.

منابع و مأخذ:

- کتاب مقدس

- بهگودگیتا، ترجمۀ محمّدعلی موحد، تهران، خوارزمی، 1385.

- اسپیر، پرسیوال، تاریخ هند، ترجمۀ همایون صنعتی­زاده، قم، ادیان، 1387، ج 2.

- ایسواران، اکنات، راه عشق: داستان تحول روحی مهاتما گاندی، تهران، ققنوس، 1379.

- جهانبگلو، رامین، گاندی و ریشه­های فلسفی عدم خشونت، ترجمۀ هادی اسماعیل­زاده، تهران، نی، 1388.

- چاترجی، ساتیش چاندرا و داتا، دریندراموهان، معرفی مکتب­های فلسفی هند، ترجمۀ فرناز ناظرزادۀ کرمانی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1384.

- راداکریشنان، ساروپالی، گاندی کهن همچون کوه­ها، ترجمۀ الهام نظری، تهران، فرزان روز، 1397.

- رولان، رومن، مهاتما گاندی، ترجمۀ محمّد قاضی، تهران، روز، 1347.

- زینکین، تایا، سرگذشت گاندی، ترجمۀ علی شریفی، تهران، امیرکبیر، 1389.

- شمس، محمّدجواد و دیگران، ادیان هند، تهران، سمت، 1396، ص 298.

- شوئن­برن، پائول گرهارد، «اسکار آرنولفو رومرو مدافع فقرا»، در سورن دسنرد (ویر.)، مسیحیت و اعتراض در سدۀ بیستم، ترجمۀ جعفر فلاحی، تهران، نگاه معاصر، 1396.

- فینکلشتاین، نورمن، گاندی چه می­گوید، ترجمۀ محمّد واعظی­نژاد، تهران، ماهی،1396.

- کینگ، مری الیزابت، مهاتما گاندی و مارتین لوتر کینگ: قدرت مبارزۀ عاری از خشونت، ترجمۀ شهرام نقش­تبریزی، تهران، نی، 1385.

- گاندی، مهاتما، همۀ مردم برادرند، ترجمۀ محمود تفضلی، تهران، امیرکبیر، 1386.

- ---------، نیایش، ترجمۀ شهرام نقش تبریزی، تهران، نی، 1386.

- ---------، سیمای هند، ترجمۀ محمود تفضلی، تهران، کتاب­سرا، 1378.

- گرنز، استنلی جی. و اُلسون، راجر ای.، الهیات مسیحی در قرن بیستم، تهران، کتاب روشن، 1384.

- گیربرانت، آلن، کلیسای انقلابی، ترجمۀ پرویز هوشمندراد، تهران، شباویز، 1367.

- لین، تونی، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمۀ روبرت آسریان، تهران، فرزان روز، 1386.

- مصطفوی کاشانی، لیلی، کلیاتی دربارۀ الهیات رهایی­بخش، تهران، مؤسسۀ بین‌المللی کتاب، 1367.

- -----------------، پایان صد سال تنهایی: سیری در اعتقادات مذهبی مردم آمریکای لاتین، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات بین­الملل، 1374.

- محدثی، حسن، الهیات انتقادی، تهران، یادآوران، 1388.

- مک­گراث، الستر، درآمدی بر الاهیات مسیحی، ترجمۀ عیسی دیباج، تهران، کتاب روشن، 1385.

- نیکلسون، مایکل، گاندی، ترجمۀ عبدالرحیم مرودشتی، تهران، همراه، 1386.

- ویور، مری­جو، درآمدی به مسیحیت، ترجمۀ حسن قنبری، قم، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، 1381.

- همیلتون، ملکم، جامعه­شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، ثالث، 1387.

- Brown, Robert McAfee, Gustavo Gutierrez; An Introduction to Liberation Theology, Maryknoll N.Y., Orbis, 1990.

- Gutierrez, Gustavo, The Power of the Poor in History, trans. Robert R. Barr, Maryknoll, N.Y., Orbis, 1983.

- -----------------, The Theology of Liberation, trans. Caridad Inda, Maryknoll, N.Y., Orbis, 1988.

- Lorenzen, David N., “Sankara”, in Lindsay Jones ed., Encyclopedia of Religion, 2^nd ed., Gale, 2005.

- Miguez Bonino, Jose, Doing Theology in a Revolutionary Situation, Philadelphia, Fortress, 1975.

- --------------------, Christians and Marxists: The Mutual Challenge to Revolution, Grand Rapid, Mich., Eerdmans, 1976.

- Ratzinger, Joseph, “Instruction on Certain Aspects of the Theology of Liberation” in Origins: NC Documentary Service, 14: 13, September 13 1984.