بررسی مقایسه‌ای تفکرات مهاتما گاندی و الهیات رهایی‌بخش آمریکای لاتین

الموضوعات :

صدیقه جوادیان ¹ ( دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان )
جعفر فلاحی ² ( استادیار گروه رشتۀ ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان )
عظیم حمزئیان ³ ( استادیار گروه رشته ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان )

تاريخ الإرسال : 21 الأحد , شوال, 1443 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , شوال, 1443 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: الهیات رهایی‌بخش, مهاتما گاندی, آمریکای لاتین, پراکسیس, عدم خشونت, الهیات سیاسی,

ملخص المقالة :

مهاتما گاندی و متألهان رهایی بخش آمریکای لاتین دو نمونۀ مهم دینی در مبارزات سیاسی و اجتماعی در سدۀ بیستم هستند. گر چه سنّت دینی و فضای فرهنگی زمینه ای این دو متفاوت هستند با این حال مشترکاتی دارند که امکان مقایسۀ آن ها را میسر می کند. این مقاله به شیوه ای مقایسه ای و تحلیلی آن ها را در سطوح مبانی، روش و هدف مقایسه می کند. آن ها پیوندی انتقادی با سنّت های دینی خود دارند، معتقد به دیدگاهی زمینه مند و متوجّه تحولات این‌جهانی اند، به فقرزدایی و عدالت جویی توجّه دارند و پراکسیس را بسیار مهم تر از نظریه‌پردازی صرف می دانند. با این حال متالهان رهایی بخش، متاثر از اندیشه های مارکسیستی، خواستار تغییر ساختارهای ناعادلانۀ سیاسی و اقتصادی اند، ولو این تغییر به بهای روش مبارزۀ خشونت آمیز باشد. نزد آن ها هدف اهمیتی بیش از وسیله دارد. اما گاندی با تأکید بر تحول معنوی و اخلاقی افراد، معتقد است هدف و وسیله (روش) جدایی ناپذیرند و روش های خشونت آمیز منجر به قیدهایی سخت تر از قیدهای استعمار می شوند. گاندی در این راه متاثر از اندیشه های لئو تولستوی است و موعظۀ فراز کوه مسیح است. او گرچه بعضی از آرمان های سوسیالیستی را می پسندد اما منتقد شیوه و ساختار مبارزاتی آن ها است.

المصادر:

- کتاب مقدس

- بهگودگیتا، ترجمۀ محمّدعلی موحد، تهران، خوارزمی، 1385.

- اسپیر، پرسیوال، تاریخ هند، ترجمۀ همایون صنعتی­زاده، قم، ادیان، 1387، ج 2.

- ایسواران، اکنات، راه عشق: داستان تحول روحی مهاتما گاندی، تهران، ققنوس، 1379.

- جهانبگلو، رامین، گاندی و ریشه­های فلسفی عدم خشونت، ترجمۀ هادی اسماعیل­زاده، تهران، نی، 1388.

- چاترجی، ساتیش چاندرا و داتا، دریندراموهان، معرفی مکتب­های فلسفی هند، ترجمۀ فرناز ناظرزادۀ کرمانی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1384.

- راداکریشنان، ساروپالی، گاندی کهن همچون کوه­ها، ترجمۀ الهام نظری، تهران، فرزان روز، 1397.

- رولان، رومن، مهاتما گاندی، ترجمۀ محمّد قاضی، تهران، روز، 1347.

- زینکین، تایا، سرگذشت گاندی، ترجمۀ علی شریفی، تهران، امیرکبیر، 1389.

- شمس، محمّدجواد و دیگران، ادیان هند، تهران، سمت، 1396، ص 298.

- شوئن­برن، پائول گرهارد، «اسکار آرنولفو رومرو مدافع فقرا»، در سورن دسنرد (ویر.)، مسیحیت و اعتراض در سدۀ بیستم، ترجمۀ جعفر فلاحی، تهران، نگاه معاصر، 1396.

- فینکلشتاین، نورمن، گاندی چه می­گوید، ترجمۀ محمّد واعظی­نژاد، تهران، ماهی،1396.

- کینگ، مری الیزابت، مهاتما گاندی و مارتین لوتر کینگ: قدرت مبارزۀ عاری از خشونت، ترجمۀ شهرام نقش­تبریزی، تهران، نی، 1385.

- گاندی، مهاتما، همۀ مردم برادرند، ترجمۀ محمود تفضلی، تهران، امیرکبیر، 1386.

- ---------، نیایش، ترجمۀ شهرام نقش تبریزی، تهران، نی، 1386.

- ---------، سیمای هند، ترجمۀ محمود تفضلی، تهران، کتاب­سرا، 1378.

- گرنز، استنلی جی. و اُلسون، راجر ای.، الهیات مسیحی در قرن بیستم، تهران، کتاب روشن، 1384.

- گیربرانت، آلن، کلیسای انقلابی، ترجمۀ پرویز هوشمندراد، تهران، شباویز، 1367.

- لین، تونی، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمۀ روبرت آسریان، تهران، فرزان روز، 1386.

- مصطفوی کاشانی، لیلی، کلیاتی دربارۀ الهیات رهایی­بخش، تهران، مؤسسۀ بین‌المللی کتاب، 1367.

- -----------------، پایان صد سال تنهایی: سیری در اعتقادات مذهبی مردم آمریکای لاتین، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات بین­الملل، 1374.

- محدثی، حسن، الهیات انتقادی، تهران، یادآوران، 1388.

- مک­گراث، الستر، درآمدی بر الاهیات مسیحی، ترجمۀ عیسی دیباج، تهران، کتاب روشن، 1385.

- نیکلسون، مایکل، گاندی، ترجمۀ عبدالرحیم مرودشتی، تهران، همراه، 1386.

- ویور، مری­جو، درآمدی به مسیحیت، ترجمۀ حسن قنبری، قم، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، 1381.

- همیلتون، ملکم، جامعه­شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، ثالث، 1387.

- Brown, Robert McAfee, Gustavo Gutierrez; An Introduction to Liberation Theology, Maryknoll N.Y., Orbis, 1990.

- Gutierrez, Gustavo, The Power of the Poor in History, trans. Robert R. Barr, Maryknoll, N.Y., Orbis, 1983.

- -----------------, The Theology of Liberation, trans. Caridad Inda, Maryknoll, N.Y., Orbis, 1988.

- Lorenzen, David N., “Sankara”, in Lindsay Jones ed., Encyclopedia of Religion, 2^nd ed., Gale, 2005.

- Miguez Bonino, Jose, Doing Theology in a Revolutionary Situation, Philadelphia, Fortress, 1975.

- --------------------, Christians and Marxists: The Mutual Challenge to Revolution, Grand Rapid, Mich., Eerdmans, 1976.

- Ratzinger, Joseph, “Instruction on Certain Aspects of the Theology of Liberation” in Origins: NC Documentary Service, 14: 13, September 13 1984.