تعیین عوامل موثر بر توابع تولید اقلیمی جو دیم و تحلیل حساسیت آن در مناطق سرد و نیمه‌‌سرد استان لرستان

محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری

علیرضا توکلی ¹ , عبدالمجید لیاقت ² , امین علیزاده ³

1 - استادیار پژوهشی؛ بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان (شاهرود)؛ ایران
2 - استاد؛ گروه مهندسی آبیاری و آبادانی؛ دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی؛ دانشگاه تهران؛ کرج؛ ایران
3 - استاد؛ گروه مهندسی آب؛ دانشکده کشاورزی؛ دانشگاه فردوسی مشهد؛ مشهد؛ ایران

تاریخ دریافت : 1392/08/05 تاریخ پذیرش : 1392/12/28 تاریخ انتشار : 1392/12/28

کلید واژه: بهره‌وری بارش, تجزیه علیت, عوامل اقلیمی,

چکیده مقاله :

شناخت عوامل موثر و برنامه‌ریزی برای مدیریت آنها و هماهنگ‌سازی عملیات زراعی با روند تغییرات عوامل موثر، منجر به بهبود شرایط تولید و پیش‌بینی دقیق‌تر تولید خواهد شد. رشد محصولات و تولید آنها در شرایط دیم، تابعی از تغییرات عوامل اقلیمی است. بدین منظور، آمار 25 عامل هواشناسی دسته‌‌بندی شده همراه با آمار زراعی عملکرد جو دیم در شهرستان‌‌های الشتر، خرم‌‌آباد، الیگودرز و بروجرد به عنوان نمونه مناطق سرد و نیمه‌سرد استان لرستان برای سال‌‌های زراعی 85-1377 به کار گرفته شد. با استفاده از تجزیه علیت، ضریب همبستگی به دو بخش اثرات مستقیم و غیرمستقیم تفکیک شد. نتایج حاصل از هر یک از توابع تولید اقلیمی نشان‌‌دهنده نقش بارز کمبود فشار بخار دوره رشد محصول در توابع تولید است. مدل‌های محلی نیاز به داده‌‌‌‌های ورودی کمتری دارند لیکن مدل منطقه‌‌‌ای نیازمند داده‌‌‌‌های اقلیمی بیشتری است. با تعیین شاخص بهره‌‌‌‌وری بارش در تمام این مناطق طی 8 سال زراعی، بیشترین، کمترین و میانگین بهره‌‌وری بارش به ترتیب 3/0، 15/0 و 224/0 کیلوگرم بر مترمکعب بارش به دست آمد که میانگین آن حدود 6 درصد از میانگین کشوری (239/0 کیلوگرم بر مترمکعب بارش) کمتر می‌باشد. نتایج تحلیل حساسیت نشان داد که دمای حداکثر، ساعات آفتابی، دمای حداکثر مطلق و کمبود فشار بخار اشباع دوره رشد، حساس‌ترین عامل اقلیمی هستند. توابع تولید اقلیمی ابزار مناسبی برای پیش‌بینی عملکرد بوده و می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری برای بهبود فعالیت‌های زراعی دیم به کار رود.

چکیده انگلیسی:

Identifying of effective parameters and planning for their management and coordinating agronomic operation with trend changes of effective parameters leads to improving production baseline and prediction for future. Plant growth and crop production under rainfed is a function of changes in climatic factors. In order to determination of climate-yield production functions, analyzed eight crop seasons data (1998-2006) of 25 climate parameters and rainfed barley grain yields of four cold and semi-cold regions of Lorestan province. These regions were including Aleshtar, Khoram-Abad, Aligodarz and Boroujerd. By path analysis method, correlation coefficient separated to direct and indirect effects. Results showed that in local and common models of production functions, the role of crop season vapor pressure deficit is very important. The local models necessary small input data but common model need more input data. Rain water productivity of all regions determined for eight crop seasons, and amounts of maximum, minimum and average of rain water productivity were 0.3, 0.15 and 0.224 kg per cubic precipitation, which its average was 6 percent lower than national average (0.239 kg.m-3). The maximum temperature, sunshine, absolute maximum temperature and crop season vapor pressure deficit parameters were the most sensitive parameters on grain yield prediction. We conducted the climate-yield models are useful tools to predict rainfed barley yield and so to assist managers and farmers for making decisions in rainfed agronomic activity under climate parameters changes.