ارزیابی تغییرات زمانی فرسایش پاشمانی در شیب‌های مختلف و کاربری‌های کشاورزی و جنگل

محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری

اشکان یوسفی ¹ , احمد فرخیان فیروزی ² , بیژن خلیلی مقدّم ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد؛ گروه علوم خاک؛ دانشگاه شهید چمران؛ دانشکده کشاورزی؛ اهواز؛6135583151؛ خوزستان؛ ایران
2 - استادیار؛ گروه علوم خاک؛ دانشگاه شهید چمران؛ دانشکده کشاورزی؛ اهواز؛ 6135583151؛ خوزستان؛ ایران
3 - استادیار؛ گروه علوم خاک؛ دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین؛ اهواز؛ 6341771167؛ خوزستان؛ ایران

تاریخ دریافت : 1392/09/23 تاریخ پذیرش : 1393/03/29 تاریخ انتشار : 1393/03/31

کلید واژه: درصد شیب, شبیه‌ساز باران, فرسایش پاشمانی, مدّت زمان بارش,

چکیده مقاله :

فرسایش خاک و اثرات مرتبط با آن یکی از مشکلات بزرگ زیست محیطی جهان می‌باشد، که اثرات مخرب آن هم در درون منطقه و هم در بیرون منطقه قابل چشم پوشی نیست. پاشمان و انتقال ذرات خاک به وسیله قطرات باران، آغازگر مکانیسم فرسایش آبی می‌باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی تغییرات زمانی فرسایش پاشمانی در شیب‌ها و کاربری‌های مختلف با استفاده از شبیه‌ساز باران بود. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار انجام شد. تیمار‌ها شامل مدت زمان بارندگی در چهار سطح 5، 10، 15 و 20 دقیقه، شیب در دو سطح 5 و 15 درصد و در دو کاربری جنگل و کشاورزی بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که مقدار پاشمان در مدت زمان بارندگی20 دقیقه به ترتیب 8/2، 67/1 و 08/1 برابر زمان‌های 5، 10 و 15 دقیقه است. همچنین میانگین مقدار پاشمان در کاربری کشاورزی 37/29 و در کاربری جنگل 56/25 گرم بر متر مربع بود. نتایج حاکی از آن است که با افزایش درجه شیب از 5 به 15 درصد فرسایش پاشمانی 11 درصد افزایش می‌یابد. به طور کلی، با افزایش درجه شیب و تغییر کاربری از جنگل به کشاورزی مقدار پاشمان به طوری معنی‌دار افزایش می‌یابد، لیکن بین زمان‌های انتهایی بارش (15 و 20 دقیقه) از نظر مقدار تفاوت معنی‌داری مشاهده نگردید.

چکیده انگلیسی:

Soil erosion is one of the major worldwide environmental challenges and its related destructive effects cannot be ignored at both inside and outside of a region. Splash and transport of soil particles by raindrops are the initiating mechanisms of water erosion. The objective of this research was to investigate temporal variations of splash erosion in different slopes and land uses using a rainfall simulator. The experiment was conducted as factorial based on completely randomized design with three replicates. The experimental treatments were consist of slope at two levels (5 and 15%), duration of rainfall at four levels (5, 10, 15 and 20 minute) and different land uses (forest and agriculture).The results indicated that amount of splash increased with increasing rainfall duration. The amount of splash erosion of the 20-min rainfall duration was 2.08, 1.76 and 1.08 times more than of 5, 10 and 15-min, respectively. The average soil loss by splash erosion in agricultual and forest land uses was 29.37 and 25.56g.m-2, respectively. Furthermore, the results showed that as slope increased from 5 to 15% the amount of splash erosion increased 11%. In general, at all rainfall durations, splash erosion increased significantly with changes in slope steepness (from 5 to 15%) and land use from forest to agriculture, but there was no significant difference between the15 and 20-min rainfall durations.